Þjóðviljinn - 26.11.1980, Blaðsíða 10

10 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Miövikudagur 26. nóvember 1980.
Iðnaðarráðherra um Landsvirkjun og Laxárvirkjun:
Sameining á dagskrá
Ýmsir þættir orkulaga i endurskoðun
í umræðum á Alþingi um frumvarp Þorvaldar
Garðars Kristjánssonar um breytingu á orkulögum f lutti
Hjörleifur Guttormsson iðnaðarráðherra ræðu í efri
deild fyrir nokkrum dögum.
Hjörleifur taldi frumvarpið ekki tímabært en greindi
frá þvi að á vegum stjórnvalda væri unnið að endurskoð-
un ýmsra þátta orkulaga.
Ráðherrann ræddi um þær tilraunir, sem gerðar hafa
verið til að sameina rekstur Landsvirkjunar, Laxár-
virkjunar og byggðalínanna í eitt landsfyrirtæki, — og
hvernig þær tilraunir strönduðu á sínum tíma í borgar-
stjórn Reykjavíkur, þar sem annar borgarfulltrúi
Alþýðuflokksins gekk til liðs við fulltrúa Sjálfstæðis-
flokksins um að hindra framgang þess samkomulags,
sem tekist hafði í nefnd, er um málið f jallaði.
Síðan sagði Hjörleifur:
Ég tel að þaö sé nauðsynlegt að
rifja það upp hér, aö forusta
Alþýðuflokksins virtist að öðru
leyti vera heils hugar samþykk
þeirri stefnu sem þarna var að
unnið, þó að einn af borgarfulltrú-
um flokksins skærist þarna úr
leik á örlagariku augnabliki K
sambandi við þetta mál.
Meginástæöan fyrir þvi reiöu-
leysi, sem segja má aö riki nú i
skipulagi orkumála, er fyrir utan
umrætt óhappaverk borgar-
fulitrúa Alþýöufiokksins ósam-
lyndi og misjöfn viöhorf innan
Sjálfstæöisfiokksins I sambandi
viö skipulag orkumála og margt
sem aö þeim lýtur bæöi fyrr og
siöar. Um meginatriöi þessara
mála er aö ööru ieyti samstaöa i
öörum stjórnmáiaflokkum. Sjálf-
stæðisflokkurinn hefur skorið sig
þarna úr, þar sem viðhorfin eru
mjög ólik innan flokksins. Þannig
hefur það komið fram, að hluti
flokksmanna, forystumanna
flokksins og þingmanna flokksins
var eindregiö fylgjandi þeirri
síefnuu semég hef greint frá og
fyrir lá i sambandi við sam-
eignarsamning og lagafrumvarp
að nýrri Landsvirkjun. Og i und-
irbúningsnefnd aö þessu máli i
viðræðunefnd rikisins var t.d. nú-
verandi landbúnaðarráðherra,
Pálmi Jónsson.
Sameining á grundvelli
gildandi laga
A sama fundi og bæjarstjórn
Akureyrar samþykkti sam-
eignarsamninginn ,11. sept. 1979,
samþykkti hún einnig að fela
fulltrúum sinum I stjórn Laxár-
virkjunar að halda áfram undir-
búningi aö sameiningu Laxár-
virkjunar og Landsvirkjunar
samkvæmt gildandi lögum um
Landsvirkjun, ef ske kynni að
Reykjavikurborg hafnaöi samn-
ingnum. Og þetta skyldi gert á
grundvelli gildandi laga um
Landsvirkjun, sem ég ætla að
vitna hér til og hljóðar þannig,
17. gr. laga nr. 59 frá 1965:
..Eigendum Laxárvirkjunar er
heimilt að ákveöa aö Laxárvirkj-
un sameinist Landsvirkjun. Náist
ekki samkomulag milli eigenda
Landsvirkjunar og Laxárvirkj-
unar um eignarhlutdeild aðila og
nýjan sameignarsamning skulu
dómkvaddir menn meta eignir
hvors fyrirtækis fyrir sig og fer
þá eignarhlutdeildin eftir þvi
mati. Verði eignarhlutur rikisins
samkvæmt þessu undir helmingi
er rikisstjórninni heimilt að
ákveða að rikissjóður leggi
Landsvirkjun til nýtt fjárframlag
eða taki að sér greiöslu skulda,
þannig að tryggð verði helmings
eign af hálfu rikisins.
