Þjóðviljinn - 23.09.1979, Blaðsíða 24

UOÐVIUINN
Sunnudagur 23. september 1979
Aöalsimi Þióöviljans er 81333 kl. 9 — 20 mánudaga til
fóstudaga. kl 9 — 12. f.h. og 17 — 19 e.h. á laugardögum. Kvöldsími
l'tan þess tima er nægt aö ná i blaöamenn og aðra starfs- v er 81348
menn blaðsins i þessum simum: Ritstjórn 81382, 81527,
81257 og 81285. afgreiðsla 81482 og Blaöaprent 81348.
nafn*
Hross-
hausinn

Hrosshausinn, sem Samtök
herstöbvarandstæðinga
reistu á níöstöng i tilefni
heimsóknar Natc-herskip-
anna hefur tvfmælalaust
veriö mest I fréttum siöustu
viku. Erfitt var fyrir blaöa-
mann Sunnudagsblaösins aö
ná sambandi viö hrossið,
sem ekki hefur veriö nafn-
greint I blööum, en vegna
þeirrar einskærru heppni aö
hér á landi er staddur er-
lendur milill, tókst aö ná tali
af hrossinu handan móöunn-
ar miklu.
*
Þú hefur veriö mikiö i
fréttunum siöustu daga?
(Hnegg) Já ekkier hægt aö
neita þvi. Þetta er dálitiö
óþægilegt aö þurfa aö valda
svona deilum óspuröur.
Formaöur Fáks hefur sagt
I blaöaviötali, aö þetta sé
voöaieg meöferö á skepnum
aö setja höfuö þeirra á niö-
stöng?
Ég er honum eindregiö
sammála Og ég vil taka
undir þau orö Morgunblaös-
ins aö þaö sé óskaplegt aö
hinir hestarnir þurfi aö horfa
upp á þetta. Enda greip sá
góöi hestamaöur Siguröur
Ölafsson i taumana og
kvartaöi undan meöferöinni
á mér.
Leiöarahöfundur Morgun-
blaösins telur aö misnotkun
á höföi þinu geti leitt af sér
neikvæöar verkanir, m.a.
geti risiö flotastöö hérlendis
fyrir bragöiö?
Þetta er óskaplegt.
Skrifaöi hann þaö? Ja,
hugsa sér aö maöur komi
öllu þessu af staö! En ef
þetta stendur 1 Mogganum
hlýtur þaö aö vera satt.
Herstöövarandstæöingum
tókst meö niöstönginni aö
vekja athygli á þeirri svi-
viröingu sem landinu var
sýnd meö þessari heim-
sókn?
Já, sá hlær hest sem sföast
hlær. Mér finnst samt aö þaö
heföi veriö betri hugmynd aö
nota þorskhausa á stöng eins
og siöar var gert. Enda hæfir
þaö betur á Nató-hermenn.
Ertu á móti hernum
sjálfur?
Ég er óháöur, frjáls og
ópólitiskur. Mér leiöast
stjórnmál.
Hvaö varö um þig aö
lokum?
Lögreglan kom og tók mig
af stönginni. Guölaun sé
þeim fyrir þaö. Hins vegar
brutu þeir nokkur plagöt og
svoleiöis. Þaö versta fannst
mér þó, aö þeir skyldu henda
mér I rusliö. Þaö fannst mér
ósanngjarn endir á þessu
máli
Viltu skila nokkrum
kvcöjum aö lokum?
Já, ég vil endilega skila
góöum kveöjum til vina
minna I hesthúsi Fáks og svo
einni góöri kveöju til Skjóna
og segöu aö pabbi hans sé
kominn hinum megin til mln.
1 pylsupökkum.
j Nú fara jólabækumar
j svokölluðu að streyma á
markað og okkur hefur
þegar verið tilkynnt að
verð meðalbókar i ár
verði um 10 þús. krónur.
Það kann mörgum að
þykja nokkuð hátt verð
og vissulega trúi ég þvi
að á mörgum heimilum
verði fáar krónur af-
gangs til bókakaupa
þegar matur og annað
nauðsynlegt hefur verið
keypt til jólanna. En þó
verð bókanna sé hátt
munu ekki ailir, sem
leggja af mörkum vinnu
við gerð þeirra, bera
Það
forréttindi
að
mikið úr býtum. Og þó
að undarlegt sé kemur
minnst i hlut rithöfund-
anna sjálfra, en á þeirra
vinnu hlýtur þó allt að
byggjast.
Asa Sólveig á sæti I stjórn Rit-
höfundasambandsinsog hún varö
fúslega viö þeirri beiöni okkar aö
segja lesendum blaösins litillega
frá starfi og kjörum Islenskra rit-
höfunda.
