Þjóðviljinn - 19.12.1979, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 19. desember 1979. ÞJÓÐVÍLJINN StÐA 7
Inga Bima Jónsdóttír
Til gleðinnar
Fyrir nokkrum árum tóku
Isiendingar það varlega skref að
koma á legg einum opnum skóla,
skólanum i Fossvogi. Hann mætti
ýmist miklum áhuga, eða harðri
gagnrýni og valt skoðanamynd-
unin oft á öðru en reynslu og
þekkingu.
Reynslan I Bretlandi og Banda-
rikjunum hafði þegar sýnt svo
ekki varð um villst, að opinn skóli
er mjög spennandi og áhugavert
þróunarstig i skólasögunni.
Skólarannsóknir hafa siðan leitt
til breytinga og úrbóta á opna
skólanum og eru sumar hverjar
enn i deiglu.
Eitt merkasta skrefið sem tekið
hefur verið i átt til opins skóla er
OPNI HASKOLINN i Bretlandi.
Hann hefur nú verið starfræktur
um árabil meö ótrúlega góðum
árangri. Skilyrðin fyrir upptöku
eru að fólk hafi ekki þegar orðið
sér úti um háskólagráöu og er sú
aðgangstakmörkun til komin
vegna gifurlegrar aðsóknar. Þeir
sem stundað hafa almenna vinnu,
eða hafa orðið að hverfa frá námi
vegna fjárhagsörðugleika njóta
forgangs. Þegar OPNI HASKOL-
INN var farinn að starfa af full-
um krafti — fyrir um þaö bil 10
árum — fækkaði umsóknum um
skólasetu i venjulegum háskólum
mjög. Cambridge bauö meira aö
segja upp á laus sæti á haustmiss-
eri en slikt hafði ekki þekkst
lengi.
Námiö I Opnum Háskóla geng-
ur þannig fyrir sig, að fólk sækir
skriflega um inngöngu, velur sér
námsbrautir, vinnur i hóp eða
hópum undir leiðsögn kennara og
ræður aö verulegu leyti eigin
hraða i námi. Sjónvarpsútsend-
ingar á kvöldin sjá fyrir upplýs-
ingum, verkefnamiölun og leið-
beiningum. Nemendur þurfa ekki
að mæta i tima, eins og venja er i
öðrum háskólum, en eru hins veg-
ar skyldugir til þess að taka þátt i
námskeiðum, sem venjulega eru
haldin á sumrin. Hver og einn
innritar sig i próf þegar
henni/honum finnst það tima-
bært. Kostir fyrirkomulags þessa
hafa reynst verulegir. Meðal
annars má nefna, að nemendur
geta valið sérkennara og þurfaþá
ekki að sitja uppi með leið-
beinendur, sem örva þá ekki, eða
hafa neikvæð áhrif á þá. Skólinn
þarf ekki að byggja heil hverfi af
kennslustofum þar sem námið
fer að verulegu leyti fram heima,
á bókasöfnum eða I rannsóknar-
stofum.
Hin upprunalega hugmynd um
universitas (háskóla) byggist að
verulegu leyti á þvi, að
manneskjan fái frelsi til þess aö
hugsa, rannsaka, finna nýjar
leiöir. Þróunin hefur hins vegar
orðið sú, aö nemendur I háskólum
hafa orðið að tileinka sér annarra
manna hugmyndir i rfkum mæli.
Vegna mikillar fyrirlestra- og
kennsluskyldu hafa svo
prófessorar og lektorar við al-
menna háskóla átt erfitt meö að
sinna rannsóknum en þær eru
aðal þeirrar stofnunar sem
kallast vill universitas.
I opnum háskóla gefst kennur-
um og nemendum meiri timi til
rannsókna þar sem tima er ekki
sóað I mismunandi frjóa fyrir-
lestra og meiri áhersla lögð á
sjálfsnám undir leiðsögn.
