Þjóðviljinn - 05.12.1980, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 5. desember 1980
UOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: Otgáfufélag Þjóbviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiöur Bergmann.
Ritstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
ÓV'fsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir ólafsson.
Umsjónarmaftur sunnudagsblafts: Guftjón Friftrikssoii.
Afgreiftslustjóri: Valþór Hlöftversson.
Blaftamenn: Alfheiftur Ingadóttir, Einar örn Stefánsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Gislason,
Sigurdór Sigurdórsson.
iþróttafréttamaftur: Ingólfur Hannesson.
Otlit og hönnun: Guftjón Sveinbjörnsson, Sævar Guftbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Ellsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvörftur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Guftrún Guftvarftardóttir, Jóhannes Harftarson.
Afgreiftsla: Kristin Pétursdóttir, Bára Halldórsdóttir.
Bára Sigurftardóttir.
S'mavarsla: Ólöf Halldórsdóttir, Sigriftur Kristjánsdóítir.
Bilstjóri: Sigrún Bárftardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir.
Karen Jónsdóttir.
Otkeyrsla, afgreiftsla og auglýsingar: Slftumúla 6,
Reykjavik, simi 8 13 33.
Prentun : Blaftaprent hf.
Friðar- eða
óöryggisstefna ?
• Ritstjóri Alþýðublaðsins fjallar um kjarnorku-
vopnalaus svæði og f riðlýsingarhugmyndir í for-
ystugrein blaðs síns í gær, og telur þær bera vott um
,,hindurvitni", ,,afneitun staðreynda", ,,átakanlegt
skiIningsleysi á alþjóðastjórnmálum", ,,rökleysu",
„rómantik" og „ruglanda". Þessar hugmyndir eru þó
settar f ram á afdráttarlausan hátt af jafnaðarmönnum
um alla Vestur-Evrópu. Alþýðuf lokkurinn er enn aðili að
Alþjóðasambandi jaf naðarmanna, en jaf nvel þó að hann
sendi f ormann sinn á ársþing þess, þar sem af vopnunar-
mál voru efst á baugi, kemst ekkert af umræðuefnum
þar inn úr þykkri skelinni á NATO-krötum íslenskum.
• í Hollandi hefur verkamannaflokkurinn haldið juppi
harðri gagnrýni á hernaðarstefnu NATÖ og lagðist ein-
dregið gegn ákvörðun ráðherrafundar bandalagsins í
desember 1979 um að koma fyrir meðaldrægum stýris-
flaugum og Pershing 11-eldflaugum í Evrópuríkjum.
Bæði formaður flokksins, Joop den Uyl, og Klaas de
Vries, formaður utanríkismálanefndar hans, hafa hvatt
evrópska stjórnmálamenn til þess að taka f rumkvæðið í
mótun öryggismálastefnu úr höndum herforingja. Sá
síðarnefndi hef ur haldið því fram að evrópskum stjórn-
málamönnum sé ætlað að taka ákvarðanir í varnar-
málum á grundvelli 10% upplýsinga og 90% leyndar.
öryggismálastefna Evrópuríkja sé ekki mótuð af þeim
sjálfum heldur í bandaríska hermálaráðuneytinu.
• Á ársþingi breska Verkamannaf lokksins, sem haldið
var í Blackpool í haust, var lokun allra kjarnorkuvopna-
stöðva á breskri grund og niðurskurður á útgjöldum til
hermála meðal atriða sem samþykkt var að setja á
stefnuskrá flokksins. Þetta þýðir m.a. að breski Verka-
mannaflokkurinn er á móti þeirri NATÓ-ákvörðun að
setja stýrisf laugar niður í Bretlandi.
• Jafnaðarmenn í Svíþjóð hafa um langt skeið látið
mikið að sér kveða í afvopnunarmálum. Einn helsti sér-
f ræðingur þeirra á því sviði, Alva Myrdal, hef ur látið svo
um mælt, að nú í lok afvopnunaráratugs Sameinuðu
þjóðanna hafi útlitið aldrei verið jafn svart og líkurnar
á því að atómstríð brjótist út á næstu árum aldrei meiri.
Eina tiltæka ráðið sé að smá og meðal stór ríki brjótist
út úr þeirri úlfakreppu sem stórveldin halda þeim í og
neiti að láta draga sig frekar inn í kjarnorkuvopna-
kerfi þeirra. Olof Palme, formaður sænska jafnaðar-
mannaflokksins, hefur hvatt til þjóðarvakningar í af-
vopnunarmálum, og Svíar hyggjast leggja til á öryggis-
ráðstefnunni í Madrid, að Evrópu-ríki ræði á sérstakri
ráðstefnu hugmyndina um kjarnorkuvopnalausa
Evrópu.
