Þjóðviljinn - 11.03.1979, Side 8

8 SIÐA — ÞJOÐVILJINN Sunnudagur II. mars 1979.
Siggi Einars, Dóri frá
Laxnesi, frumleiki og
heimsfrægðin
Halldór. Aftur var deilt á sam-
félagstdlkun heilla skáldsagna.
Nú er spurt um lýsingu á nafn-
kenndum persónum.
Reiði yfir bókum
fyrr og nú
Þaö kemur ekki oft fyrir I
seinni tiö, að menn leggist i rit-
deiiur um bækur. Hér áður fyrr
var þetta algengara. Þá þótti
mörgum til að mynda, að skáld-
saga Guðmundar Hagalin um
Sturlui Vogum væri byggt á svo
glæfralegum einföldunum að út-
koman gæti ekki orðið önnur en
meiriháttar lygi um islenskan
veruleik. Miklu stærri fylking
komsér saman um þaöaðSjálf-
stætt fólk væri nið um islenska
bændamenningu og þar meö
þjóðina alla. Nokkru siðar var
Atómstöðin mjög milli tann-
anna á fólki oggeröu fjandmenn
þeirrar bókar sitt besta til að
sanna, að hún væri haugalygi
um oddvita islenskrar borgara-
stéttar.
Nú um stundir hefur ástandið
breyst. Það kemur varla fyrir
að menn reiðist svo bók, að þeir
telji sig knúna til að stinga niöur
penna og mótmæla, nema þegar
þeim finnst ákveðnum persón-
um hallmælt. Þó nokkurtfjaöra-
fok varö á siöum blaöa vegna
lýsingar Halldórs Laxness á
Einari Benediktssyni og fjöl-
skyldu hans i Cngur ég var.
Nokkrir sérstæðir pennar hafa
meira aö segja fundiö hjá sér
hvöt til eð verja Walt Disney
fyrir sænskættaðri illkvittni
Þórarins Eldjárns.
„Innblásin erindi”
Guðiaug Hermannsdóttir
sendi blaðinu grein sem birtist á
föstudaginn var, og lýsir mjög
skemmtilega reiöi sinni yfir lýs-
ingu Halldórs Laxness á séra
Sigurði Einarssyni i Sjömeist-
arasögu; ritdómur hér i blaöinu '
kemur og við sögu. Guðlaugu
finnst Siggaþáttur mikið afrek i
niði. Astæöaner fyrst og fremst
sú, aö Halldór segir um út-
varpserindi Sigurðar, sem hann
flutti af þeim dramatisku til-
þrifum að engu var likara en að
,,nú ætti að frelsa heiminn svo
um munaði”, á þessa leið: „Þaö
var erfitt að láta sér detta I hug
að svona innblásin erindi væru
bara snöggsoönar þýðingar á
útlendum endursögnum”. Guð-
laug Hermannsdóttir á erfitt
með að trúa þessu, beint ofan i
fullyrðingar Halldórs um frjótt
imyndunarafl og frábærar
námsgáfur þess sama Sigurðar.
En hún veit ekki fyrir víst
hvernig þessu var háttaö og
snýst til varnar fyrir Sigurð
Einarsson á annan hátt. 1 fy rsta
lagier látiðað þvi liggja, að ,,oft
má satt kyrrt liggja”. („hvaða
tilgangi þjóna slikar fullyrðing-
ar”? spyr hún). í öðru lagi er
vísað til þess, aö fleiri hafi oft
sótt hugmyndir i hinn mikla s jóö
bókmennta og visinda. Visar i
þvf samhengi til Bertolts
Brechts og Halldórs Laxness
sjálfs og segir rétdlega-. „Snilli
slikra manna er auövitaö fyrst
og fremst fólgin i úrvinnslu hug-
myndanna”.
Sjálfsritskoðun i
endurminningabókum
Um fyrra atriðið er þetta aö
segja : Það er auðskiljanlegt, að
þeim sem höfðu persónulega
kynni af og mætur á Siguröi I
Holti getur gramist þaö sem
Halldór segir um erindi hans li'tt
frumleg. Það er ekki nema
mannlegt. En hér er þó einkum
á ferðsú islenska ofurviðkæmni
sem kemur viða við ogvill endi-
lega bleyta i púðrinu i lýsingum
á nafnkenndum persónum.
Þetta má ekki segja, hitt mætti
liggja I þagnargildi. útkoman
er i'stórum dráttum sú, aö gif-
urlega mikið af felenskum end-
urminningabókmenntum er
skrifað undir sliku fargi, sem
breytist i áhrifamikla sjálfs-
ritskoöun. Það vantar sveifiu
og andstæður i þá samferða-
menn sem veriö er að lýsa,
allt á að vera svo flatt og
góðmennskulegt. Guölaug Her-
mannsdóttir gleymir þvi i
reiöi sinni, að lýsing Halldórs er
sérkennileg „blanda af vinsemd
og hæðni” eins og ég var eitt-
hvað aö rausaum hér fyrr i vet-
ur. Höfundur Sjömeistarasögu
tlundar mjög rækilega margt
það sem fornvinur hans Sigurð-
ur hafði til brunns að bera
umfram aðra menn, einnig {
skáidskap. Ctkoman er eftir-
minnileg og nokkuð dularfull
mynd af persónuieika sem ekki
verður gleyptur i einum bita.
