Þjóðviljinn - 06.07.1979, Side 8

Ágætur maður lét þau orð falla að það ríkti húsbygginga-
skylda á Islandi i stað herskyldu. Það má til sanns veqar færa,
því hvort sem fólki líkar betur eða verr neyðist það til að taka
þátt i kapphlaupinu og steypa sér út i fen víxla,lána/ afborg-
ana og andvökunótta.
Þeir sem lenda utan viö steinsteypuævintýrið eiga ekki
margra kosta völ, því kerfið gerir ekki ráð fyrir fólki sem
leigir. Astandið i málefnum leigjenda hefur oft verið slæmt.en
sjaldan hefur þó keyrt eins um þverbak sem nú. öllum sögum
ber saman um að slegist sé um hverja holu sem losnar, leigan
er svimandi há og það sem meira er, þau tilboð sem fram
koma eru hreint brot á hinum nýju lögum sem samþykkt voru
á alþingi í vor.
Þjóðviljinn fór á stúfana til að kanna leigjendamarkaðinn
og löggjöfin^,og hérgeturað lita árangur þeirrar rannsóknar.
-ká
8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 6. júll 1979
Föstudagur 6. jlill 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 9
Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál Leigjendamál
*
Hér ríkir
uppboðskerfí
Hvernig er ástandiö á leigj-
endamarkaönum i dag? Þaö er
byggt og byggt, borgin þenst út en
samt virðist alltaf sami skortur-
inn á leiguhúsnæöi. Nokkrir leigj-
endur sem hafa verið að leita sér
aö húsnæöi undanfarið sögöu sin-
ar farir ekki sléttar.
Andrea Jónsdóttir prófarkales-
ari Þjóöviljans sagöist hafa leitað
að ibúð vikum saman. Hún skoð-
aði og bauö i, án árangurs þar til
máliö leystist fyrir tilstilli kunn-
ingja. Saga hennar var eftirfar-
andi:
Fyrst bauð ég i ibúö vestur I bæ
sem ekki var svarað, greinilega
buðu aörir betur. Ég skoöaöi
þriggja herbergja ibúð lika i
vesturbænum sem átti að leigjast
á 90 þús. á mánuði og greiöa 4
mánuði fyrifram. Þetta var i
timburhúsi og meö fylgdi afnot af
sima og þvottavél.
Næst i röðinni var ibúö viö
Njálsgötuna, meö pinulitlu eld-
húsi, klósetti frammi á gangi,
sem aðrir ibúar hússins notuöu
lika og baö i kjallara einnig sam-
eiginlegt. Þar var krafist 60 þús.
kr. og 1/2 árið fyrirfram.
Ég skoðaði hús á Nesinu sem
var verulega flott, það átti aö
leigjast á 100 þús. og 1/2 áriö fyrir
fram, þaö var 5 herb. og heföi
hentaö vel fyrir sambýli. Siðasta
dæmið sem ég vil nefna er risibúö
viö Grettisgötuna sem mér fannst
vera hrein brunagildra sérstak-
lega þegar maður er meö krakka.
Þeir eigendur kröföust 600 þú.
daga samfleytt en það hringdr
næöiö eins og þaö getur. Þetta
Ég reyndi auövitaö að auglýsa
sjálf bæöi i VIsi og Dagblaðinu 6
daga samfleytt en það hringdi
bara einn og hann spuröi aö þvi
hvort ég væri drykkfelld. Min
reynsla var sú aö það eru margir
um hvert boð og fólk býður i hús-
næöið eins og þaö getur.Þetta eru
hrein uppboð. Hver býöur best?
Einn húseigandinn sagði mér aö
þegar hann kom heim eftir að
hafa auglýst ibúðina sina þá
heyrði hann glymja i simanum út
á hlað og ekki linnti látunum allt
kvöldið.
Það rikir hörmulegt ástand i'
þessum málum og meö þessu
uppboöskerfi er veröiö sprengt
upp og það er niöst á þeim sem
ekkert húsnæöi eiga, en þaö er i
flestum tilfellum fólk sem hefur
litlar tekjur, einstæðar mæöur og
námsmenn.
