Þjóðviljinn - 29.11.1980, Blaðsíða 16

? t * . f*' I f > f t V , - r » . *•* • í V • « p
16. SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 29. — 30. nóvember 1980.
Eintómur
T sj ækofskí
Þaö veröur eintómur
Tsjækofski á næstu sinfóniutón-
leikum, Hnotubrjóturinn, 1812
forleikurinn og fyrsti pianókon-
sertinn. Einu sinni voru þetta
meðal vinsælustu tónverka i
heimi, og þau eru þaö kannski
enn, i þaö minnsta er enginn
ástæöa til aö ætla aö þau fæli
*einn eöa neinn frá. Það er lika
alltaf spennandi aö heyra pianó-
konsertinn meö stórvirtúós,
sem aö þessu sinni veröur Shura
Cherkassky, en hann hefur oft
veriö hér áöur og alltaf gert
mikla iukku. Sumum mun þó
finnast heldur mikiö, aö
spandera heilum tónleikum á
þetta annars yndislega tón-
Tónlist á
skáld, þvi hann sé ekki beinlinis
uppi á teningnum þessa dagana.
Eöa á hann kannski afmæli? Jú
Tsjækofski á auövitaö afmæli á
hverju ári einsog aörir, væri
140ára núna, heföi hann lifað.
Hann var hinsvegar ekki nema
53ára, þegar hann lést, i kóleru-
faraldrinum i Sanktipétursborg
1893.
Einhvernveginn finnst manni
litið púöur i 1812 forleiknum,
nema meö fallbyssum og öllum
kirkjuklukkunum i Kreml.
Hvort Woldemar Nelson hljóm-
sveitarstjóri hefur þær i poka-
horninu er ekki alveg vist, en
við skulum samt vona aö Napo-
leon fái fyrir feröina. Og fátt er
betur til þess fallið aö koma
manni i jólaskap en blessaöur
Hnotubrjóturinn. Hann lengi
lifi.
Tsjækofski
Akureyri
Þær fregnir berast frá Akur-
eyri, aö starfsemi Tónlistar-
félagsins á staönum veröi meö
fjölbreyttara móti i vetur.
Þegar hafa veriö haldnir einir
tónleikar, orgeltónleikar Almut
Rössler i Akureyrarkirkju, en
hún heimsótti Island sl. haust og
boöaöi okkur fagnaöarerindi
Messiaens, einsog enn er i
fersku minni. N.k. laugardag
munu Ólöf Harðardóttir og
Garöar Cortes syngja fyrir Tón-
listarfélag Akureyrar, viö
undirleik Guörúnar Kristins-
dóttur, lög úr ýmsum óperum og
óperettum, og veröur hluti af
þeirri efnisskrá sá sami og á
sinfóniutónleikum i Reykjavik
fyrir skömmu. 24. janúar fer
Kammersveit Reykjavikur
undir forustu ameriska fiölu-
snillingsins Paul Zukofski þarna
noröur, og mun hún flytja Pierr-
ot Lunaire eftir Schönberg og
Klarinettkvintett Brahms. Þar
veröa auk Zukofskis, Rut
Magnússon söngkona og
Gunnar Egilson klarinettleik-
ari aðal stjörnurnar.
Pianistinn Martin Berkofsky
ætlar aö heimsækja Akureyr-
inga i vetur, einsog oft áöur, og
mun hann leika fimm sónötur
eftirBeethoven þ. 8. febrúar. Og
svo mun Manuela Wiesler koma
meö austurriskan pianista,
Christian Schuster, og leika
með honum sitthvaö fallegt,
m.a. Schubert og Busoni þ. 28.
febrúar. Allir veröa þessir tón-
leikar i Borgarbiói á Akureyri, á
laugardögum kl. 17.
Sinfóníuþankar II
Eitthvað vorum viö aö
minnast smávegis á skipulag
Sinfónfuhljómsveitarinnar um
daginn, þó ekki væri farið langt
eöa djúpt I sálmana. Þar var þó
minnst á að æskilegt væri að
starf hennar yrði viðtækara og
fjölbreyttara, miðaðist ekki
eingöngu viö venjulega
(steinrunna) stjórhljómsveitar-
konserta.
