Þjóðviljinn - 23.01.1979, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriöjudagur 23. janúar 1979.
Frá sýningu
Þjóöminja
saf nsins
á þróun
Ijósfæra á
íslandi
Gerðu
menn
gys að
og
kölluðu
bæinn
Gler-
höll
þegar bóndinn
hafði rúðumar
ögn stærri
en lófastórar
„Þegar þessir hlutir eru teknir
úr safninu og stillt hér upp meö
sérstakri lýsingu og öörum
effektum, þá sér maöur hlutina
frá nýju sjúnarhorni og veitir
þeim betri athygli en ella,” sagöi
ÞórMagnússon þjóöminjavöröur,
þegar viö Þjóöviljamenn lögöum
leiö okkar á Þjóöminjasafniö til
aö skoöa sýninguna „Ljósiö kem-
ur langt og mjótt,” sem sett hefur
veriö upp i Bogasalnum. Þjóö-
minjavöröur sagöi jafnframt, aö
meira þyrfti aö gera I safninu af
þvi aö nota lýsingu til aö draga
biæ hlutanna betur fram.
í sýningarskrá segir svo m.a.:
„I hýbilum manna á íslandi
fyrrum hefur sjaldnast veriö
bjart, en hins vegar er sagt að
nútimafólk þekki ekki myrkrið.
Byggingarefniö, torf og grjót i út-
veggjum og þekju, var ekki til
þess fallið aö koma þar
fyrir gluggum.enda var reynt að
byrgja kuldann úti eins og unnt
var með þvi aö hafa ljósop ekki
stærri en nauðsyn krafði.
A fyrstu öldum fslandsbyggðar
munu ljórarhafa veriö i þekju og
á mæni, þar sem reykurinn fór út
og ljósið kom inn. Orðin ljós og
ljórieru af sömu rót. Siöan komu
skjágluggar, sem gerir voru úr
skinni eða sköturoöi, sem strengt
var á grind i opi á þekjunni. Gler-
gluggar komu ekki i hibýli manna
fyrr en seint, þótt þeir þekkist i
kirkjum á miööldum. Sennilega
hafa rúður ekki oröið algengar i
veraldlegum húsum hér fyrr en á
18. öldinni og þá voru þær úr
grænleitu gleri og báru ekki
mikla birtu.
beir sem lýst hafa gluggum á
bæjum fyrrum taka oft svo til
oröa, að rúðurnar hafi veriö lófa-
stórar. Þegar bóndi einn á Alfta-
nesi reisti sér bæ og haföi
rúöurnar ögn stærri en annars
staðar tiökaðist geröu menn gys
aö og kölluðu bæinn Glerhöll.”
A þessari þróunarsýningu
Þjóðminjasafnsins um ljósfæri á
Islandi má sjá langelda og
steinkolur, kerti og lýsislampa,
kirkjuljós, oiiulampa, gasljós og
rafljós ásamt öörum húsbúnaði
frá hinum ýmsu tímum.
—eös.
i ('% j H -■ ■ 1
u kD ' ' * ' ' r
Frá vinstri: Kertastjaki frá lokum siöustu aldar. Oliulampi I Jugendstil frá þvf um siöustu aldamót. Olluhengilampi úr eir og járni meö postu-
llnsskermi, keyptur áriö 1900 I verslun Lambertsens I Aðalstræti I Heykjavlk og kostaöi 16 krónur. A boröinu er kertastjaki úr postulini frá
fyrsta hiuta þessarar aldar, en iengst t.h. er oliugólflampi frá þvl um slðustu aldamót. Skerminn vantar á lampann.
Lengst til vinstri eru rafljós frá árunum 1920—1930. A boröinu stendur borölampi fyrir rafmagn, sem upphaflega var oliulampi og er I Jugend
stil frá þvl um aldamót. Fremst á myndinni hangir gaslukt til notkunar innanhúss, og mjög svipuð lukt er á Ijósmyndinni á veggnum, sem
tekin er I kjötverslun Sláturfélags Suöurlands, liklega áriö 1914. Lengst til hægri eru ýmsar geröir af gasluktum til nota innanhúss.
m**i***'**m «***«**-:*
.Myndir: eik Texti: eös
Éú í -V'KIST SKYNJA Hirt SEM DJÚPT i DRAUM
ViQ DAGSSBÚN TÍMANS NÝJA MAGNSINS STRAUM
Efst hangir selsmagi, sem haföur
var undir lýsi. Þar fyrir neöan
eru Ilát, sem lýsi var geymt I, og
standa þau ofan á kertakistu, en
þar voru kirkjukertin geymd.
Þessir munir eru úr Þingvalla-
kirkju, frá 17. eöa 18. öld.
Rússabani
Enski stórmeistarinn Tony
Miles hefur tvö undanfarin ár, átt
mikilli velgengniað fagna á skák-
sviöinu og er þegar oröinn einn af
fremstu stórmeisturum heims.
Fyrir stuttu tryggöi hann sér t.d.
sæti á einu millisvæöamótanna,
þegar hann hreppti 1-2. sætiö á
svæöamóti I Hollandi. Jafn
honum aö vinningum varö hol-
lenski stórmeistarinn, Jan
Timman.
Miles hefur einnig vakiö mikla
athygli fyrir aö vera ófeiminn við
að reyna eitthvað nýtt og ósjaldan
kemur hann andstæöingum
sinum i opna skjöldu með nýrri
eða fáséðri byrjun. Þá er hann
einn örfárra sem hefur hagstæða
samanlagða útkomu I viður-
eignum sinum við sovéska stór-
meistara. Jafnvel Fischer hefði
getað verið stoltur af þeirri
prósentu sem Miles hefur úr
viðureignum sinum við sovéska
skákmenn. Spasski, Bronstein,
Smyslov, Balsjóv, Kusmin,
Vaganian o.fl. hafa borið skarðan
hlut frá borði i viðureignum
sinum við Englendinginn. Þó
hefur Miles átt i miklum erfið-
leikum gegn Karpov heimsmeist-
ara, þeir hafa teflt alls fjórum
sinnum og jafnoft hefur Miles
orðiö aö þola tap. A siðasta ári
mætti Miles, Boris Spasskí fjór-
um sinnum yfir skákborðinu.
Spasski vann fyrstu skákina i
Bugonjo i Júgóslaviu. Þá næstu
sem tefld var á Montilla á Spáni
vann Miles. Þá mættust þeir á
Interpolisskákmótinu i Hoilandi
og lauk þeirri viðureign meö jafn-
tefli. Siðasta skákin fór svo fram i
Argentinu, á Ölympiumótinu, og
nú vann Miles öðru sinni. Sigur
Miles yfir Spasski á mótinu i
Montilla var mjög sannfærandi
og fer skákin hér á eftir:
Hvltt: Tony Miles
Svart: Boris Spasski
Drottningarindversk vörn
1. d4-Rf6
2. Rf3-b6
3. c4-e6
4. Bf4
(Övenjulegur leikur sem Miles
hefur notast mikiö við uppá sið-
kastið. Meö honum hefur hann
sigraö menn á borö við Larsen,
Spasskl (tvisvar), Dzindzihasvili.
A móti koma svo töp fyrir Hort og
Anderson.)
4. .. Bb7
5. e3-Be7
(Anderson hafði annan háttinn á
þegar hann tefldi við Miles á
ólympiuskákmótinu I Buenos
Aires. Þar lék hann 5. — Bh4+)
6. h3-0-0
7. Rc3-d5
8. cxd5-exd5
9. Bd3-c5
10. 0-0-Rc6
11. Re5-c4
Framhald á. 14. siðu