Greiðslurnar
svimandi háar
Ingibjörg Guömundsdóttir
þjóöfélagsfr. haföi svipaöa sögu
aö segja:
Undanfarna mánuði hef ég
verið að leita aö góöri Ibúö til leigu
viö sanngjörnu veröi en oröiö litið
ágengt. Það viröist vera ákaflega
litið framborö á leiguibúðum
nema gegn svimandi háum
greiðslum
Árangurslaust hef ég lagt inn á
milli 20 og 30 tilboö vegna aug-
lýsinga i blöðum og boöiö allt aö
60 þús. kr. á mánuði, jafnvel
meira og fyrirframgreiöslu eftir
samkomulagi. Þarna var um 2ja
og 3ja herbergja ibúðir aö ræöa.
Ég hef einnig auglýst i heila
viku I Dagblaðinu með litlum
árangri. Þaö sem út úr þvi var
eftir farandi:
2ja herbergja Ibúð i blokk I
Hafnarfiröi á 55 þúsund á mánuöi
plús 13 þús. I hússjóö og 6 mánaöa
fyrirframgreiösla. Hæsta tilboð i
þessa ibúö var 65 þús. kr. fyrir
utan hússjóðinn.
Næst kom 2ja herbergja ibúö i
kjallara i Reykjavik fyrir 55-60
þús. á mánuöi og 6 mánaöa fyrir-
framgreiðsla. Þá skoðaöi ég 2ja
herbergja ibúö I blokk i Kópavogi
sem átti aö leigjast á 50-60 þús, en
aðeins I sumar.
Þá var þaö litil úbúö I Fossvogi,
sem ekki veröur laus fyrr en I
hausten ég veit ekki nákvæmlega
um stærð hennar eöa leiguupp-
hæö.
Auk þess frétti ég af 3ja
herbergja ibúö i vesturbænum
sem átti aö leigjast á 60-70 þús.
kr. á mánuöi og greiöa 4-6 mánuöi
fyrirfram.
300 umsóknir
liggja nú fyrir
Reykjavikurborg er sá aðili
innan borgarmarkanna sem hef-
ur flestar leiguibúðir á sinum
snærum. Þar er um aö ræöa fé-
lagslega þjónustu við fólk sem
einhverra hluta vegna leitar til
borgaryfirvalda um aöstoö. Þar á
meðal eru mæður meö börn á
framfæri sinu, fólk sem ekki get-
ur stundað vinnu eöa sem lendir
utan við kerfið af einum eöa öör-
um ástæðum.
Blaðið haföi samband viö
Guörúnu Kristinsdóttur félags-
ráðgjafa hjá Félagsmálastofnun
Reykjavikurborgar og innti hana
eftir reynslu hennar af leigumál-
unum.
Guörún sagöi að Reykjavikur-
borg hefði á milli 700 og 800 leigu-
ibúðir á sinum vegum, en þaö
dugar hvergi nærri til aö full-
nægja þörfinni.
í vetur hefur gengiö mjög illa aö
fá ibúðir til leigu og varö stofnun-
in að gripa til þess ráös að koma
skjólstæöingum sinum fyrir á
gistiheimilum borgarinnar, i
sumum tilfellum konum með
börn á framfæri sinu.
Nú liggja fyrir um 300 umsóknir
hjá Félagsmálastofnun borgar-
innar fyrir utan eliilifeyrisþega.
„Fólk hefur auglýst vikum og
mánuðum saman en þaö fær eng-
in svör.” sagöi Guörún.
Hjördis Hjartardóttir félags-
ráögjafi vinnur i Breiöholtsdeild
Félagsmálastofnunar. Hún sagöi
að þau hefðu mikið reynt aö fá
húsnæöi fyrir þaö fólk sem leitaö
hefði til þeirra, og hún hefði heyrt
dæmi um 2ja—3ja herbergja
ibúðir sem krafist væri 70 þús. kr.
fyrir á mánuði og i mörgum
tilfellum árið fyrirfram.
