Þjóðviljinn - 30.03.1980, Qupperneq 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Sunnudagur 30. mars 1980
UOOVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Otgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Fréttastjóri: Vilborg Haröardóttir
Umsjónarmaöur Sunnudagsblaös: Ingólfur Margeirsson.
Rekstrarstjóri: Olfar Þormóösson
Afgreiöslustjóri: Valþór Hlööversson
Biaöamenn: Alfheiöur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Guöjón FriÖriks-
son, Ingibjörg Haraldsdóttir, Magnús H. Glslason, Sigurdór Sigurdórsson.
Þingfréttir: Þorsteinn Magnússon.
iþróttafréttamaöur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Ellsson
Utlit og hönnun: Guöjón Sveinbjörnsson, Sævar Guöbjörnsson
Handiita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason
Auglýsingar: Sigriöur Hanna Sigurbjörnsdóttir, Þorgeir Ólafsson.
Skrifstofa: Guörún Guövaröardóttir.
Afgreiösla: Kristln Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Siguröar-
dóttir.
Slmavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigrlöur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir
Húsmóöir: Jóna SigurÖardóttir
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Utkeyrsla: Sölvi Magnússon, Rafn Guömundsson.
Ritstjórn, afgreiösla og auglýsingar: Slöumúla 6, Reykjavík.slmi 8 13 33.
Prentun: Blaöaprent hf.
Sú er þó
hættan meiri
• í sögu íslensku þjóðarinnar á 20. öld er dagurinn í
dag, sá 30. mars, svartari en aðrir dagar. Þann dag f yrir
31 ári var íslenska þjóðin njörvuð niður sem bandingi,
knýtt við hernaðarvél Bandaríkja Norður-Ameríku.
• Frá inngöngunni í Atlantshafsbandalagið 30. mars
1949 hef ur íslenska þjóðin veriðönnur en fyrr. Við höf um
lifað í skugga sem hjálenda þess risaveldis er hremmdi
okkur þann dag með f láræði og svikum íslenskra stjórn-
málamanna.
• Táragasmökkurinn og kylfuhöggin á Austurvelli
fyrir 31 ári réttu skipta íslendingum enn, nær aldar-
þriðjungi síðar, í tvær andstæðar fylkingar, líka þeim
sem ófæddir voru þennan örlagaríka dag. Menn komast
ekki hjá því aðtaka afstöðu til atburðanna 30. mars 1949,
hvorki nú eða í framtíðinni. Samúð sérhvers eins mun
löngum verða annaðhvort með málstað þeirra, sem á
Austurvelli stóðU/mótmæltu og kröfðust þjóðaratkvæðis
um svo örlagaríkt skref, ellegar með málstað hinna, —
hvítliðanna sem væddir hjálmum og vopnaðir kylfum
ruddust fram til-að kenna löndum sínum hina banda-
rísku lexíu. Sérhver einstakur gat þá aðeins f ylgt öðrum
hópnum að málum — ekki báðum —. Svo er jóað líka nú
og mun verða lengi enn. Svo skýr og afdráttarlaus er
mynd þessa dags í þjóðarsögunni.
• — „Hægt er að festast, bágt mun úr að víkja!" sagði
Jón Helgason i Ijóði sínu f rá maí 1951, þegar bandarískur
her steig hér á landi í nafni inngöngu íslands í Atlants-
hafsbandalagið, — og hefur reynst sannspár.
• Víst er gæfuvegur smárrar þjóðar torsóttur í veröld
þar sem jafnvægi óttans milli siðlausra risavelda er af
mörgum talið skipta meira máli en annað. Siglingaleiðin
milli skers og báru er ekki alltaf greið. Hér blasa þó
leiðarmerkin við.
• Við vitum að í hópi þeirra um það bil 160 ríkja,sem að-
ild eiga að Sameinuðu þjóðunum, þá hafa nær 9 af
hverjum 10 hafnað þeim kosti að eiga hlut að hernaðar-
bandalögum risaveldanna og yfirgnæfandi meirihluti
haf nað erlendum herstöðvum í landi sínu. Þetta eru blá-
kaldar staðreyndir. Er sérstaða okkar (slendinga slík að
við getum þess vegna með engu móti fyllt þennan f jöl-
menna flokk ríkja utan hernaðarbandalaga?
• Sagt er að öll þessi ríki, sem neita erlendum her-
stöðvum, hafi sinn eigin her, og því sé ólíku saman að
jafna við okkar hlut. En hvaða rök eru þetta? Dettur
nokkrum í hug að málamyndaherstyrkur þessa eða hins
smáríkis dugi gegn hernaðarinnrás á vegum risaveldis?
Auðvitað ekki. Auðvitað eru okkar möguleikar til að
haf na þátttöku í hernaðarbrölti risaveldanna engu minni
en fjölmargra annarra þjóða, sem það hafa gert með
sæmd/og breytir þar engu hvort smáríki hafnar alfarið
vopnaburði eða heldur uppi málamyndaher á eigin veg-
um. Hér er aðeins spurning um eigin vilja.