Eftir sameiningu Laxárvirkj-
unar við Landsvirkjun skulu
aðilar skipa sjö menn i stjórn fyr-
irtækisins i hlutfalli við eignar-
hlutdeild, þó þannig að allir aðilar
eigi a.m.k. einn mann i stjórn
þess. Ráðherra skipar formann
úr hópi þingkjörinna fulltrúa og
fer hann með tvö atkvæði við at-
kvæöagreiðslu stjórnarinnar ef
heimild i 1. mgr. til að tryggja
rikissjóði helmingseign hefur
verið notuð en ella með eitt at-
kvæöi.”
Samkvæmt þessari lagagrein,
17. gr. laga um Landsvirkjun,
getur Laxárvirkjun meö ákvörð-
un af hálfu stjórnar gengiö inn i
Landsvirkjun og sameinast fyrir-
tækinu. Iðnaðarráðuneytið hvatti
i upphafi ekki til þess að þessi
heimild yrði hagnýtt, heldur taldi
eðíilegra að reynt yröi að ná
meö vönduðum undirbúningi
samstööu um þessa niðurstöðu
mála. En.þegar það lá fyrir, að
ekki var meirihlutavilji i borgar-
stjórn Reykjavikur fyrir þessu,
þá ákvað bæjarstjórn Akureyrar
fyrir sitt leyti að beita þessu
heimildarákvæði og iðnaðarráðu-
neytiö lagði hið sama fyrir
fulltrúa rikisins I stjórn Laxár-
virkjunar. Og með bréfi stjórnar
Laxárvirkjunar 5. nóv. 1979 til
ráðuneytisins og til stjórnar
Landsvirkjunar óskaði Laxár-
virkjun eftir að viðræður um
sameiningu fyrirtækjanna hæfust
hið fyrsta. Þáverandi iðnaðarráð-
herra.Bragi Sigurjónsson, fylgdi
málinu eftir fyrir hönd ráðuneyt-
isins. Bæjarstjórn Akureyrar
gerði og samþykkt um málið og
tilnefndi fulltrúa 21. nóv. 1979 til
viöræöna um málið. Borgarráð
Reykjavikur samþykkti 27. des.
1979 að borgarráðið kæmi fram
fyrir hönd Reykjavikurborgar i
fyrirhuguðum viðræðum.
Er samkomulag í nánd?
í jan. mán. 1980 tilnefndi þáver-
andi iðnaðarráðherra fulltrúa af
hálfu rikisins i viðræðunefnd og
var Jóhannes Nordal Seðla-
bankastjóri skipaöur til að veita
forystu fyrir viðræðunum. Þann
12. mai s.l. var svo bætt við mönn-
um i þessa nefnd með tilliti til
stjórnarskipta sem orðið höfðu.
Sfðan hafa verið haldnir fimm
formlegir fundir þessara þriggja
viðræðunefnda og þess utan hafa
átt sér stað fundir milli fulltrúa
Reykjavikurborgar og Akureyr-
arbæjar. Um skeið rikti ágrein-
ingur milli fulltrúa Reykjavikur
innbyrðis, en á sföasta fundi sem
haldinn var 8. okt. s.l. komu fram
vfsbendingar um aö samkomulag
kynni aö nást milli fuiltrúa
Reykjavikurborgar innbyröis um
það hversu meta skyldi verðmæti
mannvirkja Landsvirkjunar og
Laxárvirkjunar og þar með um
eignarhlutdeild aöila á móti rik-
inu. Og fram komu yfirlýsingar
pingsjá
frá fulltrúum Akureyrarbæjar
um það, að þeir væru reiðubúnir
til að leita samkomulags um þessi
efni. Næsti formlegi fundur þess-
ara viðræðunefnda er fyrirhug-
aður fyrri hluta desembermán-
aðar.
