Þjóðviljinn - 28.10.1979, Blaðsíða 19

Sunnudagur 28. október 1979 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 19

Haustsins nótt
með hljóða þrá
Haustið hefur knúið á dyr
landsmanna eftir kalt hret-
viörasumar á Noröur- og
Austurlandi og reyndar viöar.
Þaö hefur skiliö eftir skugga-
legar minningar hjá hverjum
þeim sem „allt sitt á undir sól
og regni”. Viö haustveörin og
kuldann bætist svo skamm-
degiö, myrkur og máski
draugagangur, aö minnsta
kosti i stjórnarráöunum.
Eflaust sakna menn þó birt-
unnar frá vor- og sumardög-
um likt og segir I visum Karls
Friörikssonar brúarsmiös:
Haustsins nótt meö hljóöa þrá
harmar vorsins daga,
leggst hún yfir lönd og sjá
likt og raunasaga.
Sumri hrakar, vorblik valt
viröist taka endi.
Siöan klaka sveipast allt,
sál og akurlendi.
Og svo fer aö snjóa og er
reyndar fariö til þess nú, en
Karl hefur séö þaö fyrr:
Svalinn næöir sviöinn völl,
sólarglæöum hallar.
Sumarklæöin eru öll
ofin þræöi mjallar
Undir mjallaklæöum fölna
sumarrósirnar. Guömundur
Gunnarsson frá Tindum kvaö
um þaö og fleira slikt:
Blómin falla, fyllir skjól
fok úr mjallar rökum. ^
Vanga hallar sumarsói
senn aö fjallabökum.
Keyröi á svæöi kafalds hret
kulda skæöa áttin.
Noröri i bræöi linast lét
iifsins æöasláttinn.
Þó sólin hækki á lofti á út-
mánuðum hárðnar verðáttan,
og Guðmundur hélt áfram:
Heldur þróast haröindin,
hækka sjóar sköllin.
Fölnar góugróöurinn,
gefur snjó á fjöllin.
Þaö var hret og haustkylja er
Benjamin Sigvaldason kvaö:
Brotnar alda. Bylurinn
báru faldar linu.
Haustiö kalda huga minn
hefur á valdi sinu.
Gránarum hjalla, mel og mó,
minnkar failegt gaman.
Bárur allar út um sjó
eru aö spjalla saman.
Útsynningsveörin hafa löng-
um þótt hvimleið og þvi fengiö
haröa dóma hjá flestum sem
oröiö hafa að gegna störfum
úti I slikum verörum. Jón M.
Melsted kvaö um útsynning-
inn:
Fönn viö læsist fjöruborö,
forin ræsi myndar.
Sjórinn æsist, stynur storö.
Sterkir hvæsa vindar.
Veöra sköil ei veita hlé.
Veina fjöli og drangi.
Hvln i öllu, eins og sé
ótal tröil á gangi.
Umbrot kynjahörö eru háö.
Haglél dynja og iöa.
Skruggur dynja um lög
og láö,
likt og hrynji skriöa.
Fuglar geyma aö fá sér dúr.
Flestir gleyma veiöum.
Ljósin streyma ofan úr
efri heima leiöum.
Ef til vill hefur þaö verið út-
synningurinn sem kom Svein-
birni Björnssyni til aö kveöa
svo:
Yfir himins yglibrá
óravegu langa
éijaflákar úfnir á
uglum veöra hanga.
Hvort heldur mun þaö hafa
verið veðurfarið eöa aldur
gamla mannsins sem höfund-
ur þessarar visu kveöur um?
En liklega má skilja visuna á
tvo vegu:
Seint á ferli sá ég karl
svartri elli meöur.
Myrkriö skellir skjótt á fjall
skaöiegt felliveöur.
1 þvi skammdegi, sem nú er
hafið, standa yfir kosningar til
alþingis sem hafa fengið nafn-
iö Jólasveinakosningar. Sem
fyrr bjóöast margir til aö leiöa
þjóöina inn á veg til velgengni
án veröbólgu og þess háttar.
Loforð veröa sjálfsagt gefin
fyrir kosningar og þeim svo
gleymt eftir kosningar sam-
kvæmt venju, og vlst er aö
hart veröur barist meö oröum
og þaö i návigi eins og Jón M.
Melsted sagöi á sinum tima:
Kosninganna hörö er hriö,
höldar berjast I ná- I vigi.
Hvort er betra kristnum lýö
— kærleikurinn eöa lýgi?
Malefnin er minnst um hirt,
meira um völd og eigin gróöa.
Dyggö er ekki I blööum birt,
breitt er fyrir kosti góöa.
Flátthyggja og undirferli
einkennir jafnan kosningabar-
áttuna hjá þeim sem'hugsa til
þess, aö komist þeir I aðstööu
þá skuli þeir mata krókinn til