Af mikilli elju og hugviti hefur
reynst unnt að byggja upp
háskóla á tslandi sem er að veru-
legu leyti sambærilegur við
háskóla annars staðar á Norður-
löndum. Það er þó ekkert
leyndarmál, aö verulegur skortur
er á húsnæði til kennslu og tals-
verðar áætlanir i gangi um fleiri
og meiri byggingar. Háskóla-
bókasafnið er að kafna I pláss-
leysi og skólinn hefur ekki bol-
magn til þess að koma upp eigin
forlagi. Það er heldur ekkert
leyndarmál, að kennarar Háskóla
Islands hafa allt of litinn tima til
rannsóknarstarfa. Það er undir
hælinn lagt hvort doktorar fá rit-
geröir slnar gefnar út og mér er
kunnugt um merk rit, sem tekiö
hefur mörg ár aö skrifa og undir-
búa, en liggja óbirt og eiga á
hættu að Ienda i glatkistu.
Kaupmannaháfnarháskóli
hefur átt i svipuðum erfiðleikum
með rannsóknarstörf sin og út-
gáfustarfssemi. Nú er svo komið,
að skurðhnifurinn er reiddur á
loft til þess að sniða af starfsemi
skólans. Prófessorar og lektorar
kvarta undan fyrirsjáanlegu
auknu^ kennsluálagi á kostnað
rannsókna.
Þá bregður fyrir leiftri i myrkri
vetrar og sparnaðar. Háskólans
menn eygja þá von, að OPINN
HASKOLI megi verða til þess að
forða Hafnarháskóla frá stöðnun
og andlegum sulti. Thomas
Bredsdorff, Mihail Larsen og Ole
Thyssen hafa skrifað bók um
stöðu hei m spek id e i 1 da r
háskólans og heimspekinámið al-
mennt. Bókin heitir: TIL GLEÐ-
INNAR:
— Höfundar eru þeirrar
skoðunar að ekki sé arðvænlegt
að festast i gömlum skorðum. Til
þess að blása lifi i glæðurnar er
fyrst og fremst nauðsynlegt að
sópa burt öllum einkahagsmun-
um innan veggja skólans. Einka-
hagsmunir og klikuskapur fá ekki
þrifisteins leynt i opnum skóla og
i þvi lokaða kerfi sem tiðkast.
Sérfræðingar munu ekki geta fal-
iðsig á bak viö grisku stytturnar i
hinum rammheilögu salarkynn-
um. Almenningur mun halda inn-
reið sina inn i eigin mennta-
stofnanir læra að skilja þær og
NOTA ÞÆR.
Bredsdorff og félagar spyrja
sjálfa sig að hvaða leyti opinn
hásköli sé frábrugðinn kvöldskól-
um og námsflokkum. Svarið ligg-
ur i rannsóknarstarfinu, sem er
nátengt kennslunni. Sé rann-
sóknarstarf háskóla ekki frjótt og
i tengslum við mannlifið utan
veggja skólans er ekki um
háskóla að ræða. Það skilur á
milli universitas og annarra
skóla. Það er allsendis ónóg.að
nokkrir háskólakennarar fáist við
rannsóknir og miðli niðurstöðum
sinum til nemenda. Nauðsynlegt
er, að fólk sem stundar nám afli
sér þekkingar i eigin starfi og
spreyti sig i krafti eigin getu.
Krafan um slika starfsemi innan
veggja universitas mun svipta
hulunni af rannsóknarstörfum al-
mennt og þá streymir þekking
greiðar á milli manna. Visinda-
menn, sem fást i einangrun við
störf sin, eiga að verulegu leyti
þátt i að grafa þá hyldýpisgjá,
sem skapast hefur á milli há-
skóla og starfandi samfélags.
Rannsóknir fá ekki þrifist
undir ofstjórn skriffinnsku. Það
leiðir ekki til árangurs, að vis-
indafólk verði að gera grein fyrir
ferðum sinum á klósettið eða til
kaffimaskinunnar. Það leiðir
heldur ekki til árangurs, að vis-
indafólk grafi sig lifandi yfir eigin
verkefnum án sambands við
veruleikann. —
Hinn 11. desember s.l. skrifar
svo Hjálmar nokkur I dagblaðið
Politiken um SIMENNTUN,
m.a.: Lektor i fullorðinsfræðslu,
Einar Gjelstrup, mun á næstunni
kynna tillögur sinar varðandi
framtið fulloröinsfræðslunnar.