— Aöalviösemjendur okkar eru
þrir, bókaútgefendur, rlkisút-
varpiö og leikhúsin, Þjóöleikhúsiö
og Iönó. Siöast var samiö viö
Rlkisútvarpiö s.l. vor og gilda
þeir samningar um sjónvarps-og
útvarpsefni. Nú eru lausir samn-
ingar okkar viö bókaútgefendur
og ég vonasteftiraö fariöveröi aö
tala saman um næstu mánaða-
mót. Um áramótin 1975-1976 var
fyrsti samningur geröur milli
Rithöfúndasambands íslands og
bókaútgefenda og þess vegna er
kominn timi til aö endurskoöa
hann. Þaö var rammasamningur
og samkvæmt honum fá rit-
höfundar 15% af forlagsveröi
bókar, en þaö er verö hennar fyrir
utan söluskatt og þóknun til bók-
sala. Niöur fyrir þessa prósentu-
tölu má ekki fara. Ég skal sýna
þér útreikninga frá I fýrra hvern-
ig kostnaöurinn viö framleiöslu
einnar bókar skiptist.
Framleiöslukostn.
bókar....... Kr. 1.014,- 17,25%
Hlutur
útgefanda .. Kr. 1.901,- 32,33%
Höfundarlaun Kr. 515,- 8,75%
Sölulaun
bóksala..... Kr. 1.470,- 25,00%
Söluskattur Kr. 980,- 16,67%
Kr. 5.880,- 100,00%
Hlutur rithöfunda er lftill og
auk þess fáum viö greitt eftirá.
Þar erum viö á sama báti og
bændur. Ég held viö séum einu
stéttirnar I landinu sem veröum
þannig aö bföa eftir greiöslu fýrir
vinnu okkar. Bændur eru þó
örlitiö betur settir en viö, þeir
geta tekiö út vörur fyrir væntan-
legt kaup.
Lág árslaun
— Hver eru þá árslaun rit-
höfunda?
— Þaö er best að ég taki
persónulgt dæmi. Min fyrsta bók,
Einkamál Stefaniu, kom út í
mega
vetja
sér _
starf
fyrra. í þeim samningi sem ég
geröi viö minn útgefanda er gert
ráö fyrir 5000eintaka fjölda, sem
prenta megi I tvennu lagi. 3000
eintök hafa selst og höfundar-
launin, þessi 15% af forlagsveröi,
voru 1632 þús. kr. Þaö eruekki há
árslaun og þess má geta aö af
þessari einu bók fær rlkiö yfir 3
milj. I söluskatt. Nú þykir gott aö
höfundur skrifi eina bók á ári en
raunarheldur enginnþeim vinnu-
hraöa til langframa.
— Sama gildir um leikverk.
Þaö telst ársvinna aö semja leik-
rit og sé þaö flutt I rikisútvarpi
fáum viö706þús.kr. fyrir klukku-
tlma langt verk. Fyrir klukku-
tima langt sjónvarp6leikrit er
greiöslan 1,2 milj.
— Varðandi sjónvarpiö þá
þykir okkur höfundum dálitiö
langur tlmi aö þaö liöi tvö ár frá
þvt viö skilum handriti og þangaö
til verkiö er sýnt, en þaö er
algengt. Hluta af greiöslunni
fáum viö eftir aö ákveöiö hefur
veriö aö taka verkiö til flutnings,
en uppgjör fáum viö ekki fyrr en
leikritiö ertilbúiö til útsendingar.
— Fyrir leikrit flutt á sviöi
fáum viö lágmarkstryggingu 1,5
milj. og sú greiösla miöast viö 20
sýningar I Þjóöleikhúsinu og
veröi þær fleiri, fáum viö 78 þús.
fyrir hverja sýningu.
Segir Ása
Sólveig
Að fá greitt strax
— Hvaöa kröfur munuö þiö
setja fram I væntanlegri
samningagerö viö bókaút-
gefendur?
— Þaö þarf aö hækka verulega
þessa prósentutölu sem
höfúndarlaunin miöast viö. En
þaö sem skiptir þó mestu máli er
aö fá greiösluna strax. Fyrir
handrit aö bók sem tilbúiö er aö
hausti þarf útgefandi ekki aö
borga neitt. Þaö er samkomu-
lagsatriöi hvort og hvaö mikiö
höfundur fær greitt þegar bókin
kemur út. Lokagreiösla kemur
ekki fyrr en i júni næsta ár.
Vissulega er algengt aö útgef-
endur greiöi höfundum eitthvaö
fyrirfram, en samkvæmt samn-
ingnum eruþeir ekki skyldugir til
þess. Og samt eru þaö rithöfund-
arnir sem skila vinnu sinni fyrstir
allra þeirra sem koma viö sögu I
framleiöslu bókar. Þannig getur
liðiö frá því aö handrití er skilaö
þar til fyrsta greiðslan kemur.
Þaö sjá allir aö 1 veröbólguþjóð-
félagi getur þetta ekki gengiö.
— Dæmin um lélegar greiöslur
eru óteljandi en dæmin um góöar
greiöslur eru llka til en þau eru
færri. Salan á minni bók er t.d.
langt yfir meðallagi. Meöalsala
er um 1500 eintök af skáldsögum
en miklu færri af ljóðabókum.
