Þjóðviljinn - 06.10.1979, Blaðsíða 8

8 SIÐA — ÞJ6ÐVILJINN Laugardagur 6. október 1979
vinna og verkafóik
Þegar kjarasamningar standa fyrir dyrum, reyna
bæði atvinnurekendur og samningamenn verkalýðs-
hreyfingarinnar að viða að sér sem mestum upp-
lýsingum um kjaramál. Því betur gengur fyrir verka-
lýðshreyf inguna að rökstyðja kröfur sínar sem meiri
upplýsingar eru fyrir hendi. Þessvegna náðíst sam-
komulag sumarið 1963 milli ASI og samtaka atvinnu-
rekenda um stof nun „kjararannsóknarnefndar", sem
skyldi vinna að öf lun gagna um efnahagskerf ið og at-
vínnulífið sem gæti með einhverju móti auðvéldað
kjarasamninga. Nefndin var skipuð sex mönnum og
tók til starfa strax í ágúst sama ár og hef ur síðan unn-
ið sleitulaust að rannsóknum á ástandinu á vinnu-
markaðnum. Niðurstöður sínar sendir nef ndin f rá sér
með reglubundnu millibili í Fréttabréfi Kjararann-
sóknarnefndar.
Til að kynna okkur starfshætti
nefndarinnar fengum við Björn
Björnsson viðskiptafræðing,
sem starfar hjá Kjararann-
sóknarnefnd til aö stikla á stóru
um starfsemina.
Hlutleysi gætt
„Nefndin er þannig upp-
byggð,” sagði Björn, ,,aö i
henni sitja sex menn og þrir
þeirra eru fulltrúar Alþýöusam-
bands fslands, tveir eru frá
Vinnuveitendasambandinu og
einn frá Vinnumálasambandi
samvinnufélaganna. Það gildir
þvi jafnræði i nefndinni, þrir frá
atvinnurekendum og þrir frá
verkalýðshreyfingunni. Nefndin
hefur svo fjóra starfsmenn á
launum, sem sjá um hið daglega
starf og af þeim erum við tveir
viðskiptafræðingar. Það má
hersla lögð á aö kanna kjör ó-
faglærðs verkafólks annars
vegar og hins vegar iðnaðar-
manna. Nú erum við farnir að
taka verslunarmenn inn i dæm-
iö, og stefnum að þvi að fá sem
stærst úrtak hjá verslunar-
mönnum og skrifstofufólki.”
— Yfirborganir eru nokkur
mælikvarði á eftirspurn eftir
vinnuafli. Getið þið séð af gögn-
um ykkar hversu mikið er um
yfirborganir hverju sinni, og
þarmeð gefið visbendingu um
hlutfallið milli framboðs og
eftirspurnar á vinnuafli?
„Ekki nákvæmlega. Við reyn-
um fyrst og fremst að afla upp-
lýsinga um heildarlaunagreiðsl-
ur til manna sem tilheyra ein-
stökum starfsstéttum, svo og
hversu vinnudagur þeirra er
langur. Af þeim upplýsingum er
afar erfitt aö sjá hversu yfir-
Björn Björnsson á skrifstofu Kjararannsoknarnefndar.
Kjarabætur
koma ekki alltaf fram
í auknum kaupmætti
segja, að við séum frá sitt hvor-
um aðilanum, til að alls hlut-
leysis sé gætt, enda er starf
Kjararannsóknarnefndar þess
eðlis, að bæði atvinnurekendur
og verkalýðshreyfingin verður
að geta tekið trúanlegar niður-
stöður þeirra kannana, sem
nefndin vinnur að. Ella væri til-
gangslítið að halda i henni lifi.
Aðalstarfið hjá nefndinni er
fólgiö i að gera úrtakskannanir
á launum og vinnutima launa-
fólks. Lengst af var það nokkur
galli á starfseminni, aö upp-
lýsingarnar voru fyrst og
fremst af höfuðborgarsvæöinu,
en sl. tvö ár hefur verið innið að
þvi að víkka úrtakiö og áþessuári
fáum við væntanlega upp-
lýsingar frá Akureyri, og nokkr-
um fleiri þéttbýliskjörnum. Frá
næstu áramótum vonumst við
að fá inn staði eins og Húsavik,
Eyjar, Isafjörð o.fl.
Upplýsingar
fyrirtœkja yfirleitt
réttar
— Hvernig eru úrtakskannan-
irriar geröar?
„Við reynum að fá fyrirtæki
til samvinnu.'Þau gefa okkur
upplýsingar um launagreiðslur
og vinnutima starfsmanna
sinna. Það er ekki erfitt að sjá
hvort þær upplýsingar eru rétt-
ar eða rangar, sést til að mynda
á þvi hvernig heildarlauna-
greiðslur þróast milli timabila,
og fram að þessu er mér ekki
kunnugt um að neitt fyrirtæki
hafi visvitandi gefið rangar
upplýsingar.
Við reynum að hafa úrtakiö
sem yfirgripsmest. Tökum eins
mörg fyrirtæki inn i myndina og
helst er m ögulegt, og reynum að
taka sem flestar starfsstéttir
fyrir. Lengi vel var mesta á-
borganireru stór hluti launa. Ef
þær eru miklar getum við hins
vegar merkt þær. Hins vegar
getur svo farið að i framtiðinni
æski aðilar Kjararannsóknar-
nefmdarþess, að upplýsingar um
yfirborganir verði tiltækar i
þeim gögnum sem við sendum
frá okkur og þá munum við
reyna að sinna þvi.