eigin auösöfnunar fyrst og
fremst. Þaö hefur Emil Peter-
sen fyrrum á Akureyri séö,
þegar hann kvaö:
Nöpur iskrar aurasál,
andi niskra gaiar.
Saman piskra pukursmál
pólitiskir smalar.
Vinir fláir valdhafans,
veislum frá er slaga,
smalar þá og hundar hans
hnútur fá aö naga.
Nútima hagyrbingar hafa
eitt og annaö við ástandiö að
athuga. Eyfirðingur einn
sendi þessa athugasemd.:
Bændurnir óttast uppskeru-
brest,
illviörin leggjast I
skrokkinn,
og guö sem áöur gaf
þeim flest
er genginn I Alþýöu-
flokkinn.
Borgnesingur nokkur sagöi
þegar stjórnin féll:
Syndin, hún er söm og jöfn,
sækjum fast og tæmum dröfn.
Létt nú krötum ieysist höfn
likt og þegar klikkar Sjöfn.
Og ofan úr Mosfellssveit
kom þessi athugasemd:
Ekki er aö furöa þó
Alþýöuflokknum
I andviöri kosninga
slái flötum,
þeir hugsa og lifa i
Heimdallarsokknum
þó hellingur af þeim
séundan krötum.
UM HELGINA
Jane Fonda I hlutverki sinu I Júlla
Nýja bíó:
Júlía
Bandarisk, árgerö 1977.
Fred Zinnemann gerði þessa mynd eftir bókinni
Pentimento, sem Lillian Hellman gaf út áriö 1974.
Þar segir frá vináttu tveggja kvenna, Lillian sjálfr-
ar og Júliu. Jane Fonda leikur Lillian, og Vanessa
Redgrave leikur Júliu. Jason Robards kemur einnig
viö sögu, I hlutverki reyfarahöfundarins Dashiell
Hammett.
Júliaer meö afbrigðum falleg mynd. Hjálpast þar
allt að: frábær leikur, vönduö kvikmyndataka, hug-
ljúf tónlist... Sjaldan hefur vináttu tveggja kvenna
verið lýst af jafnmiklu næmi á hvita tjaldinu. Sagan
gerist að mestu leyti áriö 1937. Þungamiðja hennar
er hættulegt ferðalag, sem Lillian tekst á hendur
gegnum Hitlers-Þýskaland, og endurfundir þeirra
Júliu I Berlin, eftir margra ára aðskilnað.
Sagan byggir á raunverulegum atburöum. Form-
ið er einskonar minningasaga: Lillian Hellman,
leikritaskáldiö fræga, er aö rifja upp liðna atburöi
og minnast þeirra tlma, þegar hún var ung og upp-
rennandi.
Gamla Bíó:
Coma (Dauðadá)
Bandarisk 1978.
Leikstjórn: Michael Cricchton.
Læknisfræöilegur þriller er gerist á stóru sjúkra-
húsi. Ungt fólk er hefur heppilega líkamsparta, er
tekiö frá, sett I dauðadá og sett á lager, þangaö til
æskilegur kaupandi aö llkamshlutum sýnir áhuga
sinn...
Þetta er ekki mynd fyrir fólk sem ætlar I skuröaö-
gerö.
Stjörnubíó:
Köngulóarmaðurmn
Bandarisk 1977
Leikstjórn B.W. Swackhamer
Húrra! Þá er komin ný mynd I anda Supermans.
Aö þessu sinni er það önnur fræg teiknimyndafl-
gúra úr bandarlsku skrlpópressunni, Kóngulóar-
maöurinn svonefndi. Hann hefur alla þræöi i hönd-
um sér (og fótum) bókstaflega talaö, og ögrar nátt-
úrulögmálunum á þann hátt. Eins og fyrirrennarar
hans er hann i sólarhringslangri baráttu gegn illum
öflum og lætur ekkert tækifæri úr greipum ganga til
aö góma hina svörtu sauöi. Myndin er góö skemmt-
un fyrir dýravini.
Laugarásbíó:
Delta-klíkan
Bandarisk frá árinu 1978
Leikstjóri John Landis
Sjöundi áratugurinn séöur meö geðveikum aug-
um ameriskrar menntaskólaæsku. Kannski mætti
segja aö þetta væri dæmigerö útvötnun á þeirri
frjálslyndis- og baráttubylgju sem gekk yfir
bandariska skóla á tfmum Vletnam-striösins. Ef
maöur leggur hins vegar þjóöfélagslega gagnrýni á
hilluna og einbeitir sér aö horfa á hiö farsakennda
og klikkaöa i myndinni má hafa af henni allgóba
skemmtun. Alla vega kemur hún manni oft á
óvart...

Ihusiól
Allt undir
einu þaki
Lampar, Ijos, skermar
heimilistæki (stór ogsmá)
rafbúnadur o.fl.
Raftækjadeild
Jón Loftsson hf. Hringbraut121 sími10600