Þjóðviljinn - 25.11.1979, Blaðsíða 10

ÍOSIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 25. nóvember 1979
helgarvíd4alið
Árni Bergmann hef ur sent frá sér sina fyrstu bók og
fjallar sú um stúdentsár hans í Moskvu. Ritstjórinn
okkar er þó ekki neinn nýbyrjandi í skriftum: Eftir
tveggja áratuga starf í blaðamennsku liggja eftir
hann ómældir dálkkílómetrar um allt milli himins og
jaröar, enda er Árni maður óvenju afkastamikill.
Vanalegur vinnumorgun hans lítur þannig út:
sovéska, italska, franska, þýska, enska og
skandinaviska pressan lesin og rennt í gegnum
amerísku tímaritin. Athugasemdir skrifaðar og
greinar færðar í letur. Og þá er venjulega ekki komið
hádegi.
Teikning og texti: Ingólfur Margeirsson
Arni Bergmann er sem sagt
maöur sem gefur samstarfs-
mönnum sinum slæma sam-
visku. Þaö er þvi ánægjulegt aö
geta greitt honum i sömu mynt
einstaka sinnum eins og tam. aö
biöja hann um viötal. Allur hinn
átta sig á heimi sem er um
margt ööruvlsi en hann hefur
átt aö venjast. Ég kem ásamt
Arnóri Hannibalssyni til
Moskvu áriö 1954, strax aö loknu
stúdentsprófi. Þarna dvelst ég
til 1962, eyöi þar minum
Rússland
L
móralski vélabúnaöur
ritstjórans fer strax i gang: Er
þaö siöferöislega rétt aö birta
viðtal viö ritstjóra blaösins?
Veröur þetta ekki túlkað sem
auglýsingabrella, ha? Þeir voru
aö taka viötal viö mig I VIsi, er
þaö nú ekki nóg? En Arni er
einnig ljúfmenni, sem vill allt
fyrir alla gera, og lætur loks
undan fortölum minum. Hann
ákveöur aö leggja niöur störf i
nokkur kortér og sitja fyrir
svörum á gamla sóffanum sín-
um sem fylgt hefur honum alla
hans blaðamannatið.
Ég næ þó ekki að opna munn-
inn fyrr en Arni segir ákveðið:
— Nú gætir þú til dæmis spurt
af hverju bókin heiti „Miðviku-
dagar i Moskvu”.
— Af hverju heitir bókin
„Miövikudagar I Moskvu”?
— Titillinn visar til þess aö
áhersla er lögð á aö lýsa hvers-
dagslegu Íífi og venjulegu fólki.
Nokkuö er frá siöustu helgi, þá
var mikiö um dýrðir, bæöi i lifi
þjóöarinnar og einstaklinga —
kannski — og nú standa menn i
miöjum hversdagsleikanum og
velta fyrir sér hvar þeir eru
staddir. Velta fyrir sér hvaö
þeir eiga að gera um næstu
helgi, ef hún þá kemur nokkurn
timann.
— Hvaö óttu viö?
— Þaö má kannski segja aö
þetta hljómi sem billeg spekúla-
sjón. Éf viö förum hinsvegar
nánar út I þessa sálma, ef viö
fjöllum nánar um þessa bók, þá
komum viö aö spurningunni:
Hvernig bækur skrifa menn um
Sovétrikin?
Yfirleitt skrifa menn blaða-
mannabók, skömmu eftir Sovét-
dvöl, heyrt og séö, þú skilur,
sýna tilburöi til fræöilegra
útskýringa, hvert stefnir, hvað
veröur og svo framvegis. Sumir
hafa svo enga persónulega
reynslu af landinu og skrifa
hreint fræöilega.
Þessi bók min er vonandi
dálitiö ööruvisi. Þá getum viö
sagt i fyrsta lagi: Þetta er saga
af unglingi sem er aö reyna aö
kemur þér alltaf
á
óvart
Innanhúss
viötal
við
Árna
Bergmann
stúdentsárum og þar á upphal
fjölskyldullfs míns sér staö.
Nú! 1 ööru lagi er þetta saga
þessa ókunna heims á ákveönu
tlmabili. Stallntimarnir eru
liönir, Krúsjoff er farinn af stað
meö breytingar. Þaö er sagt frá
vonum og vonbrigöum minnar
kynslóöar og siöar fylgst meö
fólki og fyrirbærum fram á okk-
ar dag.
1 þriöja lagi er saga þessa
unglings og ákveðin saga af
þessu samfélagi, ekki sett fram
i formi játningarrits eða rit-
geröarsafns um þjóðfélag,
heldur eru báðar þessar sögur
látnar endurspeglast i frásögn
af persónulegum kynnum min-
* um af fólki og atburðum.
Þetta eru kaflar um skóla-
bræöur, óþekkt fólk og
heimskunna menn lika, sem á
vegi minum hafa orðið.
— Eins og?
— Ehrenburg, Paradzjanof.
