Þjóðviljinn - 02.06.1979, Blaðsíða 7

Laugardagur 2. júní 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 7
Vésteinn Lúðviksson
rithöfundur:
Nú þegar stöðnunin er veruleiki og framtíöin eins
blessunarlaus og frekast getur ordiö, þá er Prinsessan
á bauninni aðeins hjákátleg áminning um aö við erum
stödd hér og nú en ekki i konungsrfld ævintýrama
Leiklistin
I fljótu bragði gæti maður
haldið að kreppuástand, eins og
það sem nú rikir um Vesturlönd,
hefði örvandi áhrif á leikhúsin:
þvi meiri samfélagsvandi sem
viö er aö glima, þvi brýnna er-
indi hlýtur leikhúsið að eiga við
áhorfendur og þeir við það.
Þessu virðist þvi miður vera öf-
ugt farið. t þeim nálægum lönd-
um þar sem ég hef dvalið lengri
og skemmri tima að undanförnu
sýnist mér leikhúsið fjær þvi en
nokkru sinni að takast á við
samtlðina. Þar gildir það sama
um ný verk sem gömul: jafnvel
þótt þau gefi tilefni til þess er
ekki verið að segja neitt með
þeim, það er aðeins veriö aö
ar allar stéttir trúðu i blindni á
sivaxandi blessun hagvaxtar-
ins, þá var hægt aö hafa stund-
aránægju að My fair lady. Nú
þegar stöönunin er veruleiki og
framtiðin eins blessunarlaus og
frekast getur orðið, þá er Prins-
essan á bauninni aðeins hjákát-
leg áminning um að við erum
stödd hér og nú en ekki i kon-
ungsriki ævintýranna. Tilhneig-
ingar til lifsflótta eru ekkert
minni en áöur. Nú verður lifs-
flóttinn aðeins að vera meira en
lepjan úr sjónvarpinu ef eitt-
hvert púöur á að vera i honum.
Sá sem þegar hefur fengið snör-
una um hálsinn og veit ekki
nema öndin skreppi úr honum
Með hliðsjón af þessu verður
margumtöluð prinsipissa enn
hæpnara fyrirtæki en áður. Hún
hefur gleypt drjúgan hluta af
heildarfjármagni leikhússins.
Og hvað væri ekki hægt að gera
fyrir þá summu alla, innan
stofnunarinnar sem utan?
Nú veit ég ekki hvaö Þjóöleik-
húsið vill gera i nánustu fram-
tiö. En ef ekki er ætlunin aö
breyta um stefnu leyfi ég mér
að gauka eftirfarandi tillögum
að Þjóðleikhúsráði sem ég veit
að ber framtiö islenskrar leik-
listar fyrir brjósti.
1) Næsta vor verði hefðin
brotin og allur léttmetisiðnaður
látin lönd og leið. Leikurum og
ööru starfsfólki sem búið er að
misþyrma i framleiðslu af þess-
ari tegund verði gefið frí til list-
rænnar heilsubótar.
2) Upphæðinni miklu verði
skipt i tvennt og send útúr stofn-
uninni. Meö bestu óskum.
Helminginn fái áhugamanna-
félögin sem eiga stærstan
þátt i þeim almenna leikhús-
áhuga sem hér rikir en hafa
þó ekki efni á að ráöa til
sin hæfa leikstjóra nema endr-
I
llfsfjarlægri þynnku held ég ekki
innan tiðar, hann velur ekki
Bjössa á mjólkurbflnum sem
siöasta óskalagiö, jafnvel þótt
hann hafi haft dálæti á þvi lung-
ann úr ævinni.
Með öðrum orðum: Islenskir
áhorfendur eru hættir aö vera
sljóir á vorin hafi þeir þá nokk-
urntíma verið það. Þetta sann-
ast núna ekkert siður á þvi sem
þeir vilja sjá en þvi sem þeir
vilja ekki hundsnýta.
