Þjóðviljinn - 11.03.1979, Blaðsíða 15

Sunnudagur 11. mars 1979. ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 15
a/ &rfendum vettvangi
Stjórnarslit og kosningar?
Kjarasamningar
valda upplausn á
stjórnarheimilinu
Gestur
Guðmundsson
skrifar frá
Danmörku
Danskir atvinnu-
rekendur og verkalýðs-
forysta sitja nú við
samningaborðið, og skal
samið til a.m.k. tveggja
ára. Sú deila verður
varla leyst nema með
samkomulagi aðilja
vinnumarkaðarins og
rikisstjórnarinnar, en
hana skipa einmitt
pólitiskir fulltrúar áður-
greindra samtaka,
þe. sósialdemókratar
og borgaraflokkurinn
„Venstre”. Það setur
hins vegar strik i reikn-
inginn, að verkalýðsfor-
ystuna greinir á við
krataforystuna og er
m.a. andsnúin stjórnar-
samvinnunni. Hefur hún
nú sett fram úrslitakosti
i samningaviðræðunum,
og er ljóst að Vinstri-
flokkurinn mun aldrei
fallast á þá. Flokks-
forysta krata er þvi
stödd milli tveggja elda,
og spá nú margir
stjórnarslitum og nýjum
kosningum.
Danska stéttasamvinnan hefur
gengiö snuröuli'tiö, þrátt fyrir
djúpstæöa efnahagslireppu, enda
hafa kratar haft forgöngu um aö
halda aftur af launakörfum og
tekist vel. En ekkert sér fyrir
endann á kreppunni, og þverrandi
þolinmæöi verkalýös kemur m.a.
fram i sambúöaröröugleikum
krataforystunnar og verkalýös-
arms flokksins.
Staða samninga-
viðræðna
Venjulega er samiö án verk-
falla á dönskum vinnumarkaði,
eða rikisstjórnin gerir samnings-
tilboö sáttasemjara aö lögum, i
orði kveönu i andstööu við báöa
aðila, en án þess að til aðgeröa
komi. Eins og málum er nú hátt-
að, eru engar likur á aö yfirstand-
andi samningalotu ljúki svo
hljtíðlega.
Alþýöusambandiö (LO) hefur
sett fram haröari kröfur en t.d. i
samningunum 1975 og 1977. Þaö
krefst annars vegar aukins kaup-
máttar, en hins vegar nýrrar
st jórnarstefnu. Höfuöþættfr
hennar eiga að vera: 1)
Framleiðsla í rfkiseign, sem létti
á atvinnuleysi 2) Gert veröi átak
til að bæta tækni og auka
framleiöni. 3) Komið veröi á at-
vinnulýöræöi, á þann hátt aö hluti
einkagróöans renni i atvinnulýö-
ræðissjóð, sem verkalýðssamtök-
in noti til fjárfestingar á atvinnu-
lifinu.
Atvinnurekendur hafa sett
fram dólgslegar kröfur. í fýrsta
lagi vilja þeir launastöövun, sem
myndi þýöa a.m.k. 25% lækkun
kaupmáttar á þrem árum. 1 ööru
lagi verður verkalýöurinn sviptur
þeim litlu möguleikum sem ein-
stakir starfshópar hafa nú til aö
fá launahækkun á samningstima-
bilinu. í þriðjalagi verði atvinnu-
leysisbæturskertarogsettar mun
þrengri reglur um réttinn til að
hljóta þær.
Ef naha gsráðgjaf ar rikis-
stjórnarinnar mæla einnig meö
kjaraskeröingu, en kratar geta
ekki átt beinan þátt i sliku, og
alltbendir til þess aö sáttasemjari
stili upp á óskertan kaupmátt
næsta samningstimabil og'smá-
vægilegar umbætur. Samstarfs-
flokkur krata, Vinstriflokkurinn,
hefur þegar fallist á slika lausn,
og má af þvi ráða aö vinnu-
veitendasambandiö samþykki
hana lika.