Þetta var aðeins sett fram
sem skyndihugmynd, um
hvernig hljómsveitin mætti
verða að sem mestu gagni og
ánægju, fyrir áheyrendur og
sjálfa sig. Þaö fylgir nefni-
lega talsverö hætta á
stöönun og lifsleiöa ef
hljómsveitarfólkið fær
ekki tækifæri til aö vinna aö
ööru en þeirri tónlist sem samin
er fyrir stórar hljómsveitir.
Eyrað slævist og tilfinningarnar
lika, og að þvi kemur fyrr en
varir, að sinfóniutónleikarnir
verða illur en óumflýjanlegur
vani, já kannski hreint kval-
ræöi. Og menn skuli ekki halda
að áheyrendur finni þetta ekki
lika. Þeir eru, þegar allt kemur
til alls, hinn hlutinn af hljóm-
sveitinni, lifandi i starfi hennar,
þó þeir séu hérna megin við
sviösbrúnina. Mikil og skipu-
lögö kammermúsik er ein af
höfuönauösynjum tónlistarlifs-
ins, og sömuleiðis smáhljóm-
Umsjón:
Leifur
Þórar.
insson
tónbálkur
sveitir til flutnings á undir-
stöðuverkum forsinfóniskra
tima, verkum Bachs, Handels,
itölsku barrokkmeistarnna
osfrv. Þetta finna allir góðir
hljómsveitarmenn, og þess-
vegna höfum við Kammersveit-
ina, einn eöa tvo blásarakvint-
etta, og eflaust fleiri smáhópa,
sem vinna að þessum hlutum i
fritimanum, og halda lifs-
þyrstum áheyrendum við efnið,
hvenær sem færi gefst. Þeir
reyna aö hafa efnisskrár sinar
sem uppbyggilegastar og hafa
jafnvel áttað sig á, að eldri
músik er alls ekki nóg, það þarf
lika að heyrast ný músik, ef
eðlileg gróska á að vera i tilver-
unni. Þessvegna fáum við
stundum á kammertónleikum
verk n ú t im a m e is t a r a ,
Stravinsky hér, Stockhausen
þar og Schönberg seinna i vetur,
og islensk tónverk fá jafn-
vel aö fljóta meö. En þetta er
auövitaö allt meö höppum
og glöppum, og fátt um
hreinar og beinar linur I
starfseminni, sem ekki er
von. Þarna þarf siníóniuhljóm-
sveitin sem músikmiöstöð, að
gripa inni, skipuleggja og
stimúlera. Ég veit aöþað kemur
að þvi að forráðamenn átta sig á
þessu. Kannski verður það ekki
of seint.
Vetrardagskrá sinfóniu-
hljómsveitarinnar er alltaf
tilefni til umræðu. Finnst hverj-
um sitt og koma jafnan fram
ólik sjónarmið, og sum býsna
furöuleg. Ein undarleg skýr-
ing á hversu fá Is-
lensk tónverk eru á efnis-
skránni i' vetur, er aö áheyr-
endur vilji alls ekki heyra
þau. Hvaðan ætli þær upplýs-
ingar séu komnar? Hefur veriö
gerö einhver könnun á þessu?
Hvar og hvernig? Er ekki held-
ur tílíklegt, að þeir sem leggja á
sig þá andlegu vinnu, sem
óhjákvæmilega fylgir þvi að
njdta æðri listar, séu haldnir
slikum fordómum, að þeir neiti
að hlusta á ný tónverk landa
sinna, þeir dæmi þau til dauða
dheyrð? Ekki hefur maður orðiö
Tónleikar
Kammer-
músík-
klúbbsins
Aörir tónleikar Kammer-
músikkiúbbsins á þessu starfs-
ári, veröa i Bústaöakirkju
mánudaginn 1. desember kl.
20.30. Þarna koma fram ungar
og bráöefnilegar tónlistarkonur
og ætla aö leika á fiölu, viólu og
selló.