Eninga meninga
Nú gæti maöur haldiö að
Þjóðleikhúsið hefði úr nógu aö
spila fyrst þaö telur sig hafa ráð
á dýrum sýningum af áður-
nefndu tagi. Sú er þvi miöur
ekki raunin. Þjóðleikhúsið er i
fjárhagssvelti og hefur verið
það lengi, trúlega alla tið. Ef vel
ætti aö vera þyrfti fjárveiting tii
þess að þrefaldast.
að hægt sé að komast.”
um og sinnum og enn siður
að takast á viö verkefni sem
ekki eiga tryggða aðsókn. Hinn
helminginn fái Alþýðuleikhúsið
(sem ég vona að gagnrýnendur
Þjóðviljans verði þá ekki búnir
aö drepa úr gagnrýnisleysi). Ef
reikniskunnátta min er ekki
orðin þeim mun slakari ætti
þessi aðstoö að nægja Alþýðu-
leikhúsinu til að fjórfalda starf-
semina og þar aö auki að flytja
hana úr þvi aðstöðuleysi sem
leikhúsið hefur orðið að láta sér
lynda frammað þessu.
Bjartsýnn einsog alltaf treysti
ég þvi aö Þjóöleikhúsráö bregð-
ist við af skilningi. Ég neita að
trúa þvi sem stundum goppast
uppúr kjaftöskum i útlandinu,
aö á krepputimum komi það sér
vel fyrir yfirvöldin að leiklistin
sé innantdm og máttlaus.
Vésteinn Lúðviksson
jafnátakanlega mynd og einmitt
nú. Spurningin er aðeins I hvaða
herbúðum vonleysiö er mest.
Þeir sem treysta sér til að horfa
frammáviö gera það með ótt-
ann i öðru auganu og spurning-
armerkið I hinu.
Hvernig bregst nú islenskt
leikhús við þessu? Hristir það
upp I fólki og neyðir það til að
horfast i augu viö stöðu sina i
þessu hrikalega samfélagi?
Kemur það til móts við þá lifs-
angist sem hér skin útúr hverj-
um manni?
Vegna fjarveru og ókunnug-
leika treysti ég mér ekki til að
svara þessu. En spurningarnar
vöknuðu þegar ég álpaöist i
hafa aðsókn i London eöa New
York. Þetta hefur stundum tek-
ist með ágætum frá sjónarhóli
miðasölunnar, meiraösegja
stöku sinnum svo vel að ætla
mætti aö vorsljóleikakenningin
hefði við eitthvað aö styðjast.
Nú virðist þetta vera liðin tið. 1
hitteðfyrra var enginn svo sljór
að hann hefði gaman af Helenu
fögru, i fyrra var andlegt ástand
fólks svo gott að það fúlsaöi við
Laugardegi, sunnudegi, mánu-
degi, og I ár er heilastarfsemi
áhorfenda komin á þvilkt fúll-
sving að áöurnefnd Prinsessa,
iburðarmesta sýning sem hér
hefur sést lengi, hún deyr i
frumbernsku vegna þess hvað
„Jafnvel illa samið og hrútleiðinlegt afturhaldsnöldur sem Leikfélag Reykjavlkur fann
sig knúið til að flytja hingað úr Frans undir nafninu „Steldu bara milljarði”, það verð-
ur áleitinn skáldskapur I samanburði.”
öllu lengra
setja á svið leikrit til að setja á
sviö leikrit i þeirri von að ein-
hversstaöar séu til áhorfendur i
þörf fyrir afþreyingu af þessu
tagi. Undantekningarnar frá
þessari reglu eru fáar, og að þvi
er mér virðist fremur að þakka
þrjósku einstakra leikstjóra en
meðvitaðri stefnu viðkomandi
leikhúsa.
Nú er ég ekki að amast við af-
þreyingu i leikhúsi. Ég lit þvert-
ámóti svo á að öll góö leiklist
hljóti jafnframt að vera ein-
hverskonar afþreying. En leik-
list sem er ekkert nemaafþrey-
ing er geld og einskis virði, i
rauninni ekki leiklist heldur iðn-
aður.
HámarkaDs
Langt er siðan islenskur sam-
félagsveruleiki hefur tekið á sig
Þjóðleikhiisiö að sjá Prins-
essuna á bauninni. Þvi
öllu lengra i lifsfjarlægri
þynnku held ég ekki að hægt sé
að komast. Jafnvel illa samið
hrútleiðinlegt afturhaldsnöldur
sem Leikfélag Reykjavikur
fann sig knúið til að flytja hing-
að úr Frans undir nafninu
„Steldu bara milljarði”, það
verður áleitinn skáldskapur i
samanburði.
Hæpin kenning
Viða um heim virðist það vera
hald leikhússtjóra að áhorfend-
ur verði heimskir og sljóir með
vorinu. Samkvæmt þessu hefur
Þjóðleikhúsið starfað frá upp-
hafi til þessa dags. 1 lok leikárs
er miklum kröftum variö i eina
viðamikla léttmetissýningu,
oftar en ekki verk sem hlotið
heiminum finnst hún litilfjörleg.