En hér hleypur sú snurða á
þráðinn, að LO dirfist aö ganga i
berhögg við forystu sósialdemó-
krata, og skal nú nánar greint frá
þvi.
Sundrung krata
Þótt kreppan hafi reyndar
komið flatt upp á krata og hug-
myndir þeirra um stööugt
vaxandi velferö, öxluöu þeir fljótt
þá byrði aö leiöa danska
auövaldssamfélagið út úr krepp-
unni. Þeir hafa veriö i rikisstjórn
lengstaf, og LO hefur stuttkjara-
skerðingarsteftiu flokksforyst-
unnar, hikandi að visu.
Hikiö breyttist svo i mótspyrnu
siðastliöið sumar. Anker Jörgen-
senforsætisráðherra tókst aðláta
margra ára draum sinn rætast,
að fá sterkasta borgaraflokkinn,
Vinstriflokkinn, til rikisstjórnar-
þátttöku. Akafi Ankers var svo
mikill, að hann böðlaði málinu i
gegnum flokksforystuna á afar
ólýðræöislegan hátt. Þetta gekk
svo fram af Thomas Nielsen,
forseta LO, að hannlýstiyfir fullri
andstöðu við stjórnina. Samstarf-
ið við Vinstriflokkinn merkti, aö
Anker hygðist beita gömlu
kreppuúrræðunum: iaunalækkun
ogaftur launalækkun. Verkalýös-
samtökin höföu hins vegar mótaö
þá stefnu að aukin rikisstýring og
áhersla á meiri framleiöni gætu
bjargað landinu út úr kreppunni
án kjaraskeröinga. Það hlaut að
koma til árekstra.
Sprengjan sprakk, þegar
Thomas Nielsen og Svend Auken
atvinnumálaráöherra sömdu til-
lögu að „heildarlausn” og sendu
Anker i lok janúar. Brátt sfaðist
efni hennar út, og kom fram aö
LO gat fallist á óbreyttan kaup-
mátt, en setti mikilvægt skiiyrði,
þ.e.aögengiöyröiaökröfum þess
um atvinnulýöræöissjóð.
Þar meö fóru samningaumleit-
anir i baklás. Þegar eiginlegar
viöræður hófust nú á mánudag,
voru báöir aðilaí fuliir
þvermóösku og hafa boðaö verk-
föll 12. mars og verkbönn 8. mars.
Sáttasemjari getur frestað vinnu-
stöövun um mánuð, en ekkert
umfram þaö. Allt strandar á
ófrávikjanlegri kröfu LO um at-
vinnulýösræöissjóö og jafn
óbifanlegri andstööu Venstre.
„Anker veröur að velja verka-
lýðssamtökin eöa syórnarsam-
vinnuna,” segir LO-Thomas sigri
hrósandi. Þótt Anker sé maður
stjórnkænn, virðist hnúturinn
óleysanlegur. Æ fleiri frétta-
skýrendur hallast ab þvi, að
Anker fari aö dæmi Alexanders
mikla og höggvi á hnútinn, þ.e.
bobi tilkosninga strax i mars eða
áður en vinnustöbvun skellur á.
Afstaða sósialista
Þótt LO hafi nú sýnt meira
sjálfstæði gagnvart krötum en
löngum áöur, hafa tlokkarmr
vinstra megin viö krata ekki tek-
ið þvi meö neinni hrifningu.
Kommúnistaflokknum finnst
úrslitakostir LO ganga allt of
skammt. Sósialiski þjóöarflokk-
urinn ásakar LO-forystuna fyrir
að sniöganga hinn almenna fé-
lagsmann, og á svipaöan hátt er
það álit VS, að virk barátta
verkalýösfjöldans sé eina
raunhæfa leiðin. Aliir þessir
flokkar hafna tillögum LO um
miðs.ýrðan „atvinnulýöræöis-
sjóð”.