Hann álitur, að mun meiri
áherslu beri að leggja á notagiidi
námsins en nú er gert. Jafnrétti
meðal fólks mun alltaf vera tak-
markað á meðan möguleikar
fólks til menntunar eru tak-
markaðir. Vinnandi fólk á aö eiga
rétt á að taka ársorlof á launum
til þess að afla sér meiri þekking-
ar. Það á hver manneskja aö geta
gert á fimm ára fresti, eða meö
lengra millibili og þá fleiri ár i
senn. Rikið og bæjarfélögin eiga
að skipta kostnaðinum á milli sin.
I gær kom út bók Gjelstrups:
„Leiðin til ævilangrar mennt-
unar”. Greinarhöfundur reiknar
meö þvi að bókin veki umræður.
Skólasagan hefur átt sina
postula á mismunandi frjóum
timum. Þróun umliðinna ára
bendir mjög til, að i uppsiglingu
sé almenn krafa um greiðari aö-
gang að menntastofnunum og
aukna möguleika einstaklinga til
þess aö stýra eigin námi. Gleðin
við sjálfsnám fölnar nokkuð,
þegar það er einskis metiö á
vinnumarkaðnum og I daglegu
lifi. Þess vegna er ekki óeðlilegt,
að skólamenn liti Opinn Háskóla
hýru auga sem tæki til þróunar
hugvits og virkrar starfsemi aiít i
Indriði G. Þorsteinsson:
UNGLINGSVETUR
Skáldsagan Unglingsvetur er
raunsönn og kimin nútimasaga.
Hér er teflt fram ungu fólki, sem
nýtur gleöi sinnar og ástar, og
rosknu fólki, sem lifað hef ur sina
gleðidaga, allt bráðlifandi fólk,
jafnt aðalpersónur og aukaper-
sónur, hvort heldur það heitir
Loftur Keldhverfingur eða Sig-
urður á Fosshóli. Unglingarnir
dansa áhyggjulausir á skemmti-
stöðunum og bráðum hefst svo
lifsdansinn með alvöru sina og
ábyrgð. Sumir stiga fyrstu spor
hans þennan vetur. En á þvi
dansgólfi getur móftakan orðið
önnur en vænst hafði verið —
jafnvel svo ruddaleg að les-
andinn stendur á öndinni.
A BRATTANN-minningar
Agnars Kofoed-Hansens
Höfundurinn er Jóhannes Helgi,
einn af snillingum okkar i ævi-
sagnaritun með meiru. Svo er
hugkvæmni hans fyrir að þakka
að tækni hans er alltaf ný með
hverri bók.
I þessari bók er hann á ferð með
Agnari Kofoed-Hansen um
grónar ævislóðir hans, þar sem
skuggi gestsins með Ijáinn var
aldrei langt undan.
Saga um undraverða þrautseigju
og þrekraunir með léttu og bráð-
fyndnu ivafi.
Magnea J. Matthiasdóttir:
GOTURÆSISKANDIDATAR
Reykjavikursagan Göturæsis-
kandidatar hefði getað gerst
fyrir 4-5 árum, gæti verið að
gerast hér og nú. Hún segir frá
ungri menntaskólastúlku sem
hrekkur út af fyrirhugaðri lifs-
braut og lendir i f élagsskap götu-
ræsiskandidatanna. Þeir eiga
það sameiginlegt að vera lágt
skrifaðir i samfélaginu og kaupa
dýrt sínar ánægjustundir. Hvað
verður i slikum félagsskap um
unga stúlku sem brotið hefur
allar brýr að baki sér.
