Þjóðviljinn - 21.10.1980, Blaðsíða 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐ'VILJINN Þriöjudagur 21. október 1980.
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýðs-,
hreyf ingar og þjóðfrelsis
útgefandi: Útgéfufélag Þjó&viljans
Framkvaemdastjóri: Ei&ur Bergmann
Rltstlórar: Arni Bergmann, Einar Kari Haraldsson, Kjartan Olafsson
- Auglýslngastjóri: Þorgeir Olafsson,
Umsjónarma&ur sunnudagsbla&s: Gu&jón Fri&riksson.
Af grel&slus t jór 1: V alþór Hlö&versson
Bla&amenn: Alfhei&ur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, ingibjörg
Haraldsdóttir, Kristln Astgeirsdóttir, Mágnús H. Gfslason, Sigurdór
Sigurdórssor,.
Þingfréttir: porsteinn Magnússon.
ÍþróttafréttamaOur: Ingólfur Hannesson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elias Mar.
Safnvör&ur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Sigrf&ur Hanna SigurbjörnSdóttir. *
Skrifstofa: Gu&rUn GuOvar&ardóttir.
Afgrei&sla:Kristfn Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir, Bára Sigur&ardóttir.
Simavarsla: ólöf Halldórsdóttir, Sigri&ur Kristjánsdóttir.
Bflstjóri: SigrUn BárOardóttir.
Húsmó&ir: Anna Kristin Sverrisdóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
"titkeyrsla: Sölvi MagnUsson, Rafn Gu&mundsson.
Kitstjórn, afgreibsla og auglýSingar: Slöumdla 6, Keykjavfk, simi 8 13 33.
Prentun: Bla&aþrent hf. *,.*
Mennirnir
með púðrið
• Hvort sem ríkisstjórnin lif ir lengur eða skemur þá er
a.m.k. ekkert útlit fyrir að það verði stjórnarandstaðan
sem felli hana, — til þess eru þingmenn stjórnarand-
stöðunnar alltof uppteknir við sitt eigið heimilisböl, sem
víst má kallast þyngra en tárum taki, bæði í Sjálfstæðis-
flokknum og í Alþýðuf lokknum.
• Nýjasta uppákoman úr herbúðum stjórnarand-
stæðinga á þingi er sú, að nú segist varaformaður Al-
þýðuflokksins ætla að bjóða sig fram til formennsku í
Alþýðuflokknum gegn Benedikt Gröndal, formanni
flokksins. Og varaformaðurinn kemur háalvarlegur í
sjónvarpið nú um helgina og segist gera þetta af ein-
skærri lýðræðisást og vegna þess hvað honum þyki vænt
um Benedikt Gröndal!! — Flokksformaðurinn Benedikt
Gröndal segir hins vegar að sér haf i svo sem ekki komið
neitt á óvart nema „persónulega hliðin" á þessu fram-
boði varaformannsins, og þarf víst engan að undra þau
ummæli eftir ástarjátningar Kjartans Jóhannssonar í
garð Gröndals.
• Benedikt Gröndal var um sinn þingmaður fyrir
Dalamenn, þó hann ætti þar jafnan fáa fylgismenn, en í
Dölum vestur bjó forðum sú kona er mælti á gamals
aldri: „Þeim var ég verst er ég unni mest", og hafði þá
ekki sparað banaráðin. Honum ætti því máske ekki að
koma svo mjög á óvart þótt þeir sem vænst þykir um
hann dragi nú saman lið til að hrinda honum úr for-
mannssæti í Alþýðuf lokknum.
• Það rif jaðist hins vegar upp fyrir Benedikt Gröndal
að tvisvar áður í hans minni hefðu formenn Alþýðu-
flokksins verið „skornir niður við trog", eins og hann
komst að orði í sjónvarpinu, og var sem vænta mátti ekki
alveg viss um að slíkar pólitískar aftökur yrðu Alþýðu-
flokknum til heilla frekar nú en þá.
• Annars voru menn næstum búnir að gleyma Alþýðu-
flokknum og vel má vera að stríð varaformannsins við
formanninn sé fyrst og fremst örvæntingarfull tilraun
til að minna á að Alþýðuf lokkurinn séennþá til.
• Og því skyldu þeir sem f yrir tveimur árum lýstu sig
reiðubúna til að sprengja sérhverja ríkisstjórn á fárra
mánaða fresti ekki geta haft skemmtun af að sprengja
sinn eigin f lokk svona einu sinni á ári, þegar þeir ná ekki
til ríkisstjórnarinnar? — Eitthvað verður að gera við
púðrið.