• Vist vofir hernaðarofbeldi yfir okkur eins og öðrum
þjóðum jarðarinnar, — það sanna dæmin gömul og ný. Sú
er þó hættan meiri, að þjóðlegt sjálfstæði okkar tapist og
verði nafnið eitt, — ekki í vopnaviðskiptum, heldur í
þeim viðskiptum þar sem allt er falt, þar sem menn fal-
bjóða eigin æru, óskir og vonir áa sinna og arfa fyrir
blóðkrónur einar og betlidali — til að þyngja það alls-
nægtaborð, sem nú þegar svignar undir krásum.
• Hvað skyldu þeir vera margir hér nú, sem vilja gera
herstöðina á Miðnesheiði að okkar helstu mjólkurkú og
fela erlendum auðhringum að byggja upp atvinnulífið?
— Menn og þjóðir falla fyrir f leiru en vopnum.
• Baráttan gegn erlendum herstöðvum/gegn þátttöku
okkar í hernaðarbrölti risavelda, mun halda áfram.
Þjóðviljinn heitir á landsmenn alla að fylkja sér undir
það merki f bráð og lengd og standa fast þótt vörn og
sókn skiptist á, þótt ríkisstjórnir komi og fari.
- k
* úr aimanak ínu
Sjónvarpiö sýndi s.l. mánu-
dag sjónvarpsheimildarmynd
er nefndist „Þjóöskörungar á
eftirlaunum”. t tiikynningu frá
sjónvarpinu sagöi aö þarna væri
um aö ræöa þrjá menn sem um
langt skeiö höföu veriö odda-
menn jafnaöarstefnu á Noröur-
löndum og höföu beitt sér fyrir
samstööu norrænna jafnaöar-
manna á striösárunum og þró-
un velferöarrikja aö striöinu
loknu. Þeir væru aldurhnignir
og heföu margs aö minnast.
1 sjálfu sér er ekkert rangt I
Kratahöfðingi
horfir um öxl
varnarbandalagfyrir kattarnef.
Þarafleiöandi kom norski utan-
rikisráöherrann heim meö þau
svör, aö Bandaríkin munu ekki
veita norrænu varnarbandalagi
vopnaaöstoö, en Noregur mundi
fá vopn á mjög hagstæöu veröi
og jafnvel ókeypis, ef landiö
geröist aöili aö Atlantshafs-
bandalaginu.”
O
Einar Gerhardsen sleppti
fleiru. Hann minntist hvergi á
þátt utanrlkisráöherrans Hal-
vards Lange sem átti sér þann
draum aö gerast briiarsmiöur
milliausturs og vesturs en gerö-
ist eindreginn NATÓ-sinni
þegar kommiínistar tóku
Tékkóslóvakiu 1948. Hann
minnist hvergi á samsærisklik-
una: Konrad Nordahl.formann
Alþýöusambandsins, Martin
Tranmál, ritstjóra Verka-
mannablaösins og sjálfan
Hðkon Lie, ritara Verkamanna-
flokksins. Þessir þrir menn
stóöu aö baki fyrstu stuönings-
tillögu um inngöngu Noregs i
NATO og lýstu fyrstir yfir
stuöningi viö Marshall-áætlun-
ina, aö undirlægi Gerhardsens
sjálfs. Þetta geröist á skipu-
lögöum fundi i aðalfull-
trúanefnd norska Verkamanna-
flokksins i Osló 1948, skömmu
eftir hina frægu ræöu breska
utanrikisráöherrans Bevins i
breska þinginu þ. 22. janúar
þessari f réttatilkynningu
sjónvarpsins. Hitt var verra aö
eftir aö hafa veriö áhorfandi aö
þættinum sátu sögufalsanir
hinna norrænu kratahöfðingja
eftir i huganum sem langvar-
andi timburmenn.
Spyrjandinn (sem er reyndar
aöalfréttamaður danska sjón-
varpsins á Noröurlöndum og
situr i Stokkhólmi) spuröi
þýölega þessi kratisku ofur-
menni um uppbyggingu sósial-
demókratiu, um hlutverk
hennar i striöinu, og loks um
upphaf norrænnar samvinnu
auk alls konar getgátna sem
oröaöar voru i þáskildagatiö.
Mennirnir sem sátu fyrir
svörum voru þeir Einar Ger-
hardsen frá Noregi, Tage
Erlai.der frá Svi'þjóö og Karl-
August Fagerholm frá Finn-
landi. Allir hafa þeir átt það
sameiginlegt aö hafa veriö for-
menn sinna krataflokka og ver-
iö forsætisráöherrar i slnu
landi.
— O —
Tage Erlander sagöi mest
brandara úr striöinu, og Karl-
August Fagerholm haföi litiö til
málanna aö leggja.
