Þjóðviljinn - 03.07.1980, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 3. júll 1980.
Efnahagsundrið svonefnt í
Brasilíu hefur leikið miljónir
Börnln sem engfnn
vlll gangast við
Jóhannes Páll páfi er í
heimsókn í Brasilíu,og þótt
Þau sofa á ströndinni, t.d. á hinni frægu baöströnd, Copacabana.
talsmenn Vatikansins leggi
áherslu á að þar sé fyrst og
fremst um „kirkjulega"
heimsókn að ræða, fer ekki
barna í hinum nýju stórborgum
afar grátt. Þau hafa hafnað í
vítahring neyðar og glæpa
hjá því, að heimsóknin
beini í nokkrum mæli
athygli manna að hrikaleg-
um vandamálum þessa
stærsta og fjölmennasta
ríkis hins kaþólska heims.
Meðal annars að fátækra-
hverfum ört vaxandi stór-
borga, þar sem hundruð
þúsunda barna alast upp á
vergangi — með þeim
afleiðingum meðal annars,
að mikill fjöldi þeirra
reynir að lif a af glæpum —
ránumog jafnvel morðum.
Dæmi er tekiö af 15 ára dreng i
Rio de Janeiro, hann heitir Luis
Sergio. Hann hefur frá þvi hann
var 12 ára gamall haft ofan af
fyrir sér meö ránum. Hann er
vopnaöur hníf eöa skammbyssu
og rænir úrum, peningaveskjum
og kvenskarti. Þaö er ekki erfitt
aö eiga viö þetta fólk, segir Luis
viö yfirheyrslu — þegar þaö sér
vopn veit þaö aö alvara er á
feröum og reiöir þaö fram sem ég
biö um.
Luis viöurkennir aö hafa ráöiö
tvo menn af dögum. En þaö voru
eldri glæpamenn sem ætluöu aö
ræna hann ránsfeng. Þegar þú
mætirslikum náunga, segir hann,
veist þú, aö annaöhvort er aö
duga eöa drepast, annaöhvort
drepst þú eöa hann.
Risavaxinn vandi
Luis er ekkert einsdæmi.
Glæpafaraldurinn er svo
magnaöur t.d. i Sao Paulo, aö á
aöeins tiu dögum voru 40 gestir
nokkurra lúxúshótela i
miöborginni rændir af vopnuöum
táningum — og þaö rétt hjá hótel-
um þessum sjálfum. Af þessum
sökum hefur hótelgestum á þessu
svæöi fækkaö um fimmtung á
skömmum tima. Kaupmenn þar I
borg hafa gripiö til þess ráös ööru
hvoru aö loka verslunum sínum
til aö mótmæla siendurteknum
ránum unglinga, sem fara um i
flokkum, skjótandi og stingandi
ef þeir mæta andstööu.
Vikublaöiö Istoe hefur reynt aö
gera yfirlit yfir þessi vandamál.
Sao Paulo er risavaxin borg, sem
hefur vaxiö mjög ört, þar eru nú
um tiu miljónir Ibúa og þar eru
hæstu meöaltekjur á mann i land-
inu. En meöaltekjur segja ekki
margt um þaö hvernig gæöum er I
raun og veru skipt. Lögregluyfir-
völdum telst svo til, aö I þessari
borg séu hvorki meira né minna
en um þaö bil tvær miljónir barna
og unglinga, sem lifa aö meira
eöa minna leyti á vergangi, eru
vannærö og hafa litt eöa ekki sótt
skóla. Um 400þúsundir þeirra lifa
viö „algjöra eymd” segir blaöiö.
Atján þúsundir þessara barna eru
komin á skrá fyrir glæpaverk.
Lögreglan telur aö i þessari
risaborg séu um 1200 glæpaflokk-
ar barna, sem ráöi yfir alls um tiu
þúsund skotvopnum af ýmsum
geröum.