Róttæklingar lita flestir á deil-
urnar milli LO og rikisstjórnar-
innar sem innanflokksátök krata
um tvær mismunandi stefnur i
kreppuástandi. Annars vegar vill
flokksforystan, lilct og hagspek-
ingarnir og borgaraflokkarnir,
létta fyrirtækjunum launaút-
gjöld, a.m.k. með þvi að halda
kaupmætti óbreyttum. A þann
hátt á aö bæta stööu fyrirtækj-
anna, ná viöskiptajöfnuði viö
útlönd, draga úr verðbólgu og
þegar fram i sækir að minnka at-
vinnuieysi og skapa grundvöll
nýrra kauphækkana. A hinn bóg-
inn telur verkalýðsforystan aö
þetta nægi ekki. Auka verði rikis-
stýringu atvinnulifs og bæta við
nýjum stjórnunarhætti, þ.e. fjár-
festingarsjóði verkalýössam-
takanna. Róttækir sósialistar
telja bábar stefnurnar vera jafn
ónýtar fyrir verkalýð. Þær eru
báöar i reynd uppskriftir aö þvi
aö lina tök kreppunnar á
auömagninu, en hvorki leysa
hana né hamla gegn harðnandi
aröráni á verkalýö. Jafnframt
stendur verkalýösforystan ráö-
þrota gagnvart meginvandamáli
verkalýöshreyfingarinnar, þ.e.
sundrungu stéttarinnar, andstæö-
um atvinnulausra og þeirra sem
vinnu hafa, faglærðra og ófag-
lærðra. Hins vegar eru tilburðir
verkalýösforystunnar merki þess
að hún óttast um hag sinn, þar
sem verkalýöurinn missir i æ
rikari mæli „skilninginn” á nauð-
syn fórna á altari guðsins
Kapital.
Til að auövelda islenskum
blaðalesendum aö setja sig inn i
þessar deilur, má meö nokkurri
einföldun benda á hliöstæður I
islenskri þjóðmálaumræðu.
Efnahagsúrræði danskra krata
likjast mjög tillögum islenskra
flokksbræöra. Tillögur LO sverja
sig hins vegar i sömu ætt og efna-
hagsúrræði Alþýðubandalagsins.
Þótt ágreiningur dönsku krata-
forystunnar og verkalýðsarmsins
séu alls ekki um grundvall-
aratriði, rikir slik spenna á milli
þeirra, aö sjáanlegar niðurstöður
eru annaöhvort vinslit og harðar
vinnudeilur eöa stjórnarslit og
nýjar kosningar.
Kaupmannahöfn, 28.2. 1979
Gestur Guðmundsson

—I—k íslenska járnblendifélagið hf. auglýsir eftir skrifstofuhúsnæði í Reykjavík íslenska járnblendifélagið leitar eftir skrifstofuaðstöðu i Reykjavik, sem orðið gæti til frambúðar. Stærð 30 — 50 fermetr- ar. Staður helst i miðbæ nálægt afgreiðslu Akraborgar. Óskað er leigumála til lengri tima, en kaup koma til álita. Æskileg afnot af telex i húsinu. Þeir sem áhuga hafa á slikum viðskipt- um eru beðnir að gera aðvart John Fenger, fjármálastjóra félagsins i sima 93-2644. Grundartanga, 7. mars 1979.
Auglýsing frá
Heilbrigðiseftirliti rikisins
til sveitastjórna
Af gefnu tilefni eru sveitarstjórnir minnt-
ar á ákvæði 2.gr. laga nr. 12 frá 1969 um
hollustuhætti og heilbrigðiseftirlit sem
kveður á um kosningu heilbrigðisnefnda
til fjögurra ára i senn, að afloknum hverj-
um almennum sveitarstjórnarkosningum.
Ennfremur itrekar Heilbrigðiseftirlit rik-
isins fyrri tilmæli sin til sveitarstjóma að
kjör heilbrigðisnefndar skal samkvæmt 19.
gr. 6. heilbrigðisreglugerðar þegar i stað
tilkynnt Heilbrigðiseftirliti rikisins og
hlutaðeigandi héraðslækni.
Heilbrigðiseftirlit rikisins.