Vissulega voru allar þessar
sýningar illa unnar. En var við
nokkru öðru að búast? Er hægt
að ætlast til þess að fólk vinni
það af alúö sem það getur
ómögulega séð nokkurn tilgang
með? Rikisrekinn listamaður
getur þrátt fyrir allt veriö góður
ef hann hefur einlægan áhuga á
þvl sem hann er aö gera. En rik-
isrekinn svefngengill er ævin-
lega sjalfum sér og öðrum til
ama og leiðinda. Og svefngengl
ar verða allir listamenn ef þeir
neyðast æ oni æ til að selja vinnu
sina og hæfileika I eitthvað allt
annað og verra en hugur þeirra
stendur til.
Þrátt fyrir þetta held ég að
áhugaleysi áhorfenda á léttmet-
isiðnaöi leikhúsanna eigi sér
fyrst og fremst skýringu I
breyttu þjóðfélagsástandi. Þeg-
og ijármagniö
Greenpeace-samtökin fara á stúfana á nýjan leik:
Ætla að trufla hyalváðarnar
Stefna að minnkun aflans um 20%
%
Fulltrúi Greenpeace-sam-
takann^sem nú er staddur hér-
lendis, hefur skýrt frá þvi að skip
samtakanna „Rainbow Warrior,
sé á leið til landsins og sé ætlunin
nú einsogi fyrraað gera tilraunir
til þess að trufla hvalveiðar
tslendinga, i þvi skyni að draga
úr þeim. „Við getum kannske
bjargað 10 eða 12 hvölum með
þessu” sagði Allan Thornton frá
Greenpeace-samtökunum i sam-
tali við Þjóðviljann I gær, en
annars sagði hann markmiðið
vera að draga úr veiðunum um
20%.
Thornton hefur dvalist hér i
tvær vikur og rætt við islenska
ráðamenn um að Island fylgi eftir
samþykkt umhverfismálaráð-
stefnu SÞ i Stokkhólmi urn.10 ára
bann við hvalveiðum, en ísland
var eitt þeirra landa sem að henni
stóð. Thornton kvaðst hafa rætt
við Kjartan Jóhannsson s jávarút-
vegsráðherra sem ekki heföi
viljað tjá sig neitt um málið, og
sagt Alþingi taka allar ákvarðan-
ir þar að lútandi,en hann hefði
hlustað á röksemdir Green-
peace-manna. Einhvern næstu
daga munu fulltrúar Greenpeace
ræða vrð Benedikt Gröndal utan-
rikisráðherra. Ihornton kvað það
nauðsynlegt að Island tæki full-
trúa Hvals HF út úr sendinefnd-
landsins hjá Alþjóðahvalveiði-
ráðinu þar sem ljóst væri hverj-
um manni að fyrirtækiö hefði
beinna fjárhagslegra hagsmuna
að gæta. Thornton kvað báðar
deildir Bandarikjaþings þegar
hafa samþykkt áskorun um bann
viö hvalveiöum og lfklegt væri aö
þeirriáskorun yrði fylgt eftir með
viðskiptabanni á þær þjóöir sem
ekki yrðu við áskoruninni, þvi
samtök náttúruverndarmanna
væru mjög áhrifamikil þar
vestra.
Allan Thornton sagði aö að-
gerðir Greenprace-samtakanna
hér i fyrra hefðu tekist vel.
„Aðalatriðið var að vekja lslend-
inga til umhugsunar um máiið og
það tókst.” Hann kvað samtökin
og fulltrúa þeirra hafa fengiö aö
koma hér óáreitt en óneitanlega
væri afstaða islenskra embættis-
manna sú,að reyna aö rugla al-
menning um aðferðir og baráttu-
mál Greenpeace-samtakanna.
Tók hann sem dæmi, aö i fyrra,
þegar fulltrúi franskra dýragarða
sem hér var aö veiða hvali
(háhyrninga^skvetti bleki á Þórð
Ásgeirsson þá hefði Þórður kennt
Greenpeace-samtökunum um
þótt þau kæmu auövitað hvergi
nærri. „Þessi maður hringdi I
migog sagði mér hvað hann hefði
I hyggju og ég aðvaraði Þórð”,
sagði Allan Thornton, ,,en svo
kennir hann okkar samtökum
um”.
—sgt