• En hér er lika á f leira að líta. Þegar Alþýðuf lokkur-
inn rauf stjórnarsamstarfið í ríkisstjórn Ölafs Jó-
hannessonar haustið 1979 þá var ekki eining í flokknum
um þá ákvörðun. Það var afstaða Kjartans Jóhannsson-
ar sem réði úrslitum um þá ákvörðun að slíta stjórnar-
samstarfinu þá, þótt Vilmundur Gylfason og Sighvatur
Björgvinsson færu fyrir upphlaupssveitinni. Ákvörðunin
var tekin meðan f lokksformaðurinn Benedikt Gröndal
dvaldi vestur í Bandaríkjunum/og stóð hann í raun
frammi fyrir endanlegri ákvörðun þegar hann kom
heim. Síðustu tvö árin, hef ur þeim farið f jölgandi innan
Alþýðuflokksins, sem telja brotthlaupið úr rfkisstjórn
haustið 1979 hafa verið glapræði, og ýmsir áhrifamenn í
flokknum taka svo sterkt til orða, að það hafi verið
mesta glappaskotið í allri sögu flokksins.
• Það er þessi dómur, sem sprengiliðið óttast æ meir.
Þess vegna telja ýmsir forystumenn þess nauðsynlegt að
láta sverfa til stáls nú þegar og festa tök sin á forystu
f lokksins. Þeir vita að háværustu óróaseggina þýðir ekki
að bjóða fram til formennsku í svo blóðlausum flokki
sem Alþýðuf lokkurinn er. Þess vegna toga þeir fram á
sviðið Kjartan Jóhannsson stilltan og prúðan mann, en
máske heppilega valinn til að standa fyrir pólitískri af-
töku á sínum besta vini.
• Benedikt Gröndal hef ur aldrei verið vinstri sinnaður
sósíaldemókrat og satt best að segja myndum við ekki
treysta honum yf ir þröskuld. — En hitt er vert að muna
að bak við stjórnarslit Alþýðuflokksins 1979 lá þraut-
hugsað áform sprengiliðsins um nýja 10 ára viðreisnar-
stjórn Sjálfstæðisflokksins og Alþýðuflokksins að lokn-
um kosningum. Það voru svo kjósendur sem sögðu NEI
TAKK.
• En sprengiliðið í Alþýðuf lokknum situr við sinn keip
eins og Alþýðublaðið er skærast vitni um á degi hverjum.
Og nú á enn að fara að sprengja, að þessu sinni innan-
húss.
— k.
klrippt
Verði Ijós
Indriöi G. Þorsteinsson hélt
ræöu á norrænni menningar-
málaráöstefnu I Sviþjóö. Hann
flutti þar nokkuö heföbundinn
söng sinn um aö norrænt sam-
starf væri um margt varasamt,
enda lægju um þaö allskyns
vinstristraumar. Þetta væri
svosem ekki í frásögur færandi
ef aö Morgunblaöiö heföi ekki
séö sérstaka ástæöu til aö lofa
Indriöa i leiöara fyrir frammi-
stööu hans. í leiöaranum átti
svo aö heita, aö Indriöi heföi
„ Viss ófriður”
Þaö er óþarft aö fjölyröa um
þaö hve fáránlegur og heimsku-
legur þessi samanburöur á
Norræna húsinu og bandarlsk-
um áhrifum á tslandi er. Maöur
litur á dæmigeröa dagskrá
tveggja haustmánaöa: finnskur
pianóleikari, Strokkvartett
Kaupmannahafnar, sænskur
myndlistarmaöur meö sýningu
og erindi um myndlist, danskur
bókmenntafræöingur talar um
Willy Sörensen, Erling Blöndal
Bengtsson spilar, danskur
grafiklistamaöur sýnir i and-
dyrinu; af þessu tagi er
„ófriöurinn”. Þetta er þaö sem
minnsta vit út úr umræöunni ef !
aö byrjaö er á þvi, aö lýsa I
Norræna húsinu sem einskonar I
tilræöi viö Islenska sérstöön en 1
staöhæfa I leiöinni aö bandarisk J
áhrif séu svosem engin. Þessu I
er haldiö fram blákalt 4 landi þar I
sem landsfólkiö hefur veriö J
vaniö svo rækilega á bandariskt .