Hjördis sagði að i samanburði
við Norðurlöndin t.d. Danmörku
sem hún þekkir best til væri óliku
saman að jafna. Þar er leiguhús-
næði byggt skipulega og þar eru
nefndir sem dæma allt húsnæöi og
ákveða hámarksleigu. Hér eru
húsnæðismál öll i höndum einka-
aðila, framboð og eftirspurn
ráða, enda fer verðið upp úr öll-
um veröum og kemur haröast
niður á þeim sem minnst mega
sin.
— ká.
Þrjátíu og tvö
tilboð bárust
Þau Hjördis Bergsdóttir og
Jakob S. Jónsson hafa farið vitt,
um borgina I leit að heppilegu
húsnæði og höfðu þegar siöast
fréttist von um lausn sinna mála.
Þau sögöust hafa skoöaö nokkr-
ar ibúðir og gert tilboð i þær, en
var alltaf hafnað án nokkurra
skýringa. Þar á meðal var ibúö i
Hliðunum 4 herbergja I risi. Þeg-
ar þau komu aö skoöa sögðust
eigendurnir vera búnir aö fá til-
boð upp á 100 þús og 1/2 árið fyrir-
fram þ.e. 600 þús. á borðið. Hús-
móðirin vildi fá umgengnismeö-
mæli frá siðasta leigusala til aö
tryggja aö þau væru ekki fólk sem
bryti og eyðilegði. Þessari ibúö
fylgdi sá ókostur aö þar þurfti aö
kaupa allar gardinur sem er nú
engin smá upphæö en engu aö
siður gengust þau inn á tiiboöiö en
var hafnaö.
Þá buðu þau i 4 herbergja fbúð i
Breiðholtinu sem áttiað leigjast á
100 þús og 1/2 áriö fyrirfram og
þar að auki fór eigandinn fram á
að þau skrifuöu upp á trygginga-
vixil upp á nokkur hundruð þús-
undir.
Eitt tilboðið var upp á 80 þús. og
1/2 árið fyrirfram fyrir 4 her-
bergja ibúð. Ein 3ja herbergja
var á 90 þús. og 1/2 árið fyrirfram
og 1/2 mánaöarleiga þar fyrir ut-
an hvern mánuö „til að halda
sambandinu við leigjendurna”
sagði eigandinn. Sem sagt 540
þús. á borðið og 45 þús. á mánuöi
þaðan i frá.
Hjördis bætti þvi við aö þaö
hefðu komiö 32 tilboö i Ibúöina i
Hlíöunum og Jakob sagði aö þaö
væri greinilegt aö annaö hvort
heföi fólk svona mikla peninga
handa á milli eöa þá aö fólk byöi
meira en efnahagsleg geta þess
leyföi. Það væri taliö eölilegt á
Norðurlöndum aö húsaleiga
miðaðist við fjórðung mánaðar-
tekna en 90-100 þús. á mánuði
væri töluvert fyrir ofan tekju-
mörk venjulegra launþega.
—ká
Rœtt viö Ragnar Aöalsteinsson um réttindi leigjenda og ástandiö á leigumarkaöinum
t eldri hluta Reykjavlkur er töluvert af leiguhúsnæöi
Bjarnaborg, eitt elsta fjölbýlishús I borginn^þar eru leiguibúöir á veg-
um borgarinnar
Viö Hátún hefur veriö byggt leiguhúsnæöi á vegum öryrkjabandalagsins og einkaaöila
Stúdentar hafa leiguhúsnæöi á eigin vegum en fullnægja þó hvergi nærriþörfinni LjÓSm. Leif ur
„Verulegur skortur á leiguhúsnædi”
Alþingi samþykkti i vor lög um
húsaleigusamninga. Þessi lög eru
hinjfyrstu sinnar tegundar hér á
landi, aðeins á striðstimum hafa
reglur verið settar um húsaleigu,
meban húsnæöisskortur var til-
finnanlegur.