Þróun í átttil
landsfyrirtækis
Ég hef talið, herra forseti,
ástæðu til aö rekja stöðu þessa
máls, þessa mikilvæga þáttar i
sambandi við skipulag orkumál-
anna, þingdeildarmönnum til
glöggvunar og til glöggvunar fyr-
ir þá nefnd, sem fær þetta mál til
meðferðar. Iðnaðarráðuneytiö
hefur ekki viljað gripa inn i þess-
ar umleitanir og viöræöur um
samruna Laxárvirkjunar og
Landsvirkjunar meö lagaboði.
Réttur Laxárvirkjunarer að mati
ráðuneytisins skýr samkv. lögum
um Landsvirkjun til þess aö óska
eftir sameiningu þessara tveggja
orkuvinnslufyrirtækja. Fleiri
þættir tengjast þessu máli vissu-
lega eins og byggðalinurnar, sem
ættu þó að geta fylgt á eftir I sam-
bandi við stofnun öflugs fyrir-
tækis til raforkuvinnslu og
meginraforkudreifingar, eins og
stefnthefur verið að allt frá árinu
1978, og raunar fyrr ef grannt er
skoðað, þvi þessi mál voru til
meðferðar að nokkru leyti með
sama hætti i tið vinstri stjórnar-
innar 1971—1974. Og hér er þvi á
ferðinni undirbúningur, sem get-
ur stefnt að sama marki og fyrir-
hugað var á árunum 1978—1979.
Orkustofnuri/ Jarö-
boranir og Orkusjóður
Þá vil ég geta þess að málefni
Orkustofnunar eru i sérstakri at-
hugun um þessar mundir. Hafa
raunar verið það um skeið, og þá
með sérstöku tilliti til þess að
stofnaö yrði það raforkuvinnslu-
fyrirtæki fyrir landið allt, sem ég
hef gert hér að umræðuefni. En
þvi til viöbótar þá skipaði
iðnaðarráðuneytið sérstakan
starfshóp 1. ágúst s.l. til aö gera
tillögu um endurbætur á innra
skipulagi og stjórnsýslu Orku-
stofnunar. Var þetta gert i sam-
ráði við Orkustofnun, Rikisendur-
skoðun og Fjárlaga- og hagsýslu-
stofnun, og eiga þessir aðilar auk
ráðuneytisins fulltrúa i starfs-
hópnum. Frá Orkustofnun eru
þar þrir fulltrúar, þ.e. orkumála-
stjóri og tveir fulltrúar starfs-
manna, og gert er ráð fyrir að
þessi starfshópur skili tillögum til
ráðuneytisins fyrir n.k. áramót.
Þá eru það Jarðboranir
rikisins, sem gert er ráð fyrir i
þessu frumvarpi, sem hér er til
umræöu, að sett verði um sérstök
lög og tekinn út úr orkulögum sá
kafli sem um þær fjallar. Um það
mál er það að segja, að einnig þar
er unnið að greiningu mála af sér-
stökum starfshópi, sem á að gera
tillögur um úrbætur á rekstrar-
legri og fjárhagslegri stööu
Jaröborana ríkisins og raunar
einnig Jarövarmaveitna rikisins.
1 þeim hópi eru fulltrúar frá
Orkustofnun, Fjárlaga- og hag-
sýslustofnun og Raunvisinda-
stofnun Háskólans á erinnig
fulltrúa i þeim starfshópi auk
iðnaðarráðuneytisins.
1 þessu frumvarpi er sem eöli-
legt er vikið að Orkusjóöi, og ég
vil greina frá þvi, að varðandi
málefni hans er einnig unnið að
athugun. Varðar hún einkum
fjármál Orkusjóös, viðskipti hans
viö rikissjóö, orkufyrirtæki og
lántakendur. Athuga skal hvort
þörf sé á að lánveitingar til fyrir-
tækja eins og Rafmagnsveitna
rikisins, Orkubús Vestfjarða og
e.t.v. fleiri aðila eigi framvegis
að fara i gegnum sjóðinn, en að
þvi hefur verið fundið, að aö þvi
væri kostnaöarauki fyrir þessi
fyrirtæki. Þá á þessi starfshópur
að athuga um lánakjör þeirra
lána, sem sjóðurinn tekur og end-
urlánar, og gera tillögur til breyt-
inga ef þurfa þykir. Einnig er
honum ætlað að greina lána-
streymi til hitaveitulána og gera
tillögur til einföldunar og betra
yfirlits varðandi þau. Þaö er
óeðlilegt aö fyrirtæki sem eru aö
reisa hitaveitur njóti mjög mis-
jafnrar aöstööu f sambandi viö
lánskjör eins og nú má segja aö
riki.þegarsumar veitur fá erlend
Ján til afnota, aðrar fá lán úr
Lánasjóði Isl. sveitarfélaga og i
þriðja lagi er um lánveitingar að
ræða úr Orkusjóði og kjör á
þessum lánum eru misjöfn eins
og hverjum þingmanni mun
kunnugt.