kvikmyndaefni, aö meö hverju I
ári sem liöur sýnast Islendingar I
eiga erfiöar meö aö skilja nokk- J
urn skapaöan hlut sem til verö- ■
ur annarsstaöar; þaö fer aö I
veröa rétt með herkjum, aö þeir I
geti melt sæmilega enska kvik- ,
mynd, hvaö þá eitthvaö sem til ■
veröur á meginlandinu. Sem
fjölmiðlaverur eiga þeir heima i j
Siðari tiluti ræðu indríöa G. Þorsleinssonar á norrænu menníngarmáiaráöstet
Þaö þjóöfélag járnbænda,
sem stóö svo til óbreytt á tslandi
I frá landnámstlö og fram á
' fyrstu tugi tuttugustu aldar. var
meö einum og öörum hætti lok-
aö samfélag, þar sem erlendir
menningarstraumar bæröust
lltt meö einstaklingum eöa mn-
S an þjóöfélagsins I heild Heims-
f styrjöldin slöari og margvlsleo
tckni og framfarir »•'
tækjum. •«”

.JL'
a
e no»Ta‘.
“W T mr^.V- þúsunda
árl \ r yUx. iegir þetta slna
soiV-'ui’n erfiöleikana viö aö
halda I horfi um margvlslegar
þjóölegar eigindir, sem Islend-
| íngum eru mikils viröi, og
skipta miklu um áframhaldandi
sjálfstæöi þjóöarinnar Hópar
menntamanna, sem voru jafnan
viö nám viö háskólann I Kaup-
mannahöfn á nltjándu öldinni.
virtust stööugt sckja þangaö
nýjan þrótt I gllmunni um sjálf-
stæöi þjóöarinnar. Þeir geröust
má Ivöndunarmenn Þeir
brýndu landsmenn til átaka viö
danskt konungsvald. og hurfu I
raun innarog heim á námsárum
slnum — uröu meiri Islendingar
eftir þvl sem leiö á skólavistina,
mynduöu slöan þann kjarna
i bb i
var.
NORRÆNA VARNARLIBID
I0G AMERlSKU ÁHRIFIN
fjölmennari en heimafólk, kom
umst viö heil út úr þvi sambýli I
vamarliöiö á Keflavlkurvelli,
þar sem hefur gætt heilbrigös
heimsveldastefna gegn stefnu-
mibum og samstööu Vestur-
Janda Hiö norræna varnarliö._
"^n ^
tagi sýnir okkur hvaö samrcmt
mat milli þjóöa getur oröiö ó-
heppilegt. Þetta á einnig viö I
■ reitt fram úr pússi slnu „annaö
I ljós” til aö bregöa birtu merkra
I og frumlegra viöhorfa yfir mál-
[ efni sem annars væri kannski aö,
■ „færast I alltof fastar skoröur”.
I Þaö getur þvl veriö ómaksins
I vertaö minnaá þaö örfáum orö-
[ um hver var boöskapur Indriöa
| á fyrrgreindri ráöstefnu.
j Undarlegur
I samanburöur
■ Hann varöi allmiklum hluta
I máls slns til þess aö bera saman
I áhrif bandarlskrar hersetu á
. Islandi og svo áhrif norræns
■ menningarsamstarfs og haföi
I þá sérstaklega I huga Norræna
| húsiö I Reykjavik. Indriöi lét
. sem ab herstööin á Miönesheiöi
■ og Norræna húsiö væru
I hvorutveggja hvimleiö aðskota-
I dýr I Islensku þjóöllfi. Munurinn
. var þó sá, aö herstöðin væri
■ bæöi óumflýjanleg (varö til
I vegna „heimsástands sem okk-
I ur var um megn aö ráöa nokkuð
• viö”) og er þar aö auki gjör-
| samlega áhrifalaus og skaölaus.
Eöa eins og Indriöi segir:
„Aldrei hefur komið til mála
■ og er raunar óhugsandi aö viö
I komum til meö aö tileinka okk-
ur eitt eöa annaö úr bandarískri
I menningu”.
