Þjóðviljinn - 14.07.1979, Qupperneq 14

14 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Laugardagur 14. júli 1979.
Electra van 600 — bill af þeirri
gerð sem Háskólinn fær vænt-
aniega i haust.
Skammt ífjöldaframleiöslu
RAF-
BÍLA
Rœtt viö GISLA
JÓNSSON prófessor
Olían er á hverfanda hveli. Hvarvetna í heiminum
berjast vísindamenn við að þróa upp farkosti, sem eru
ekki háðir afurðum jarðolíunnar. Einn þeirra val-
kosta sem mun áreiðanlega koma að miklu leyti í stað
bensínknúinna ökutækja er rafbíllinn. Þrátt fyrir að
hann ætti að höfða helst til þjóða einsog Islendinga
sem hafa greiðan aðgang að mikilli og ódýrri raforku,
höfum við sinnt rafbílnum skammarlega lítið. Hvað
eftir annað hafa ráðamenn skellt skollaeyrum við
óskum visindamanna um f járstyrk til að gera tilraun-
ir með rafbíla á islandi. Olíukreppan hefur þó svipt
hulunni frá sjónum margra, og nú hillir undir fyrsta
islenska rafbílinn.
Sá maður sem má með sanni kalla föður íslenska
rafbílsins er Gísli Jónsson prófessor við Háskólann.
Hann hefur verið eljusamur við að kynna þetta ný-
stárlega farartæki í ræðu og riti. Þjóðviljinn tók hann
því tali á dögunum og fræddist um þessa merku nýj-
ung.
Ð
Karomr yyiuyiu vcroa
— Hvernig hefur þér gengiO
aO fá aOstoO stjórnvalda til
kaupa á rafbilnum?
.J'remur illa” segir Gisli.
„Égheflengi baristfyrir þvi að
Háskólanum væri gert kleift að
kaupa rafbil með þvi að opinber
gjöld af honum yrðu felld niður.
En það var ekki fyrr en f þess-
um mánuði, þegar rikisstjórnin
ræddi orkusparnað lands-
manna, að niðurfellingin fékkst.
Iðnaðarráðherra tilkynnti mér
þetta sjálfur og ég varð að von-
um glaður við.”
Sem dæmi um, hve miklu nið-
urfellingin munar I peningum,
má segja að billinn kosti nú Há-
skólann um 3 miljónir en hefði
kostað um 10 miljónir með öll-
um gjöldum.
— Hvaða tegund hyggstu þá
kaupa, og hvenær er von á bíln-
um til landsins?
„Rafbillinn verður af tegund-
inni Electra van 600. Billinn er
raunar japanskur að uppruna,
en drifbúnaðurinn er hannaðar
af bandarískum aðilum og það-
an verður billinn keyptur.
Astæðan fyrir þvi að ég vel
þessa tegund er einfaldlega sú,
að hún er ódýr og hefur þar aö
auki reynst mjög vel. Til dæmis
má nefna, að bandariska orku-
málaráðuneytið hefur sett upp
ákveðinn staðal fyrir rafbila, og
sú tegund sem ég hyggst kaupa
uppfyllir skilyröi ráðuneytisins.
Tegundin hefur llka almennt
fengið góðadóma erlendis. Raf-
veitan á Long Island i Banda-
rikjunum fékk sér til reynslu 12
bila meö þeim árangri að hún
hefur nú keypt 40 til viðbótar,
þar á meðal Electra van 600.
— Eru rafknúnir bilar viöa i
notkun erlendis?
„1 Bretlandi eru þegar um 60
þús. rafbllar. enda eru Bretar
lengst komnir i raunverulegri
notkun. I Bandarikjunum fjölg-
ar þeim sifellt, þó mest sé þaö i
tilraunaskyni. Til dæmis keypti
bandariska póstþjónustan 350
bíla fyrir nokkrum árum og
reynslan var svo ágæt af þeim,
að þeir áforma að kaupa 5000
blla i viöbót. Japanir hafa lika
tekið einhverja i notkun, og
leggja mikla áherslu á þróun
rafbilanna. I Danmörku hafa
verið keyptir tiu rafbilar á
vegum rafveitusambandsins
þar. Það má þvi segja, að vegur
rafknúinna bifreiða sé hvar-
vetna að aukast.”
— Hverjir eru helstu kostirnir
við rafknúnar bifreiðir?
„Fyrir Islendinga er ómetan-
legur kostur að rafbilar ganga
fy rir innlendri orku. Við munum
ekki þurfa að afla gjaldeyris til
eldsneytiskaupa og sú innlenda
raforka sem viö getum nytt til
að knýja þá, gengur ekki til
þurrðar. Aðþvileytimunum við
losna af klafa sihækkandi oliu,
sem þar aö auki veröur senn
uppurin. Að ööru leyti felast
kostir rafbflanna einkum i eftir-
farandi:
Þeir menga ekki umhverfið
með ýmsum óæskilegum
efnum, einsog bensinbllarn-
ir.
Af þeim stafar nánast enginn
hávaöi. Drunurnar frá um-
ferðaæðum stórborganna
munu þvi hverfa með til-
komu rafbilanna.
Viðhald á þeim er miklu
minna en á bensinbllum.
Slðast en ekki sist endast
þeir allt að 100% lengur en
aðrir bilar. Það sparar auð-
vitað gifurleg verðmæti.”
— En ókostitnir?
„Okostirnir eru helstir þeir,
að akstursviðið á hverri hleðslu
er of litið ennþá. Rafknúnir bil-
ar I dag komast yfirleitt ekki
nema 50-100 kilómetra á hverri
hleðslu.