Þetta eru Laufey Siguröar-
dóttir, Helga Þórarinsdóttir og
Nora Kornblueh, en þær munu
hafa unnið saman áöur, vestur I
Bandarikjunum, þegar þær
voru þar viö nám. Kristján
Stephensen óbóleikari veröur
reyndar meö þeim i einu verki,
óbókvartett eftir Mozart, en það
er verk sem heyrist ekkert alltof
oft, þó þaö sé meöal sérkenni-
legustu kammerverka sina
tima. Þær stöllur munu svo
leika tvö trió: Serenade op. 10
eftir ungverska tónskáldiö,
pianistann og sérvitringinn
prógramm og stórt i sniöunum,
þó þaö láti kannski ekki mikiö
yfir sér viö fyrstu sýn.
Erno von Dohnányi, en ein- hans um ABCD, og Diverti-
hverjir hafa áreiöanlega hlegiö mento I Es dúr eftir Mozart.
sig máttlausa aö tilbrigöum Þetta er þvi býsna glæsilegt
var viö það, heldur frekar hið
gagnstæöa. Ahugi fyrir nýjum
islenskum tónverkum virðist
einmitt hafa vaxið eins og
raunar á annarri islenskri list-
sköpun undanfarin ár, sem
aldrei hefur notiö jafnmikils
fylgis meö þjóöinni og einmitt
nú.
Hvað veldur þá að ný Islensk
tdnverk hafa sjaldan eða aldrei
verið færri hjá sinfóniunni en i
vetur? Mér dettur ekki eitt
augnablik I hug að ástæðan sé
beinn fjandskapur forráða-
manna, þvi þeir hafa varla
neinar pottþéttar ástæður fyrir
slikum tilfinningum.
Er þá um að ræða þekkingar-
leysi á markaðnum og hræðslu
við þau átök sem jafnan hljóta
að fylgja frumflutningi
tónverka? Ótti og fjandskapur
haldast oft I hendur. Ný verk
krefjast meiri skipulagningar,
ekki aðeins á æfingum hljóm-
sveitarinnar, heldur og ekki
siður, uppbyggingu og kynningu
efnisskrár. Það þýðir ekki að
setja nýtt verk hvar sem er,
ónákvæmni getur eyðilagt alla
tónleikana. Þaö er td. afleitt að
byrja tónleika á nýju verki, sem
oft er þvi miður gert, þvi hljóm-
sveit og áheyrendur eru þá alls
ekki komnir f rétta stuðiö, eru
kaldir og hikandi. Að gera nýja
verkið að einskonar hornreku,
dregur ekki aöeins úr að það nái
til áheyrenda heldur getur
sllkur feluleikur gjöreyðilagt
aila tónleikana. Þeir missa þar
meö sannfæringarkraftinn, sem
jafnvel besti sólisti I skyldugum
einleikskonsert fær ekki bætt.
Af hverju er svo nauðsynlegt
aö flytja islensk tónverk á
sinfóniutdnleikum? Ef þau eru
svona hættuleg og erfið viöur-
eignar, er þá ekki best að sleppa
þeim og einbeita sér að þvi sem
öruggt er og fyrirfram gefið?
Hversvegna höfum við yfirleitt
sinfdniuhljdmsveit? Er eina
ástæöan sú aö viö fáum nokkur
tækifæri á ári til aö hlusta á
Beethoven i sparifötunum? Er
ekki augljóst, að sömu lögmál
hljóta að gilda hér og i öðrum
löndum, að forsenda slikrar
hljdmsveitar er, aö til sé innlend
tdnsmiö, sem þróist i, og með
hljómsveitinni? Menn verða að
gera sér grein fyrir þvi, að eldri
list verður ekki metin, hennar
veröur ekki fyllilega notið nema
I tengslum við nýja list. An
lifandi tónsköpunar, án nýrra
tónverka á efnisskránni, er allt
mat á fortiöinni út i bláinn,
steingelt og greinilega merkt
dauðanum.
Þvi miður telst efnisskráin i
vetur til meiriháttar slysa
Islenskrar tónlistarsögu. Við
skulum reyna að bera höfuðið
hátt og leiðrétta þetta i framtið-
inni. Ekki með yfirbreiðslum og
undanslætti, einsog málamynda
sértónleikum fyrir utan dagskrá
(Myrkir músikdagar?), heldur
raunsannri og þaulhugsaðri
prógrammpólitik. En þá þarf nú
efnisskrárnefndin að fara á
smákúrsus i „partítúr” lestri.