Vinnslustig afurða
Um útvarpserindi Sigurðar i
Holti verður ekki mikið rætt
hér.Sjálfur hefi ég ekki aldur til
aö muna vel eftir þeim, og það
er óþarft að hafa eftir ummæli
eldri manna sem ganga I svip-
aða átt og ummæli Halldórs
Laxness. En með þvi aö ég náöi
I skottið á öld alþýðlegra fyrir-
lestra um allskonar fræði (sem
auövitaö geta staöið fyrir sinu,
þótt ekki sé ýkja mikil vinna að
baki þeim), þá er það áreiðan-
lega skakkur póli i hæð tekinn,
að likja erindasmið Sigurðar viö
þá vinnslu ýmislegra fanga sem
liggja að baki leikritum Brechts
eða t.a.m. Islandsklukkunni.
Svo að notast sé við orðfæri
sjávarútvegsins: þar er um svo
ólikt „vinnslustig” aö ræða, að
allur samanburðar verður út i
hött.
„Gæfa og gjörvileiki’
Og svo er það frægðin og
vesalingur minn. Guölaug Her-
mannsdóttir segir i grein sinni:
„Bókmenntagagnrýnandi Þjóð-
viljans upptendraðist að vonum
og hóf athyglisverðar siðferði-
legar vangaveltur sem gætu
borið heitið „Gæfa og gjörvi-
leiki” Tveir ungir menn leggja
út i lifið með svipaö veganesti.
(Gleymdistaðvisu aðannar var
með tóma pyngju). Þótti gagn-
rýnandanum hlutur stórskálds-
ins sýnu meiri. Niðurstaða:
misjafnt spila menn nú úr guðs-
gjöfunum”.
Aður en lengra er haldið. Hér
er vitnað til einnar setningar i
umsögn minni um Sjömeistara-
sögu. Þar segir: „Um leið eru
opnaöar leiðir til samanburðar,
sem ekki er gerður i textanum
sjálfum, samanburðar á gjör-
ólikri notkun veganestis tveggja
Sigurður Einarsson. „Sumar
menneskjur gera sig ánægðar
með það aö lifa augnablikið”.
að þvi að nema staðar svo um
munaðiá einhverjum vettvangi.
Tvö eilifðardæmi, sem eru af
ýmsum ástæöum einmitt mjög
islensk. Það er ekki boðiö upp á
það að fordæma þann sem siðar
var nefndur, eða efast um að
hann geti um margt hafa orðið
„öðrum og sér til glaðværöar”.
Envitanlega hugsum við marg-
falt oftar til þess manns sem
setti saman Heimsljós og
Brekkukotsannál. Stöndum
blátt áfram i þakkarskuld við
hann. Annað „verömætamat”
væri orðið heldur betur brengl-
aö.
Skrifandi maður eftír Francis Bacon.
ungra manna og gáfaðra”. Þær
vangaveltur voru ekki lengri.
En Guðlaug Hermannsdóttir
lætur þetta verða sér tilefni til
að álykta sem svo, að þaö sé
leiðinlegt með Arna Bergmann
hvaö hann snobbi fyrir heims-
frægðinni, sem Halldór Laxness
hafi alltaf keppt eftir, en viður-
kenni ekki verðmætamat þeirra
sem „gera sig ánægöa með að
lifa augnablikið” eins og Sig-
urður Einarsson.
Þetta er satt best að segja
mikil oftúlkun á litlum texta. Og
enn skrýtnara verður þetta mál,
þegar að þvf kemur að Guðlaug
Hermannsdóttir fer að minna á
það, að suður í Þýskalandi, þar
sem hún situr, séu þeir kumpán-
ar nokkuö jafnfrægir, Sigurður
Einarsson og Halldór Laxness.
Veganesti tveggja
manna
Það var og. Tveir ungir menn
lögðu út I lifið með ágætt vega-
nesti. Annar þeirra einbeitti sér
að þvi að ná sem traustustum
tökum á blekbyttunni, á þvi að
skapa nýjar bókmenntir. Hinn
var þúsundþjalasmiður, kom
viða viö, en mátti sjaldan vera
Frægð hér og þar
Heimsfrægðin er svo allt ann-
að mál. Um þá hluti má meðal
annars visa i fyrrgreindan
Brekkukotsannál. Það getur vel
verið að „almenningur hér (i
Þýskalandi) hefur engan áhuga
á Halldóri Laxness” eins og
Guölaug segir. Það er mái þessa
almennings. Þaö getur vel verið
aö fólk upp og ofan suöur i
Bæjaralandi mundi aldrei heyra
neinn islenskan höfund nefndan
nema Nonna, af þvi hann var
kaþólskur, og kannski er það
hætt að lesa hann lika. Hvaða
máli skiptir það? Bókmenntir
skipta máli ef þær ná einhverj-
um tökum á þjóð höfundarins.