I þessu sambandi má hins
vegar minna á, að munur á
launum sem einstaklingur á að
fá samkvæmt taxta og svo þeim
launum sem hann i rauninni
fær, getur stafað af öðru en
beinum yfirborgunum. Þar
koma inn i hlutir einsog bónusá-
lag, fæöispeningar, verkfæra-
peningar og þess háttar.”
— Oft er talað um kaupmátt
án þess að skilgreina hann neitt
nánar. Við kaupmátt hvaöa
starfsstétta er fyrst og fremst
miðaö i umræðum um kjara-
breytingar?
„Þaö er hægt að reikna út
kaupmátt fyir hvern sem er.
Fyrir einstaklinga, starfstéttir
eða heil þjóðfélög. Þegar við
sendum út fréttabréf okkar, þar
sem rætt er um breytingar á
kaupmætti, þá miðum við eink-
um við kaupmátt iðnaðar-
raanna, verkakvenna og verka-
manna. Breytingar á kaup-
mætti þessara stétta finnum við
með þvi að bera launa-
breytingar þeirra saman viö
Kjararannsóknarnefnd fylgist með ýmsum öðrum breytingum á vinnumarkaði heldur en hreyfingu
kaupmáttar t.a.m. vinnutima. Hér er linurit um ársfjórðungsmeðaltöl fyrir vikulegan fjölda vinnu-
stunda verkafólks og iðnaðarmanna 1975 - 1978 og eru upplýsingar um þetta og fjölmörg fleiri kjaraat-
riði birt reglulega f fréttabréfi kjararannsóknarnefndar.
rætt við Björn
Björnsson hjá
Kjararannsókn-
arnefnd
breytingar á visitölu fram-
færslukostnaðar. Hækki launin
meir en framfærslukostnaður-
inn, þá vex kaupmátturinn.
Visitalan mœlir
ekki allt
— Er þá visitala framfærslu-
kostnaðar óyggjandi mæli-
kvarði á kaupmáttinn?
„Nei, ekki er nú hægt að segja
það. Hún mælir ekki allt. Sem
dæmi má nefna, að þegar
félagsmálapakkinn var
samþykktur á Alþingi, og bætti
óneitanlega kjör fólks, þá mæld-
ist það að sjálfsögðu ekki inni
visitölunni. Þannig að ýmsar
aðgerðir sem hafa vissulega á-
hrif á velferð þegnanna, koma
ekki inn i visitöluna.
Það má nefna fleira, einsog
það að hækkun á olíustyrk til
þeirra sem hita húsnæði sitt
með oliu, mælist ekki á visitölu
framfærslukostnaðar.
Ef vextir hækka, þá kemur
það náttúrlega óbeint inn i visi-
töluna gegnum verðlagið, en
breyting á beinum vaxtaút-
gjöldum einstaklinga kemur
ekki fram. Loks er þess að geta
að beinir skattar mælast ekki i
visitölunni og breytingar á þeim
segja ekki til sin i breyttum
kaupmætti sé hann mældur með
framfærsluvisitölunni.
A þessu má sjá að visitalan er
ekki algerlega einhlitur mæli-
kvarði á kaupmáttinn.
Velferöarvísitala
I þessu sambandi má geta
þess að erlendis hafa verið
gerðar tilraunir með að gera
sérstaka velferðarvisitölu þar
sem nánast allir hlutir eru tekn-
ir inni. Ekki einungis bætur á
félagslegum réttindum sem
myndu vart mælast beint i
kaupmætti heldur lika hlutir
eins og mengun i umhverfi,
samgöngu- og menningarum-
hverfi og fl. Ef til vill er þetta
framtiðin.
En þó sú visitala framfæslu-
kostnaðar sem við notum til að
fylgjast með kaupmáttarþróun-
inni sé ekki fuilkomin, þá eru
menn ásáttir um að hún er
nauðsynleg ef unnt á að vera að
fylgjast með þróun á vinnu-
markaðinum. Þær tölur sem við
reiknum út fyrir kaupmátt
verkafólks og iðnaðarmanna
ættu að vera sameiginleg undir-
staða við samningaborðið, þvi
þær eiga að sýna tiltölulega ná-
kvæmlega hvernig raunveru-
legum launagreiðslum er
háttað, og hvaða vinnustunda-
fjöldi liggur þar á bak við.”
Kaupmáttaraukning
— Geturöu þá sagt okkur frá
þvi, hvort hafi orðiö aukning eða
rýrnun á kaupmættinum f tið
þessarar stjórnar, sem vill
kenna sig við vinstri stefnu?
„Ef við gerum samanburð á
kaupmætti taxtakaups fyrstu
átta mánuði þessa árs, og svo
hins vegar fyrstu átta mánuði
siðasta árs, þá kemur I ljós, að
hjá verkamönnum er hann 1,4%
hærri i ár en i fyrra. Hjá verka-
konum er hann einnig hærri um
0,8%, miðað við visitölu fram-
færslukostnaðar.”
— Er þá tekið tillit til þeirra á-
vinninga sem felast I félags-
málapakkanum?
„Nei, þeir bætast ofan á þessa
kaupmáttaraukningu sem hefur
orðið hjá verkafólki.”
(Áthuga ber að viðtalið var
tekið i byrjun september meðan
á vinnustöðvun Grafiska
sveinafélagsins stóð.)
—ö.S.