Fátækt, spilling, ofbeldi og
glæpir hafa mótaö þessi börn,
segir eitt af dagblööunum i Sao
Paulo. Þessi börn tala sitt eigiö
tungumál og viröa aöeins þaö
banditasiögæöi sem viö þessar
aöstæöur skapast. Þau frömdu
um 80% af öllum vopnuöum rán-
um i borginni I fyrra og fimmta
hvert morö.
Langar sakaskrár
Sakaskrá ýmissa foringja
þessara glæpaflokka barna er
oröin býsna iöng. Wilsinho
Galilea er t.d. skráöur fyrir 100
ránum og 15 moröum. Wanderley
Cirilo, sautján ára gamall, kom i
fréttir meö mjög sérstæöum hætti
á dögunum. Hluti af flokki hans
var handtekinn og settur á
uppeldisheimili rikisins. Nótt
eina kom Cirilo ásamt nokkrum
alvopnuöum félögum sinum á
vettvang, náöu varöstofu hælisins
á sitt vald og hleyptu ekki aöeins
út félögum sinum heldur 90 börn-
um öörum.
Þaö sem er aö gerast i Sao
Paulo endurtekur sig meö ýmsum
hætti um allt land. Miljónir barna
alast upp á útigangi, sofa á
ströndinni, undir brúm eöa á
bekkjum, ráfa um daga um
borgir og úthverfi I leit aö
einhverju ætilegu, reyna aö betla
sér nokkra cruzeira, eö krækja
sér I eitthvaö sem hægt er aö selja
eöa skipta á. Sumir gerast skó-
burstarar eöa götusalar, barn-
ungar taka stúlkurnar aö stunda
vændi, þau sem þykkastan fá
skrápinn ganga I glæpaflokkana.
öll hafa þau lært þá einu lexiu af
lifinu, aö hver sá sem vill lifa af
skuli veröa fyrstur til aö ráöast á
náungann.
Vítahringir
Þessi miljónaher útigangs-
barna er afurö svonefnds efna-
hagsundurs I Brasiliu. A undan-
förnum fimmtán árum hefur
Brasilia veriö aö breytast úr
iandbúnaöarriki I iönriki. En um
þaö bil helmingur 110 miljóna
ibúa landsins hefur haft fátt gott
af undrinu aö segja. Þróun
stórbúskapar I sveitum hefur
fengiö mikinn fjölda fólks til aö
freista gæfunnar i slömmum ört
vaxandi stórborga, en þar er fariö
úr öskunni I eldinn. Iönaöur
Brasiliu spyr eftir faglæröum
verkamönnum og sérfræöingum,
en ekki handafli. Olæsir og um
margt ráövilltir sveitamenn
lenda I hörmulegum vitahring
hungurs og skorts og félagslegs
úrræöaleysis. Þessu fólki eru
flestar bjargir bannaöar — börn-
um þess enn fremur. Eins og
alltaf eru fátækustu f jölskyldurn-
ar barnmargastar — og þaö
mundi ekki einu sinni breyta
neinu sem héti þótt kaþólska
kirkjan breytti um stefnu i getn-
aöarvarnamálum; fólk sem á
ekki fyrir mat fer ekki aö kaupa
getnaöarvarnir.
Glötuð upp f rá því
Þaö mundi gera illt verra ef aö
reynt væri aö safna á uppeldis
stofnanir öllum þessum herskara
hálfgeröra og algjörra munaöar-
leysingja. Enda þótt fjölskyldu-
bönd séu i losaralegasta lagi i
fátækrahverfunum, þá hjálpar
meirihluti þessara barna mæör-
um sinum og systkinum meö ein-
um eöa öörum hætti, léttir undir
meö þeim. A hinn bóginn er þaö
mikill þáttur harmleiks hinna
brasilisku barna, aö fangelsi og
uppeldisheimili eru oftast nær
trygging fyrir þvi, aö sá sem þar
dvelur um nokkra hriö ,,er sam-
félaginu glataöur” eins og rit-
höfundurinn José Louzeiro hefur
komist aö oröi. Börnin sæta oft
mjög illri meöferö, barsmiöum og
pyntingum — og hinum seku er
ekki refsaö. Auk þess eru mörg
dæmi þekkt um aö svonefndir
uppalarar eöa lögreglumenn reka
vændishringi meö þeim sem eiga
aö heita skjólstæöingar þeirra,
eöa sjái glæpaflokkum barna
fyrir vopnum og komi þýfi fyrir
þá I verö.