I. samstarfsyfirlýsingu rikis-
stjdrnarinnar er ákvæöi um aö
lög veröi sett um réttindi leigj-
enda. Var nefnd skipuð til að
semja lögin og sátu i henni Páll S.
Pálsson hrl., Ragnar Aðalsteins-
soii hrl. og Sigurður E.
Guömundsson, forstj., en ritari
nefndarinnar var Georg
Tryggvason.
Allir sem einhver kynni hafa af
ástandi húsaleigumála hér á
landi vita, að þar hafa skapast á-
kvéönar venjur sem oftast hafa
verið leigjendum i óhag. Mörg
dæini eru þess að fólki hafi verið
sagt upp árlega svo aö hægt væri
aö! hækka leiguna og mikils
öryggisleysis hefur gætt á leigu-
markaðnum.
Lögin sem nú hafa veriö
samþykkt eru mikil réttarbót
fyrir leigjendur, en á næstunni er
væntanlegur bæklingur frí
Félagsmálaráðuneytinu þar sem
lögin verða kynnt.
Viö gengum á fund Ragnars
Aðalsteinssonar hrl. og báöum
hann að segja okkur frá helstu á-
kvæðum laganna.
— Hvert er hlutverk húsaleigu-
laganna?
— Þau eiga að skapa réttar-
öryggi fyrir leiguaöila. Það hafa
myndast ýmsar venjur I sam-
skiptum leigusala og leigjenda,
en hingaö til hafa engin lög veriö
til um þessi mál.
Leigusamningar
— Hver eru helstu nýmæli lag-
anna?
— Þaö er fyrst aö nefna aö nú
ber mönnum skylda til aö gera
skriflega leigusamninga á formi
sem Félagsmálaráðuneytið gefur
út eöa Leigjendasamtökin og
Húseigandafélagiö og Ráöuneytiö
staöfestir. Lögin eru ófrávikjan-
leg að þessu leyti. 1 samningnum
á að tiltaka upphæð húsaleigu svo
ekki sé um villst, tryggingafé og
fyrirframgreiöslur ef einhverjar
eru.
Þegar samningar eru geröir til
ákveöins tima öölast leigjandinn
forleigurétt. Það er sem sagt ekki
hægt lengur að segja fólki upp og
setja ibúðir á uppboö á almennum
markaöi eins og hingaö til hefur
tiökast. Það er heldur ekki hægt
aö nota uppsögn til aö semja upp
á nýtt og hækka leiguna.
Þá eru ákvæði um uppsagnar-
frest, 1-3 mánuöir. Sú venja hefur
skapast aö uppsagnarfrestur sé 3
mánuöir á ibúöarhúsnæöi miöaö
viö fardaga. 1 lögunum er miöaö
við 1. júni og 1. okt. ár hvert.
Þessum dögum var hnikaö til
m.a. vegna skólafólks. Ef leigu-
samningur hefur staðið i 1 - 5 ár er
6mánaöa uppsagnarfrestur og 12
mánuöir ef samningurinn nær til
lengri tima.
Með þessum ákvæöum er reynt
aö hvetja til langtímasamninga,
en hér á landi tiðkast mjög að
samið sé til eins árs eða skemur.
Þaö er dýrt og óhagkvæmt aö
flytja og þvi ættu lengri samning-
ar að koma mörgum aö gagni.
Fyrirframgreiöslur, út-
burður og viðhaid
— Hvaöa ákvæöi gilda um
fyrirframgreiöslur og trygginga-
fé?
— Samkvæmt lögunum má aö-
eins krefjast fyrirframgreiöslu
fyrir f jóröung leigutimans og ekki
lengur en til þriggja mánaöa i
senn. Ef einhver vafi leikur á
ieiguupphæðinni ber leigusala aö
sanna hver hún er. Húseigandinn
getur krafist tryggingar en þá
getur hann ekki látiö leigjanda
greiöa fyrirfram nema einn mán-
uö.
— Hvaö segja lögin um deilur
milli leigjanda og húseiganda?