ÁRIN OKKAR
GUNNLAUGS
ORETE UajCK ORONBHCH
Grete Linck Grönbeck:
ARIN OKKAR GUNNLAUGS
Jóhanna Þráinsdóttir islenskaöi
Grete Linck Grönbech listmálari
var gift Gunnlaugi Scheving list-
málara. Þau kynntust i
Kaupmannahöf n og fluttust
síðan til Seyðisf jarðar 1932, þar
sem þau bjuggu til 1936 er þau
settust að i Reykjavik. Grete
Linck fór utan til Danmerkur
sumarið 1938. Hún kom ekki
aftur og þau Gunnlaugur sáust
ekki eftir það. Meginhluti bókar-
innar er trúverðug lýsing á
Islendingum á árum kreppunnar,
lifi þeirra og lifnáðarháttum,
eins og þetta kom fyrir sjónir
hinni ungu stórborgarstulku!
Guðrún Egilsson:
MED LÍFID l LUKUNUM
Þessi bók segir frá rúmlega
þr játiu ára starfsferli pianósnill-
ingsins Rögnvalds Sigur-
jónssonar. Sagan einkennist af
alvöru listamannsins, hreinskilni
og viðsýni og umfram allt af
óborganlegri kimni sem
hvarvetna skin i gegn, hvort
heldur listamaðurinn eigra i
heimasaumuðum molskinnsföt-
um um islenskar hraungjótur eða
skartar i kjól og hvitu i slæsileg-
um hljómleikasölum vestur við
Kyrrahaf eða austur við Svarta-
haf.
Guömundur G. Hagalin:
ÞEIR VITA ÞAD FYRIR
VESTAN
Þeir vita þaö fyrir vestan f jallar
um þau 23 ár sem umsvifamest
hafa orðið i ævi Guðmundar G.
Hagalins, f yrst þriggja ára dvöl i
Noregi, siðan tveggja ára blaða-
mennska í Reykjavik og loks isa-
fjarðarárin sem eru meginhluti
bókarinnar.
Isafjörður var þá sterkt vigi
Alþýðuflokksins og kallaður
,,rauði bærinn". Hagalín var þar
einn af framámönnum flokksins
ásamt Vjlmundi Jónssyni, Finni
Jónssyni, Hannibal Valdimars-
syni o.f I. Bókin einkennist af lifs-
f jöri og kimni, og hvergi skortir á
hreinskilni.
i in-ru -
KlADS
MILALIK
Svend Ott S.
MADS OG MILALIK
Johannes Halldórsson islenskaði
Falleg myndabók og barnabók
frá Grænlandi eftir einn besta
teiknara og barnabókahöfund
Dana. Hún segir frá börnunum
Mads og Naju og hundinum
þeirra, Milalik. Vetrarrikið i
Grænlandi er mikiðog hefði farið
illa fyrir Mads og Naju ef Milalik
hefði ekki verið með þeim.
(j jj Almenna bókafélagið
Hans W.:son Ahlmann.
I RIKI VATNAJOKULS
Þýöandi Hjörtur Pálsson
I riki Vatnajökuls segir frá leið
angri höfundarins, Jóns Eyþórs-
sonar, Sigurðar Þórarinssonar,
Jóns frá Laug og tveggja ungra
Svia á Vatnajökul vorið 1936. Þeir
höföu auk þess meðferðis 4 græn
landshunda. sem drógu sleða um
jökulinn og vöktu hér meöal
almennings ennþá meiri athygli
en mennirnir.
I fyrri hlutanum segir fra strið
inu og barningnum á jöklinum.
Seinni helmingurinn er einkar
skemmtileg frásögn af ferð
þeirra Jóns og Ahlmanns um
Skaftafellssýslu. ,,lsland og ekki
sist Skaftafellssysla er engu öðru
lik, sem ég hef kynnst." segir
prófessor Ahlmann. Sigilt rit
okkur Islendingum, nærfærin
lysing á umhverf i og folki, næsta
óliku þvi sem við þekkjum nu,
aðeins 44 árum siðar.
Austurstræti 18
Sími19707
Skemmuvsgi 36
sími73CSS
u