Endurskoöun orkulaga
i undirbúningi
Þannig má segja aö flestir þeir
þættir sem miklu máli skipta og
snúa aö orkulögum eru i athug-
un, hver meö sinum hætti eins og
ég hef gert grein fyrir.
Herra forseti. Ég mun senn
ljúka máli minu. En ég sé ástæðu
til að rifja hér upp ákvæði i
stjórnarsáttmála, sem varða það
mál sem hér er til umræðu, en þar
segir:
„Sett verði lög um skipulag
orkumála um meginraforku-
vinnslu og raforkuflutning, þar
sem m.a. verði ákveðin sam-
ræmd heildarstjórn þessara mála
og tryggð heildsala raforku til al-
menningasveitna við sama verði
um land allt. Skipulag orkudreif-
ingar veröi tekið til endurskoð-
unar.”
Að endurskoðun orkulaga
verður unniö í ljósi niðurstaðna af
viðræöum um sameiningu Lands-
virkjunar og Laxárvirkjunar og
þegar fram eru komnar tillögur
þeirra starfshópa, sem nú eru aö
vinnu varðandi einstaka þætti.
Guðrún Helgadóttk alþingisnu
Öryrkjar borgi
aðeins 20% toll
Guðrún Helgadóttir al-
þingismaður (AB) hefur
mælt fyrir frumvarpi til
laga um breytingu á
lögum nr. 120/1976 um
tollskrá. I frumvarpinu
er lagt til að öryrkjar,
sem hafa akstur að aðal-
starfi, þurfi aðeins að
af bifreiðum til
atvinnurekstrar
greiða 20% toll af bif-
reiðum sínum sem þeir
nota til atvinnureksturs-
ins.
I núgildandi lögum um toll-
skrá er gert ráð fyrir að á bif-
reiðum, sem notaðar eru til
leigu- -, fólksflutninga- og sendi-
aksturs og þessi akstur er aðal-
starf, þá megi lækka tolia I allt
að 40%. Fyrr i vikunni mælti
Guðrún Helgadóttir fyrir frum-
varpi til laga um breytingu á
þessum lögum sem hún flytur
ásamt Alberti Guðmundssyni
(S), Alexander Stefánssyni (F)
Guörún Helgadóttir
og Arna Gunnarssyni (A).
Astæðan fyrir þessari breyt-
ingartillögu á gildandi lögum er
sú, að öryrkjar, sem njóta toll
ivilnana samkvæmt gildandi
lögum til að kaupa einka-
bifreiðar, geta ekki notið þeirra
tollaivilnana sem lögin bjóöa
upp á til aö kaupa bifreiðar til
atvinnurekstrar. Með þessu
frumvarpi vilja flutningsmenn
koma til móts viö fatlaða, sem
geta haft og vilja hafa akstur að
atvinnu, og bjóöa þeim enn
frekari tollaivilnanir en
ófötluðum.
Vilmundur Gylfason (A)
kvaddi sér hljóðs I umræðunum
um þetta frumvarp og sagðist
vera samþykkur þeim rök-
semdum sem fram hefðu komiö
I máli flutningsmanns, en hann
vildi taka það skýrt fram og
jafnframtbeina þeim eindregnu
tilmælum til fjárhags- og
viðskiptanefndar, sem fær
frumvarpiö til umfjöllunar, að
hafa i huga, að hægt er að mis-
nota hrapallega ákvæði sem
þetta frumvarp felur i sér.