— Ef kemur til deilna og út-_
burðar er hægt að visa málinu til
fógeta sem getur frestað útburöi i
allt aö 3 mánuöi. Ef úrskuröur i
héraöi gengur leigjanda i óhag er
hægt aö áfrýja og þaö frestar út-
burði.
1 lögunum er ákvæöi um út-
tektarmenn. Hvor aðili um sig
getur látiö gera úttekt á húsnæð-
inu, lýsingu og mat. Sllkt er al-
gjört nýmæli hér á landi en Vest-
mannaeyingar tóku þetta upp
eftir gos þegar bærinn haföi mikiö
húsnæði á sinum snærum. Ef deil-
ur koma upp um viðhald er hægt
aö kalla matsmennina til.
— Þú minntist á viöhald.
Hvernig eru ákvæöin um þann
þátt?
— Leigusalinn á að sjá um allt
eölilegt viðhald, þ.e. aö sjá til
þess að Ibúöin sé i góöu standi og
teljist vel Ibúðarhæf. Þaö er hús-
eigandans að sjá um aö húsnæöiö
sé tryggt og hans er áhættan ef
eitthvað gerist t.d. ef rúöa brotn-
ar eða eitthvaö slikt.
Viðgerðarkostnaður dregst
frá leigunni
— Nú eru húseigendur oft tregir
til aö láta gera viö leiguibúöir,
hver er réttur leigjandans f sllk-
um tilfellum?
— Ef leigjandinn hefur tilkynnt
húseiganda hverju sé ábótavant
en hann hefst ekki að, getur leigj-
andinn látiö framkvæma viögerö
og dregst kostnaður þá frá leig-
Leigjandinn á ekki að bera neinn
kostnaö af sameiginlegu húshaldi
eins og hússjóði, þaö er aöeins
rekstur ibúðarinnar sem hann ber
ábyrgð á.
— Eru fleiri atriöi sem þú villt
nefna?
— I lögunum eru ákvæöi um
yfirfærslu leiguréttinda við frá-
fall leigjanda. Réttindin ganga þá
til maka, barna eða skyldmenna
sem búa I ibúðinni. Lögin ná einn-
ig til sambúðarfólks og i þeim er
nákvæmasta skilgreining á sam-
búö sem hingaö til hefur komiö
fram I islenskri löggjöf. Sam-
búðarfólk teljast vera karl og
| kona sem búa saman og eru bæöi
ógift, ef þau hafa átt barn saman,
konan er þunguð eöa sambúðin
hefur varað samfleytt i eitt ár.
Þá vil ég nefna þaö ákvæöi aö
Félagsmálaráöuneytinu ber
skylda til að kynna lögin. Slikt er
nýmæli I islenskri löggjöf.
Leigjendur eru um 20%
þjóðarinnar
— Hefur veriö gerö könnun á
leigumálum hér á landi.
— Nei, ekki nein heildarúttekt.
Meöan viö unnum aö frumvarp-
inu könnuöum viö ástandiö i
stærstu bæjarfélögunum og þaö
er ljóst að verulegur skortur er á
leiguhúsnæöi. Þaö eru ekki heldur
til neinar óyggjandi tölur um
fjölda leigjenda en allar likur
benda til að þeir séu um 20%
þjóðarinnar, svo aö við sjáum aö
hér er ekki neinn smá hópur á
ferðinni. Það er full þörf á könnun
á sambandi fasteignamats og
leiguverös. Það viröist ekki vera
beint samhengi þar á nilli. Mörg
dæmi eru þess að lélegt húsnæöi
sé leigt háu verði og öfugt.
Islenski leigumarkaöurin er sér-
stakur aö þvi leyti að menn fjár-
festa i Ibúöum og leigja þær siö-
an. Viö þekkjum ótal dæmi þess
aö fólk úti á landi á ibúöir hér i
bænum, en þaö er sáralitiö um aö
heilu fjölbýlishúsin i eigu einka-
Framhald á blaösiðu 14.
Lögin eiga aö hvetja til langtima
samninga
Leigusalinn á aö sjá til þess aö hús-
næðið sé ibúðarhæft.