A hitt ber þó að lita, að i dag
eru flestir rafbilar bensinbilar,
sem hafa verið umbyggðir til
rafnýtingar. Hins vegar er
verið að prófa bila sem
eru sérhannaðir fyrir
rafnotkun, en þeir eru ekki
komnir á markað. Sumir þeirra
eru með nýja rafgeyma, i stað
blýgeymisins, sem er notaður i
dag, t.d. nikkel-járngeyma og
nikkel-sinkgeyma. Þannig
geymar munu örugglega lengja
akstursviöið allverulega, þann-
ig að það er stutt i að hægt verði
að fá rafbila, sem geta ekið 100-
200 km.
Einnig má minnast á sérstök
svinghjól, sem ég kýs að kalla
orkuhjólá islenskunni. Þau taka
upp orkuna sem fer I hemlun og
skila henni aftur viö hröðun
bllsins. En þetta er nokkuð mik-
il orka, einkum i innanbæjar-
akstri, þarsem sifellt er verið að
tiemla og hægja á. Orkuhjólið
veldur þvi, að útaf rafgeymun-
um þarf einungis að taka grunn-
jrkuna, sem gefur miklu betri
nýtingu á rafgeymunum. Stærð
hjólsins er ekki nema á við með-
alkúplingu, en það getur hins
vegar aukiö aksturssviöiö um
fjórðung.”
— Telurðu að rafbilar verði
fyrst og fremst notaöir i innan-
bæjarakstri?
„Það hygg ég að verði hlut-
skipti þeirra i fyrirsjáanlegri
framtið. Þó er verið að gera til-
raunir með heita rafgeyma,
sem ganga við 350-450 gráður C
ogmeð þeim verðurhægtað aka
300-400km á einni hleðslu. Þeir
verða tilbúnir innan ekki mjög
langs tima. Þá er vert að geta
þess aö Japanir hafa byggt til-
raunabila, sem komast um 500
km leiöáeinnihleðslumiðaðviö
jafnan 40 km hraða á klst. I
innanbæjarakstri komast þeir
um 250kilómetra, þannig að það
er hugsanlegt að i framtiðinni
veröi notkun rafbila ekki ein-
ungis bundin við borgir.”
— Hvernig yrði hleðslu geym-
anna á rafbilnum háttað?
„Einkabílar, sem ækju ekki
nema 100-200 km á dag yröu ein-
faldlega hlaðnir á nóttunni.
Bilar sem ækju hins vegar
lengri vegalengd á degi hverj-
um, t.d. almenningsvagnar,
þyrftu að koma viö á þjónustu-
stöð og fá skipt um geymasett.
Það tæki aðeins nokkrar minút-
ur.”
— Hversu hratt munu þeir
geta farið?
„Elektra van 600, sú tegund
sem ég hef aúgastað á, getur
farið upp i 90 km/klst i skamm-
an tíma, en sá hraði sem húh
getur haldiö að staðaldri er 60
km, sem er alveg nóg I innah-
bæjarakstri.”
I
— Er langt i það að rafbílar
verði fjöldaframleiddir? &
„Það hygg ég ekki. Mjög stój-
stórfyrirtæki eru með rafbil já
tilraunastigi og senn verður
hann kominn á framleiðslustig.
Mikil áhersla er lögð á rafbila'.i
Bandarikjunum, og þar eru til
sérstök lög um þróun og til-
raunanotkun rafknúinna bif-
reiða. Samkvæmt þeim á orku-
málaráðuneytið þar i landi að
láta prófa hvorki meira né
minna en 10 þús rafbila á næstu
árum. Og stóru fram-
leiðendurnir bæöi i Japan og
Bandarikjunum eru að fara af
stað með rafbilana, þannig að
innan skamms verður að likind-
um hægt að kaupa sér rafknúinn
bfl I bilaverslunum á svipuðu
verði og benslnbila.”
— Munu rafbilarnir koma al-
gerlega I stað oliuknúinna bíla i
framtiðinni?
„Nei. Ég held að rafmagns-
bilar verði fyrst og fremst not-
aöir innan borganna. En farar-
tæki knúin öðru eldsneyti t.d.
metanóli eða vetni muni i fram-
tíöinni sjá um alla aðra
flutninga. Um það erum við
prófessor Bragi Arnason sem
hefur mikið athugaö vetni sem
eldsneyti, algerlega sammála.”
— Hvernig hyggstu reyna raf-
bílinn hér á landi?
„Það þarf að aka honum við
islenskar aðstæður eins og
hverjum öðrum einkabíl 11-2 ár
og sjá hvernig gengur. Hins
vegar þurfum við aö reyna fleiri
en einn bil, og til dæmis þarf
eitthvert fyrirtækið að fá sér
slikan bil til sinna nota, til aö
hægt sé að kanna hvernig raf-
bílar falla að slikri notkun. Mér
finnst til dæmis ekki fráleitt að
Reykjavikurborg kaupieinn eöa
fleiri bila til reynslu.
Borgarstjórn Reykjavikur
samþykkti á sínum tima, að
kannaðir yrðu möguleikar
borgarinnar á að nota rafbila i
staö bensinbila. Þvi miður var
svo illa að þeirri athugun staðið,
aö hún gat ekki gefið visbend-
ingu um hagkvæmni rafbíla
umfram bensinbila. Ég sendi
raunar ýtarlega umsögn um at-
hugunina til borgarstjórans. Aö
minu viti er full ástæða fyrir
Reykjavikurborg að taka máliö
upp að nýju.”
—ÖS