Þaö þykir gott aö 300 eintök af
ljóðabók seljist.
— Eiga rithöfundar kost á ein-
hverjum tekjum meðan þeir
vinna aö verkum sinum?
— Jú, til er Launasjóöur rit-
höfúnda og hann fær fjár-
veitingu frá Alþingi og viö getum
sótt um starfelaun úr þessum
sjóöi. Viösækjum um tilákveöins
tima og gerum grein fyrir verk-
efninu. Samkvæmt reglugerö
sjóösins er hægt aö sækja um
starfslaun minnst þrjámánuöi og
mest 9 mánuöi á hverju ári.
Söluskattur 600 milj.
— Þaö sýnist vera sann-
girnismál aö rithöfundar fái ekki
minnst I sinn hlut. Og þvi má
heldur ekki gleyma aö fjölmargir
hafa atvinnu af bókagerö og sölu-
skatturinn af islenskum bókum
nam I fyrra 600 miljónum. I
launasjóð rithöfunda fóru hins
vear 80milj. svo aö þaö er ljóst aö
viö erum engar afætur á þjóö-
félaginu þrátt fyrir þennan sjóö.
Viö eigum fullkomlega rétt á
þessum peningum og fjárveit-
ingin til sjóösins þarf aö hækka
verulga, svo aö hægt sé aö sinna
öllum þeim umsóknum sem
berast.
— Og fleira veldur okkur erfiö-
leikum I sambandi viö fjár-
veitingar úr sjóönum. Viö vitum
ekki meö neinum fyrirvara um
þaö hvort viö fáum nokkuö eöa
ekki og heldur ekki til hve langs
tima. Núna er ég t.d. aö leita mér
aö hálfsdags vinnu. Ég þori
hvergi aö fastráöa mig þvi aö ég
hef líka sótt um laun úr sjóönum
og fái ég þau vil ég auövitaö ekki
sleppa þvi tækifæri.
— Af hverju skrifar fólk?
— Þú veröur aö spyrja ein-
hvern annan en mig aö þvl, ef þú
vilt fá eitthvert almennt svar. Ég
skrifa af þvl aö mér þykir gaman
aö þvl. Mér finnst þaö skipta
mestu i li'finu aö fá að vinna þá
vinnusem manni likar, finnst þaö
raunar forréttindi aö eiga þess
kost.
Ég hef aldrei oröiö vöri viö
neina svokallaöa köllun til rit-
starfa og ég minnist þess ekki aö
þaö hafi verið neitt sérstakt sem
kom mér til aö skrifa fyrsta leik-
ritiö mitt. Mig langaöi bara aö
skrifa þaö og mér lá mikið á. Ég
haföi þá aldrei lesiö leikrit
skrifað á bók og vissi ekki
almennilega hvaö áttí aö skrifa
mikið niöur umfram þaö sem
fólkiö sagöi.
— Ég hef alltaf haft áhuga á
fólki og ég man aö þegar ég var
krakki hugsaöi ég framhalds-
sögur áöur en ég fór aö sofa, og
þessar sögur voru mestan part i
samtalsformi. Þetta var oröin
heilmikil iþrótthjámér og þannig
held ég aö ég hafi veriö búin aö fá
ágæta þjálfun I aö skrifa leikrit þó
að ég hafi ekki gert mér það
Ijóst fyrr en löngu seinna. Þaö
var því ekki tilviljun aö ég valdi
leikritsformiö i byrjun.
— Ertu ekki aö koma með bók
á markaöinn núna?
— Jú, þaö kemur út bók fyrir
jólin. Hún heitir Treg I taumiog
aðalpersónaner miöaldra kona —
Guöný heitir hún — og á hálf-
uppkomin börn. Auk þess á ég
efni I aöra bók en ég er ekki viss
um aö ég vilji skrifa hana alveg
strax, þarf aö hugsa efni hennar
lengur.
Kvenimyndin úr
karlabókmenntum
— Þú skrifar fremur um konur
en karla, af hverju?
— Konur standa mér nær. Ég
held samt aö ekki sé svo ýkjamik-
ill munur á körlum og konum og
ég gæti vel hugsaö mér aö gllma
viö karlpersónur og reynt aö setja
mig I þeirra spor og sjá málin frá
þeirra sjónarhorni. En þegar
maöur hefur lesið alla þá
endemisþvælu sem karlar hafa
gert konum I bókmenntunum, þá
langarmigalls ekkertaðeiga þaö
á hættu að fara aö skrifa annaö
eins um karlmenn. Þaö er
ábyrgöarstarf aö skrifa og viö
megum ekki gleyma þvi aö kven-
imyndin sem viö höfum er
afskaplega mikiö til oröin i karla-
bókmenntum. —hs
eru
Asa Sólveig: — Rithöfundar eru á sama báti og bændur. Þeir eru þó örlitiö betur settir en við, þeir geta
tekið út vörur fyrir væntaniegt kaup.
Laun fyrir
hverja bók:
15% af for-
lagsverðinu