Börn Brasiliu sæta þvi einatt
sömu meöferö og frumbyggjar
landsins, Indjánarnir — en sú
opinber stofnun sem átti aö heita
verndari Indjána reyndist, eins
og ýmsa rekur minni til, sviviröi-
legur glæpahringur, þar sem
skipulega var unniö aö þvl aö
útrýma Indjánum til þess aö sölsa
undir hringinn eigur þeirra og
lendur.
áb byggöi á Stern.
Fimmtudagur 3. júlf 1980. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Þau sem lokuö eru inni á hælum og I fangelsum eru aö ööru jöfnu komin inn f
vltahring sem þau ekki sleppa út úr siöan.
Tvö börn I Rio, handtekin af lögreglunni, og vopnasafn þeirra: byssa, sveöja,
hamar, svipa.
á dagskrá
„Því enn getum við skiptst i
flokka og deilt lengi og
hatrammlega um atriði sem
munu koma við pyngju
okkar eða lífskjör”
Rikharö
Brynjólfsson,
kennari,
Hvanneyri
—
Islensk umræða
Ef taka má mark af helsta um-
ræöuefni almennings undan-
farnar vikur er heldur fátt vanda-
mála uppi meö okkur Islending-
um. Aö visu hefur veriö otað að
okkur ýmislegu smáræði i fjöl-
miölum, eins og t.d. aö allir
kjarasamningar að kalla eru
lausir og hafa lengi verið. Samn-
ingaviðræður á svokölluöum al-
mennum vinnumarkaöi hafa
verið i hálfgeröu skötuliki og út-
hlaup atvinnukaupenda verið
með ólikindum og bersýnilega til
þess eins að tefja samningana.
Viðræöur RSRB og fjármála-
ráðuneytisins hafa sömuleiðis
staðið i stað i marga mánuði þó
aöeins hafi kannski þokast sið-
ustu daga. Einhverntima hefði nú
svona ástand þótt umræðuefni.
Einhverntima hefði lika þótt I
frásögur færandi gjörbreytt að-
staöa fyrir verkafólk að krefjast
mannsæmandi vinnuaðstöðu, eða
þá gjörbylting húsnæðismála-
kerfisins svo nefnd séu tvö mikil-
væg mál sem náðst hafa i félags-
og réttindamálum láunafólks
fyrir samvinnu verkalýðshreyf-
ingar og rikisstjórnar.
Fjölmiðlar hafa lika sagt okkur
frá sölutregðu og birgðasöfnun á
freðfiski og öngþveitiástandi i
frystiiðnaði með yfirvofandi
fjöldaatvinnuleysi. Mér þykir
óliklegt að þessar fréttir skelfi
svo starfsmenn á skrifstofum,
bönkum, tiskuvöruverslunum og
þjónustugreinum öðrum, að um-
ræður nái lengra en til alvarlegra
augna. Og aö jafnvel þeir sem
máliö brennur beint á kryfja
ástandið dýpra en norðanvindinn.
Þaö er kannski ekki ný bóla, að
við látum okkur i léttu rúmi liggja
afdrif einstakra mála sem skipta
okkur þó miklu, og hefur verið
taliö dæmi um tilfinningarkulda
okkar og ólystar til að sýna um-
hverfinu geöhrif. Ég held aö þessi
skýring standist ekki, heldur inn-
gróin vantrú á að við getum á
nokkurn hátt haft áhrif á kjör
okkar og lifsgæði gegnum samtök
eða stofnanir þjóðfélagsins. Við
höfum, flestöll, löngu misst
sjónar i frumskógi löggjafar og
samninga sem móta efnaiegt og
félagslegt umhverfi og treystum
þvi á einkanot. Þvi enn getum viö
skipst i flokka og deilt lengi og
hatrammlega um atriði sem seint
munu koma við pyngju okkar eða
lifskjör. Að sjálfsögðu á ég viö
forsetakosningar. I þeim umræö-
um opnast hjörtun, hver reynir að
hafa áhrif á annan meö loforöum
um sinn mann, en spýr galli á
hina. Menn vitna upphátt i fjöl-
menni ókunnugra um skoðanir
sinar á frambjóðendum málflutn-
ingi þeirra og fylgismönnum.