■ ööru máli gegnir meö
I Norræna húsiö og ýmislegt
fleira sem fylgir norrænu sam-
I starfi, aö mati Indriöa. Indriöi
■ telur aö Norræna húsiö meö for-
I stööumönnum sinum, frá Eske-
land til Sönderholms, sé eins-
I konar tilræöi viö „varnarliö
• Bandarikjamanna ”. Ræöu-
I maðurinn komst aö þvl af
hyggjuviti sinu, aö þessháttar
■ umsvif væru hin skaölegustu og
' ávltaöi sérstaklega Norömenn
I og Dani fyrir aö „efla vissan
ófriö á Islandi meö blandinni
pólitlskri menningarstarfsemi I
gegnum dagskrárgerö Norræna
hússins.” Svlar fá, eins og von-
legt er, einnig á baukinn fyrir
„aö efla óbeint á Islandi þá
J starfsemi sem hefur valdiö okk-
ur stjórnmálalegum þrenging-
um I samstarfi vestrænna
þjóöa” — og er þar enn átt viö
• hið skelfilega Norrsna hús.
veldur „stjórnmálalegum
þrengingum I samstarfi vest-
rænna þjóöa”.
En aö þvl slepptu: reyndar
heyrast ööru hvoru undarleg-
ustu raddir um norrænan menn-
ingaryfirgang. Ég hefi stundum
spurt eftir því, i hverju hann
væri fólginn, en þaö hefur
venjulega oröiö fátt um svör.
Þaö er þá helst aö einhver segi
þaö sé óþarfi aö læra dönsku,
þaö sé alveg nóg aö kunna
ensku. Eöa þá aö I sjónvarpinu
séu einhverjar skelfilegar
„sænskar vandamálamyndir”.
Hér mun átt viö framhaldsþátt
sem sýndur var fyrir nokkrum
árum umskólakrakka og annan
um ungan dreng sem lendir i þvi
aö reyna aö ala sjálfur upp barn
sitt: manni skilst helst, að þess-
irframhaldsþættir um mál, sem
koma okkur ofur kunnuglega
fyrir sjónir, hafi móögaö Is-
lendinga meö þvl aö taka dýr-
mætan sjónvarpstima frá Kojak
eöa öörum töffaramyndum um
löggur og glæpona.
Jafnrœðið
Indriöi þykist bera fyrir
brjósti einskonar „jafnræöi”
norrænna og amrlskra áhrifa á
islenskt þjóölif. Hitt er svo
óskiljanlegt hvernig fá á
Bandarlkjunum. Og þetta er aö-
eins ein hlið málsins.
Ókyrrð i
samviskunni
En sem fyrr sagöi: Morgun-
blaðinu þótti þetta framlag
alveg prýðilegt; þetta var
„norræn samvinna I ööru ljósi”.
Slík afstaöa er reyndar I anda
fyrri skrifa þess blaös og þó
einkum og sérilagi Bjarna
Benediktssonar. Þaö varð
nefnilega mjög áberandi um
þaö leyti sem Morgunblaöiö og
foringjar af gerö Bjarna voru aö
tosa íslandi inn I hernaö-
armaskinu Bandarikjanna, aö
gripiö væri til þess aö reisa hátt
sjálfstæöisviljann og þjóöar-
stoltiö andspænis Dönum, sem
þá voru úr sögunni sem áhrifa-
aðili á Islandi og tiltölulega sak-
lausir aö ööru leyti en þvi aö
geyma íslensk handrit frá fyrri
tið. Þaö var engu likara en sú
ókyrrð I samviskunni, sem
Nató-bröltið hræröi upp I þeim
mönnum sem voru aö brjóta
niöur þaö ísland, sem feöur
þeirra höfðu séð fyrir sér, fengi
sérkennilega útrás meö siöbúnu
Danahatri. Þessi árátta hefur
svo haldiö áfram meö ýmsum
hætti, færst yfir á Svia og svo
Skandinaviu I heild.: Horfiö
þangað, þegnar góöir, þar er
voðinn! Þar er klámið og menn-
ingarsnobbið og vandamálin
sem viö viljum ekki þekkja, þar
er ótryggöin viö Bandarikin,
þar er kratisminn sem siglir inn
I gúlagiö. Horfið þangaö og var-
iö ykkur. En bandarisk áhrif,
nei hvaöa vitleysa — svoddan
nokkuö er kommaáróöur og
óþarft samúöarhjal norrænna
frænda!
Þaö er I anda þessarar heföar
aö leiöarahöfundar Morgun-
blaösins fagna þeirri heimsku
sem veltur út úr Indriöa G. Þor-
steinssyni á norrænum mál-
fundi.
•9 skorrið