• I Noregi geisar hart stríð um stefnuna í öryggis-
málum. Fjölmargir málsmetandi jafnaðarmenn hafa
risið upp gegn þeirri stefnu sem hægri forysta Verka-
mannaf lokksins hefur fylgt frá stríðslokum. Hún hefur
nú leitt til þess að Norðmenn taka fullan þátt i kjarn-
orkuvopnaviðbúnaði Bandaríkjamanna. Miðað við hug-
myndir Bandaríkjastjórnar um takmarkað kjarnorku-
stríð utan landamæra sinna hafa fjölmargir jafnaðar-
menn haldið því f ram að með þátttöku sinni í kjarnorku-
vopnakerfi Bandaríkjanna séu norsk stjórnvöld að
framfylgja óöryggisstefnu en ekki öryggisstefnu.
• „Óöryggisstefna og atómvopn", er einmitt nafnið á
nýútkominni bók sem kennd er við Jens Evensen,
fyrrum hafréttarráðherra Norðmanna. Þar færir hann
sterk rök að nauðsyn kjarnorkuvopnalauss svæðis á
Norðurlöndum, m.a. með tilvísun til samnings frá 1967
um slík svæði i Suður-Ameríku. Svo sterkan hljómgrunn
hefur þessi tillaga fengið í Noregi, að stefnuskrárnefnd
norska Verkamannaflokksins hefur tekið hana upp á
sína arma.
• Ritstjóri Alþýðublaðsins má kalla þessi sjónarmið
evrópskra jaf naðarmanna barnaskap. En hann skal jafn
framt vita það að á næstu misserum munu herstöðva-
andstæðingar á íslandi vopna sig rökum úr vopnabúri
jaf naðarmanna í Vestur-Evrópu. NATó-kratar á íslandi
munu hinsvegar halda áfram að róta i vopnabúrum
ihaldsmanna og hægrisinnuðustu krata sem þeir qeta
fyrirhitt, enda litið eftir orðið af jafnaðarmennsku í Al-
þýðuflokknum, nema hjá einstaklingum í verkalýðs-
hreyf ingunni. —ekh
klíppt
Mörg tonn
á mann
Sá miklu mannvinur Albert
Schweitzer sagði eitt sinn aft
sagan um okkar tiö væri sagan
um mestu vitfirringu i saman-
lagftri mannkynssögunni. Satt
var orftið og á vel vift er við
kveftjum afvopnunaráratug
Sameinuftu þjóftanna. f heimin-
um eru nú milli 50—60 þúsund
kjarnorkusprengjur. Saman-
lagftur sprengikraftur þeirra
nemur mörgum tonnum af
dýnamiti á hvert mannsbarn á
jörðinni. Frá 1945 til þessa dags
hafa verift sprengdar 1200
atómbombur i tilraunaskyni,
eða að meðaltali ein á viku.
brátt fyrir bann vift dreifingu
kjarnorkuvopna er þaft nú á
meftfæri 23 rikja aft sprengja
kjarnorkusprengju, og fyrir
aldamót munu væntanlega 5
bætast i þann hóp.
Nýju
Evrópuvopnin
Nú er i gangi mikill NATÓ-
áróður fyrir þvi að Evrópurikin
auki öryggi sitt meft þvi aft auka
likurnar á kjarorkustriöi i
Evrópu.Þessi áróður hefur ekki
farift eins vel i alla og NATÓ-
Islendinga. Viö skulum aðeins
skofta nokkra þætti þessa máls.
Ariö 1978 samþykktu NATÓ-
rikin aft auka útgjöld til
hermála um 3% umfram
verftbólgu á næstu árum til þess
að mæta „auknum sovéskum
þrýstingi”. 1 desember i fyrra
var ákveðift aft bæta nýjum
kjarnorkuvopnum i vopnabúr
NATO með þeim röksemdum að
Sovétrikin hefftu aukift vigbúnaft
sinn verulega meft þvi aft gera
SS-20 eldflaugar skotklárar.
En nýju Evrópuvopnin, sem
byrja á aft rafta niður á Evrópu-
rikin 1983, Pershing II eldflaug-
ar og stýrisflaugar, marka
þáttaskil og breyta eöli stöftunn-
ar i kjarnorkuvopnakapphlaup-
inu. Þau eru miklu markvissari
en nokkur þeirra vopna sem
Sovétmenn ráfta yfir, og eru
annafthvort afar hraftvirk með
stuttum viövörunartima
(Pershing II), efta þá aft nær
ómögulegt er aft fylgjast meö
ferftum þeirra á ratsjá tstýris-
flaugamar).