Þessi skyndilegi tilfinningahiti
og opna umræða getur stjórnast
af tvennu. Annaðhvort er skýr-
ingin sú sem nefnd er aö framan,
nefnilega að þvi aðeins sé von al-
mennra umræöna um þjóöfélags-
leg efni að spurt sé þröngra
spurninga, helst einangraöa frá
öörum sviðum þjóöfélagsins, og
um þær megi fjalla undir for-
merkjunum hvitt-svart, já-
kvætt-neikvætt. Að okkur al-
mennt skorti þekkingu og viðsýni
til að deila um vandamál dagsins,
en flýjum á andlegt fylleri þegar
tækifæri gefst. Slikt er illt, eink-
um fyrir sósialista sem minnast
orða Lenins um þvottakonur og
stjórn rikisins.
Hin skýringin er jafn gleðileg
og sú fyrri er dapurleg. Nefnilega
að þrátt fyrir allt og allt sé okkur
sem íslendingum, einstaklingum
og þjóð ekki sama hver er sá odd-
viti sem fram kemur fyrir okkar
hönd jafnt fram fyrir okkur sjálf
og aðrar þjóðir. Meðan svo er,
eigum við tilverurétt sem þjóð,
þvi við eigum eitthvað innra með
okkur sem hefur gildi og ekki
verður mælt, vegið eða talið.
Þegar þessi orð eru skrifuð er
kosning ekki hafin og úrslit þvl
siöur ljós. Hver sem sigurvegar-
inn verður skulu honum hér
færöar árnaðaróskir. Hann hefur
veriö metinn fremstur meðal
jafningja. Til sigurvegarans eru
gerðar miklar kröfur. Hann hefur
verið kjörinn til að standa vörð
um fjöregg þjóðarinnar. Megi sú
varöstaða bera svip af rótum þess
bjargs sem þjóðmenning okkar
stendur á, en jafnframt þeim
kattardyn sem blundar i brjósti
okkar hvers og eins, sem er sú
kennd að þrátt fyrir allt erum við
ein þjóð.
Rikharð Brynjólfsson.
Lengst til vinstri er ungverski geimfarinn Farkas og kona hans, Aniko; þá koma Kúbasof
hjónin og sonur þeirra.en I kerrunni er barn ung versku geimfarahjónanna.
Fyrsti ungverski
geimfarinn á loft
Bertalan Farkas er fyrsti ung-
verski geimfarinn sem fer á loft.
Hann fór f ieiöangur ásamt
sovéska geimfaranum Valerf
Kubasof nú i mánuöinum.
Riki Austur-Evrópu hafa sam-
starf viö Sovétrikin um áætlun
sem kölluö er Interkosmos. Einn
liöur i henni er bersýnilega aö
gefa hverju riki tækifæri til aö
eiga sinn geimfara. Þannig varö
Tékki fyrsti geimfarinn sem ekki
var annaöhvort Sovétmaöur eöa
Bandarikjamaöur. Siöan hafa
bæst I hópinn pólskur geimfari og
einnfrá Þýska alþýöulýöveldinu.
Interkosmos fæst viö ýmisleg
hagnýt vandamál. Til dæmis aö
taka héldu þeir Farkas og
Kúbasof áfram ljósmyndatökum
sem varöa leit aö dýrmætum
jaröefnum; einnig geröu þeir til-
raunir sem lúta aö betri tækni viö
gerö efna og tækja sem nota á i
þyngdarleysi.