En þarna eru einnig kaflar eins
og t.d. um örlög bókanna, að
vera barn i Sovétrikjunum og
þar fram eftir götunum.
— En hvernig...
— Ég get einníg tekið dæmi
um þetta: Kaflinn um lif
myndanna fjallar um hvaöa
myndir eru hafðar i heiöri,
hvaöa myndir hanga utan á
húsum, hverjar eru fordæmdar
og af hverju. Til að mynda lýsi
ég þvl þegar viö Lena (kona
Árna) heimsækjum neöan-
jaröarsýningu i Moskvu.
Sýningarhaldarinn er gift
þekktum visindamanni og sýnir
myndir skjólstæðinga sinna á
heimili slnu I óþökk
húsbóndans, sem les blööin meö
Stallnoröuna úr gulli nælda i
brjóstiö og ansar ekki gestun-
um. Þarna er lika samtal viö
Sarjan, gamlan og viðkunnan
armenskan málara.
— O —
Nú er Arni kominn á skriö.
— Þarna er einnig kafli um
ritskoöun, fjallaö um ritskoöun
á keisaratimabilinu, gamla
timanum, og svo i nútimanum
og sagt frá striöi i kring um
einstakar bækur og þá samtal ,
viö Ehrenburg sem var einn
umdeildasti bókmenntamaöur
landsins.
Þá er lýst bæöi fólki sem er
sammála þessu samfélagi og
þvi sem er i andófi.
Þarna er til dæmis lýsing á
skólabróður minum, hann var
verkamannssonur, upp á móti
forréttindum, baráttuglaður,
orti kvæði um menn sem ekkert
óttuöust, buöu öllu byrginn og
brutu nýjar leiöir, —- ég átti að
gera hann heimsfrægan og
þýddi hann á islensku. En svo
gerðist hann blaðamaður, og ég
hitti hann siðar undir ýmsum
kringumstæöum, siðast ’68, þá
var hann oröinn ósköp ráðsettur
og var i góöu starfi og haföi
aðlagast samfélaginu.
— Er þetta þin þróun?
Hlátur. Svo af mikilli alvöru:
— Þaö er nú annað aö vera
háttsettur blaöamaöur á
Prövdu en vinna á Þjóöviljan-
um. En það sem ég var að
segja: Þarna eru ýmsar
mannlýsingar samankomnar.
Þaö er einnig sagt frá miöaldra
flokksmanni, sem gekk i flokk-
inn i striöinu, og særöist i
striöinu, en fékk bata og var
ágætur og heiöarlegur maöur aö
flestu leyti. Ég hitti hann lika
siöast ’68, einmitt rétt eftir
innrásina i Tékkó. Við rifumst
svo harkalega aö hann gekk út,
þótt þetta væri maður I nánum
fjölskyldutengslum við mig og
allt þaö. Hugsunarhátturinn var
bara svona, hann gat ekki
hugsaö sér að viö værum á önd-
veröum meiði i þessu sambandi.
Hann talaöi aldrei viö mig aftur.
Svo tek ég sérstaklega fyrir
fólk af smáþjóöum. Gyðinga
fjalla ég sérstaklega um, og þá
eru hlutirnir raktir i tengslum
viö mína fjölskyldu.
-O -
Dagsafköst Arna Bergmanns
nálgast oft vinnugetu heillar rit-
stjórnar ef sá gállinn er á hon-
um. Og oftast er sá gállinn á
Arna. Þaö kemur mér þvi ekki á
óvart þegar Arni svarar spurn-
ingunni um hve lengi hann hafi
veriö aö skrifa bókina, á
eftirfarandi hátt:
— Tuttugu daga.
Bætir svo viö afsakandi: Þaö
er aö segja fyrsta handritiö.
Heldur svo strax áfram: Ég
var tiltölulega fljótur aö skrifa
bókina. Ég átti mikið af efni,
dagbækur, svo hafði ég ævin-
lega tekiö afrit af bréfum min-
um eftir aö ég eignaðist ritvél.
Ég hripaöi lika oft hluti hjá mér
og stakk þeim niöur I skúffu.
Ég sat þarna i fyrra á
Laugarvatni i tuttugu daga,
engir fjölmiðlar nálægt, feröa-
mannatiminn búinn og skólarn-
ir ekki byrjaöir, og efnið skip-
aöist undrafljótt I kafla.
— Varstu búinn aö hugsa um
þessa bók lengi?
— Ég var búinn aö ganga meö
hana i 5 eöa 6 ár. Nú má náttúr-
lega spyrja: Af hverju hefur
ekki slik bók séð dagsins ljós
fyrr? Það sést af bókinni hins
vegar, aö þegar ég fylgi hlutun-
um eftir Sovétdvöl, þá fæst
betra yfirlit yfir þróunina. Þá er
hægt aö leita efndanna aö öllum
fyrirheitunum sem gefin voru.
— Fjallar hún um andófs-
menn?