Allt annað er háð ótal þáttum,
sem fáir mega við ráða. En
vitanlega er það bæði gott og
blessað þegar höfundur nær
sambandi viö fólk i fjarlægum
stööum. Mér fannst það til aö
mynda stórskemmtilegt, þegar
ungar stúlkur rússneskar létu
þaðverðasittfyrsta verk, þegar
þær sáu mörlanda i afmælisboði
einu fyrir aldarfjórðungi, að
ráöast á hann ogheimtaaö hann
útskýröi það skrýtna fólk sem
lék lausum hala i' Atómstööinni.
Sunnudagspistill
Eftir Árna Bergmann
Stórátak í
landkynningar-
og markaðs-
málum í
N-Evrópu
Ferðamálaráð tslands litur svo
á, að hið sthækkandi oliuverð og
þær f argj alda hækkanir, er
væntaniega fylgja i kjölfarið, svo
og vaxandi efnahagskreppa i ná-
grannalöndum okkar, geti skapað
hættu á samdrætti i ferðamanna-
straumnum til islands, svo sem
raun varö á i kjöifari olíukrepp-
unnar áriö 1973.
1 fréttatilkynningu segist
Ferðamálaráðmeö tilliti til þessa
hafa ákveðið að gera nú þegar
myndarlegt átak til landkynning-
ar á nærmörkuðum okkar, hvaö
ferðamál snertir, þ.e. Norður-
löndunum og Þýskalandi, og er
ætlunin að haga herferð þessari á
þann veg, að hún geti haft áhrif
þegar á komandi sumri.
Ráðstafanir hafa verið gerðar
til að bjóöa hingaö til lands fjöl
mörgum blaðamönnum frá þess-
um þjóöum til viku dvalar og
kynna fyrir þeim möguleika Is-
lands sem ferðamannalands svo
og menningarlif og hvaðema ann-
að, sem þeir óska að fræðast um.
Ætlunin er að efna siöan til verð-
launasamkeppni meðal þeirra
um bestu kynningargreinarnar,
er þeir hafa birt i blöðum si'num.
Þá mun einnig verða varið tals-
verðu fé til beinna auglýsinga i
völdum blöðum og timaritum;
kynningargögn munu verða send
út til valdra hópa manna, er ætla
má að hefðu áhuga og fjárhags-
getu til Islandsferða, og fylgt
verður eftir fyrri kynningarher-
ferö annarra aðila um möguleika
landsins aö taka á móti ráðstefn-
um og fundum.Ráðgert er að
bjóða hingað fulltrúum ýmissa
ferðaskrifstofa i kynnisferðir, svo
og i samvinnu við Flugleiðir og
fleiri aðila á hinum erlendu-
mörkuðum að taka þátt I nokkr-
um ferðamálasýningum viðsveg-
ar i Þýskalandi og e.t.v. viöar.
Ferðamálaráð tslands mun
verja i ofangreind verkefni um-
talsveröum hluta af ráðstöfunar-
fé ráðsins á yfirstandandi ári. Þá
er ástæöa til að nefna, að vegna
þessa fyrirhugaða átaks er hinn
árlegi kynningarbæklingur
Ferðamálaráðs með hagnýtum
upplýsingum fyrir feröamenn nú
gefinn út á norsku, auk ensku og
þýsku útgáfunnar, er komiö hafa
út undanfarin ár, og jafnframt er
eintakafjöldin aukinn úr 100 ITis. i
135 þús. eintök.
Þá má geta þess, að Ferða-
málaráð Islands hefur allstóran
Framhald á 22. siðu
Gjaldeyris-
tekjur af
ferðamönnum
á 11. miljarð
Gjaldeyristekjur vegna hingað-
komu erlendra ferðamanna námu
á sl. ári samtals á ellefta miljarð
isl. króna.
Hagfræðideild Seðlabankans
hefur látið Ferðamálaráði I té
þær upplýsingar, aö gjaldeyris-
kaup bankanna frá ýmsum
aðilum feröaiðnaöarins aö undan-
skildum flugfélögum hafi numið
samtals 5,13 miljörðum króna, en
gjaldeyristekjur Islenskra flug-
félaga af fargjöldum áætlar
bankinn 5,2 miljarða króna.
1 fréttatilkynningu Ferðamála-
ráös segir, aö samanboriö við
upplýsingar Hagstofunnar um út-
flutningsverðmæti islenskra af-
urða á árinu séu gjaldeyristekjur
af ferðamálum i þriöja sæti, ef
frá eru taldar tekjur af sölu áls og
álmelmis. Þannig séu ferðamálin
þriðja stærsta atvinnugrein
þjóöarinnar miðaö við út-
flutningsverömæti (rúmlega 6%
af heildarútflutningsverðmæti).
Aætlaö hefur veriö að uþb. 6% alls
vinnuafls I landinu stundi störf
tengd feröamálum. —vh