Einar Gerhardsen sem var
þeirra mælskastur og viö-
feldnastur svaraöi spurningu
um möguleikann á norrænu
vamarsambandi i staö inn-
göngu i NATO á þá leiö, aö slik
lausn hef öi veriö Utilokuö þar eö
norrænt varnarsamband heföi
þurft á meiri vopnum aö halda
en Sviar gátu látiö I té, og
vopnakaup frá Bandarikja-
mönnum heföu oröiö þaö fjár-
frek að skandinavisk lönd heföu
ekki staðiö undir þeim kostnaöi
og þar af leiöandi heföi hin
„norræna lausn” falliö á eigin
innri veikleikum.
Þetta er hins vegar lýgi. Eöa i
besta skilningi gróf einföldun.
Sviar voru vel vopnum búnir
eftir heimsstyrjöldina siöari og
þó þau vopn heföu ekki nægt til
þá er þaö til efs aö Bandarikja-
menn heföu neitaö norrænu
varnarsambandi um vopnakaup
á hagstæöum kjörum.
1 byrjun febrUar 1978 átti ég
viötal i Osló viö einn þekktasta
aldursforseta sósialisma i
Noregi, Tryggve Bull, um inn-
göngu Noregs i NATO. Hann
hefur gegnt ýmsum ábyrgöar-
stööum i Verkamannaflokki
Noregs og var einn af stofnend-
um Sósialiska Vinstriflokksins.
Hann fylgdist einnig náiö meö
þegar Noregur gekk i NATÓ þ.
29. mars 1949.1 viötali viö hann
sem birtist þ. 28. febrUar 1978 i
Þjóöviljanum svarar hann
spurninguminni um hvort Vest-
urveldin heföu látiö norrænu
varnarsambandi i té vopn, á eft-
irfarandi hátt:
„Það er sannfæring min, að ef
norska stjórnin hefði staöiö upp-
rétt gagnvart Bandarikjunum
ogtjáö þeim af festu, að Noreg-
ur óskaöi ekki eftir aöild aö
NATÓ, heldur hyggöist mynda
varnarbandalag ásamt Sviþjóö,
heföu Bandarfkjamenn séö
hinu norræna varnarbandalagi
fyrir vopnum á hagstæöum
kjörum. Af tvennu illu, heföu
Bandaríkin heldur kosiö að her-
væöa norrænt varnarbandalag
aöhluta, en að eiga þaö á hættu,
aö Sovétmenn legöu undir sig
Noröurlönd, og dtrýmdu hinum
vestrænu lifsskilyrðum. Ef
sendinefndin, sem fór til
Bandarikjanna meö Halvard
Lange og Oscar Torp i broddi
fylkingar 1948, heföi veriö fastá-
kveðin i aö berjast fyrir
„norrænu lausninni”, þá heföu
bandarlsk stjórnvöld veriö vilj-
ug aö sjá varnarbandalaginu
fyrir vopnum. Stjórn norskra
utanrikismála var hins vegar
búin aö ákveöa á laun, aö Nor-
egur skyldi I NATO, og þess
vegna var hiö eiginlega hlut-
verk sendinefndarinnar að biöja
USA um aðstoö viö aö koma
hugmyndinni um norrænt
Ingólfur
Margeirsson
skrifar
1948.
Og ekki sist: Af hverju sagöi
Gerhardsen ekki frá hinum
fræga Karlstad-fundi forsætis-
utanrikis- og varnarmálaráð-
herra Skandinaviu þ. 5—6.
janúar 1949? Kannski vegna
þess aö þá kom gamli skandina-
viski kratinn upp i Gerhardsen
sem vildi hafa alla góöa og
efla norræna samvinnu?
Kannski vegna þess aö þá fór
hann á móti norskum krötum og
lýsti yfir stuöningi viö norrænt
varnarbandalag en varö aö éta
þaö allt ofan i sig þegar heim
kom og Lange og Hauge tóku
hann til bæna?
Sagan mun einfaldlega dæma
Einar Gerhardsen I sambandi
viö inngöngu Noregs i Nató og
vangavelturnar um norrænt
varnarbandalag á eftirfarandi
hátt: Hann var maöurinn sem
sagöi nei, já, og loks nei.
Og þegar hann sagöi endan-
lega nei hélt hann hina alræmdu
Krakeröy-ræöu þ. 29. febrúar
1948 (kannski frægasta ræöa
hans). Þaö var græna ljósiö gef-
iö á oísóknir gegn kommUnist-
um; hún var endanlegur fleygur
milli Verkamannaflokksins og
Kommúnistaflokksins og hún
tryggöi norskan verkalýö undir
fánum krata, fylgi sem byggöi á
taumlausri hræöslu viö alræöi
öreiganna og sem meir er: hún
byggöi á ræöu sem hóf kalda
strlðiö i Noregi.
Sjónvarpsmyndinni lauk á
nokkrum hrósyröum Gerhard-
sens um ágæti jafnaðarstefn-
unnar. Siðan gekk hinn geöugi
öldungur sem einfaldaö haföi
mikilvægan þátt norskrar sögu,
upp hæöirnar I Guöbrandsdal.
Undir var leikinn Internasjonal-
inn. — Eitthvaö fannst mér tón-
arnir falskir.