Takmarkað
atómstríð
Rökstuðning fyrir þessum
nýja vopnabúnafti er m.a. aft
finna i ræöu sem Schlesinger,
þáverandi varnarmálaráöherra
Bandarikjanna, hélt þegar árift
1974. Þar ræddi hann um
möguleika Bandarikjamanna til
þess aö „heyja takmarkaö
kjarnorkustrift á takmörkuftu
svæfti”, og möguleika ”á
nákvæmum gagnárásum”.
(precise counterforce attacks).
Hugmyndin er semsagt sú aft
hægt sé aft takmarka atdmstrift
til aft mynda vift Evrópu og hef-
ur þaft verift nefnt „Evrópuher-
stjórnarlistin”.
Harold Brown, núverandi
vamarmálaráftherra Banda-
rikjamanna, lét svo ummælt i
febrUar á þessu ári aft brytist Ut
strið i persnesku vikinni, sem
væntanlega myndi leifta til notk-
unar kjarnorkuvopna, gæti
veriö óhjákvæmilegt aft opna
aðrar kjarnorkuvopnavig-
stöðvar i Evrópu, jafnvel svo
langt i noröur aft norskt lands-
svæði drægist inn i leikinn.
Tvœr hugmyndir
Áður en lengra er haldift er
rétt aft gera grein fyrir þvi aft i
herfræftispekinni er gert ráft
fyrir tveimur gerðum „gagn-
árása” I atómstriöi. 1 fyrsta lagi
er það hugmyndin um að hægt
sé að greifta andstæðingnum
slikt högg i fyrstu lotu að honum
verfti gjörsamlega um megn aft
svara i sömu mynt. 1 öftru lagi
er hugmynd um aft fyrsta högg-
iftsetji andstæðinginn þannigUt
af laginu, enda þótt allur vopna-
forði hans og möguleikar til
andsvara hafi ekki verið geröir
að engu i fyrstu lotu, aft honum
verði ljóst aft hann hafi ekkert
að vinna á áframhaldi.
Fram aft þessu hefur tilvist
kjarnorkukafbáta gert hug-
mynd númer eitt óraunveru-
lega. Meft forsetatilskipun nr. 59
frá þvi í sumar gaf Carter
Bandarikjaforseti til kynna aft
Bandarikin myndu beina kjarn-
orkuvopnum sinum að mift-
stöðvum pólitisks og hernaðar-
legs valds i Sovétrikjunum, aft
hernaftarmannvirkjum og iftju-
verum. Nýju Evrópuvopnin
falla eins og flis við rass að
þessum markmiðum, svo og
þau vopnakerfi sem Banda-
rikjamenn hafa nú á undirbún-
ingsstigi svo sem nifteinda-
sprengjan (drepur fólk en eyfti-
leggur ekki mannvirki) og MX-
eldfiaugakerfift.
Fram að þessu hefur verift
talið að fari kjarnorkuvopna-
kerfi stórveldanna af stað á
annað borð sé gjöreyftingarstriö
óhjákvæmilegt. Nú á hinsvegar
aftbjóða Evrópurikjunum upp á
það að nota sitt landsvæði undir
„huggulega” og „takmarkafta”
kjarorkustyrjöld, sem myndi
gjöreyða þjóðum i Vestur- og
Mift-Evrópu, en verfta tiltölu-
lega meinlaus valdastéttinni i
Bandarikjunum i sinum neftan-
jarftarbyrgjum.
Atóm-Noregur
Norðmenn hafa látið teyma
sig á asnaeyrunum inn i
kjarnorkuvopnakerfi Banda-
rikjanna. Frá þvi 1957 hafa þeir
norskra flugvalla til þess aft
þjónusta 2—300 bandariskar
orrustuvélar meft kjarnorku-
vopn. Þá er þaö ekki sfður
tiftindi aft Normenn hyggjast
gera samkomulag vift Banda-
rikjamenn um birgðastöðvar
fyrir ihlutunarsveitirnar frá
Florida (Rapid Deployment
Joint Task Force), en þeim er
ætlað aft geta á svipstundu farið
á vettvang i aðfara strifts i Mift-
Austurlöndum, Karabiska haf-
inu og nú á norfturvæng NATÓ.
Bandariskar
herstöðvar
Norsk stjórnvöld halda þvi
fram aft þau hafi i engu breytt
stefnu sinni um aft leyfa ekki
erlendar herstöftvar i Noregi á
friftartimum. Þess vegna tala
þeir um birgftastöðvar. 1
Bandarikjunum er hinsvegar
opinskátt talað um herstöðvar i
Noregi. beir sem eru verseraftir
i tungumálunum geta áttað sig á
muninum. 1 Noregi er talað um
„förhándslagring” (birgfta-
stöftvar) sem i Bandarikjunum
eru nefndar „prestorage”. 1
Bandarikjunum er talað um
„prepositioning” (foraftstaða)
sem á norsku útleggst
„forhándspositioner”. Og stað-
reyndin er eins og Bandarikja-
menn orfta þaft að Noregur er aft
koma sér i framvarftarstöftu i
kjarnorkuvopnakerfi Banda-
rikjanna.
Trjóuhestar
norðursins
Og hér er aðeins um að ræfta
toppinn á borgarisjakanum. Tíu
prósent standa uppúr, en 90%
eru undir yfirborftinu, og
smáletrift i rammasamningn-
um um birgðastöftvarnar
verftur ekki birt.
Er þetta leiftin til þess að
verjast sovéska stórveldinu?
Nei, segir Jens Evensen, fyrr-
um h a f r é 11 a r r á ðh e r ra
Norftmanna og leggur til
kjarnorkuvopnalaust svæöi á
Norfturlöndum. Haldi Noregur
sig ekki utan átakamiöju hinna
tveggja kjarnorkuvopnakerfa
stórveldanna er verið aft fórna
norsku þjóðinni á altari
stórveldahagsmuna.
bessi nýju vifthorf hafa valdið
hálfgerðri uppreisn innan
V e r k m a n n a f lo k k s i n s i
Noregi og i norsku þjóftlifi. En
hinir Amerlku-frelsúftu hægri
kratar þar geta aft sjálfsögftu
komið málinu'fram meft aftstoft
ATOMi/flPEW 0G USIKKERHETS-
POLIHKKHH^^H
Kr. 97,-
400 sider illustrert.
^Til salgs hos alle bokhandlere
Sterke innleee i aktuell debatt fra:
Jens Evensen • Alva Myrdal • Sissel Ronbeck • Thorbjorn Berntsen • Einar Gerhardsen •
Martin Sæter • Johan Christie • Olav Bjerkholt • Olof Palme • Kalevi Sorsa • Gunnar
Fredriksson • Jostein Nyhamar • Erik Alfsen • Bjorn Kirkerud • Jorgen Dragsdahl
• Jorma Miettinen • Helge Sivértsen • Tove Phil • Kristian Schreiner • Sverre
Lodgaard • Knut Einar Eriksen • Jens-Gustav Iversen • Hallvard Rieber-
Mohn • Inqrid Eide • Anne-Lise Bakken • Inger Lise Gjorv • Kirsti Gondahl
NORSK
FORLAG
verift meö i áætlunum Banda-
rikjamanna um atómstrfft, og
frá 1960 hafa tæki er geta flutt
kjarnorkuvopn átt aðgang aft
norsku landsvæfti. Sifellt hefur
verið komift upp fullkomnari
fjarskipta- og miðunartækjum
fyrirBandarikjaher i Noregi, og
frá árinu 1979 hafa norsk yfir-
völd samþykkt meft vissum
fyrirvörum hina nýju
herstjórnarlist Bandarikja-
manna á atómvopnasviöinu.
Þó keyrir um þverbak þegar
Norðmenn taka að framkvæma
áætlanir sem drög voru lögft að
innan NATÓ I byrjun áratugs-
ins, og ákveftnar af herrdfti
NATÓ 1977 um endurgerft
Hægriflokksins, þrátt fyrir and-
stöðu ýmissa þingmanna jafn-
aðarmanna.
Ríkisstjórnarskýrslur úr
siftasta strifti frá Bretlandi sýna
aft Bandarikjamenn hugsuðu
sér þá þegar aft nota Norðmenn
sem nokkurskonar Trójuhest á
Norfturlöndum i hernaftariegum
efnum. Þeim hefur tekist þaft
rækilega tilþessa og komist hin-
ar nýju áætlanir i gegn á norska
stórþinginu er ekki óliklegt að
næst verði þumalskrúfan Sett á
Dani meft aftstoö norskra
stjórnvalda. Vift erum áreiftan-
lega meft i myndinni einnig.
— ekh
•9 skorið