Þjóðviljinn - 05.12.1980, Blaðsíða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 5. desember 1980
Byggingar-
delld
borgarinn-
ar endur-
skipulögð
Akveðið hefur verið að setja
sérstaka stjórn yfir byggingar-
deild Reykjavikurborgar, fjölga
starfsliði hennar og stokka alla
starfsemina upp með hertum
reglum um verkefni og fram-
kvæmd þeirra. Kemur þessi sam-
þykkt borgarstjórnar i kjölfar á
könnun, sem sérstök undirnefnd
framkvæmdaráðs hefur gert á
starfsemi deildarinnar i sam-
vinnu við borgarverkfræðing og
rekstrarráðgjafa. Könnunin
leiddi i Ijós, að ótrúlega mörgu
var ábótavant, bæði hvað varðar
undirbúning, hönnun og fram-
kvæmd nýbygginga og viðhalds-
verkefna, sem byggingardeildin
annast.
Adda Bára Sigfúsdóttir,
formaður framkvæmdaráðs,
sagði á borgarstjórnarfundi,
þegar málið var til umræðu, að
framkvæmdaráð, borgarverk-
fræðingur og rekstrarráðgjafar
væru sammála um þær úrbætur,
sem lagðar voru fyrir fundinn.
Tilgangurinn með þessari endur-
skipulagningu væri að gera
byggingardeildina að betri
stofnun með þvi að greina betur
milli verkþátta og fjölga tækni-
menntuðum starfsmönnum.
Albert Guðmundsson hélt uppi
miklu málþófi á fundinum vegna
þessara tillagna og vildi visa til-
lögunum til umfjöllunar i stjórn-
kerfisnefnd, sem hann á sæti i.
Töldu aðrir, að það væri tilraun til
að drepa málinu á dreif og tefja
það, og var tillaga Alberts felld á
jöfnu. Ekki virðist heldur hafa
veriðástæða til að draga aðgerðir
i langinn, þvi að greinargerð
aorgarverkfræðings sem fylgdi
cillögunum er heldur ljót af-
lestrar.
Þar segir m.a. að allur gangur
sé á þvi hvernig staðið sé að
hönnun nýbygginga á vegum
deildarinnar. Ekki sé fengið leyfi
borgarráðs fyrir hönnuninni, ekki
sé samið við hönnuði um greiðslu-
fyrirkomulag og hönnunartima,
forsögn sé ábótavant og hönnun
og frágangur Utboðsgagna sé ekki
i samræmi við reglur borg-
arinnar. Það sem Urskeiðis fer
við framkvæmd nýbygginga
'ekur borgarverkfræðingur til lé-
legs undirbUnings hönnunar,
ófullnægjandi hönnunar og
losaralegrar áætlanagerðar.
Tillögurnar sem samþykktar
voru. til Urbóta i þessum efnum
gera ráð fyrir að starfsemi
byggingardeildar verði skipt í
þrennt: — áætlanadeild, sem sér
um gerð f járhagsáætlana,
greiðsluáætlana og kostnaðargát
bæði fyrir nýbyggingar og
viðhald; tækni- og eftirlitsdeild
sem fer yfir öll verkefni og sér um
verkhönnun, þ.m.t. uppdrætti og
verklýsingar (byggingareftirlitið
fellur undir verksvið deildar-
innar). Starfsmönnum i þessum
tveimur deildum verður fjölgað
um tvo; Þriðja deildin er tré-
smiðastofan sem tekur við verk-
efnum fullhönnuðum og er ábyrg
fyrir framkvæmd þeirra. —AI
Vilja lögleiða
björgunarnet
Markúsar
Fiskiþing gerði eftirfarandi
ályktanir um öryggísmál: 1. NU
þegar veröi lögbundnir sjálfvirkir
örbylgjusendar i gUmmibjörg-
unarbáta svo og sjálfvirkir
sleppikrókar. 2. Björgunarnet
Markusar Þorgeirssonar verði
lögskipaður bUnaður i islenskum
skipum. 3. Fjárveitinganefnd
Alþingis veiti Veðurstofu tslands
fé á fjárlögum 1981 til þess að
mögulegt sé að hefja Utsendingar
veður- og iskorta til skipa.l- eös
r, X ' ;
'04:0:
-
' ■ . - :
Frá sýningu Textilhópsins I versluninni Epal. Þar getur að llta siþrykk, gardinur og fleira. —Ljósm
Heiða Björk þrykkir myndir af fiskum á bómullarefni. Hún rennir sköf-
unni fram og aftur og þrýstir litnum I gegnum silkið. —Ljósm: —gel—.
TEXTIL?
HVAÐ
Ég spurði þær hvort textillist
ætti erfitt uppdráttar, en þær
sögðu að það væri greinilegt að
fólk væri farið að meta það sem
er á boðstólum af handunnum
vörum. Þó væru margir sem
gerðu sér ekki grein fyrir þvi að
mikil vinna liggur að baki textil-
verkum og að slikar vörur eru
einstakar að gerð og ekki hægt að
bera þau saman við verksmiðju-
framléiðslu. Langbrækurnar sem
hafa bækistöðvar i Torfunni
ruddu brautina, en Textilhópur-
inn Utskrifaðist Ur Myndlistar- og
Handiðaskólanum nokkru seinna
en þær langbrækur.
Það er dýrt að koma upp verk-
stæði eins og þvi sem nU er á
Grettisgötunni. Þaö þurfti að
kaupa strauvél, UtbUa borð og
aðra vinnuaðstöðu. Litirnir eru
dýrir, en þar á móti kemur að
þegar svona margar eru um hit-
una deilist kostnaðurinn og
timinn nýtist betur. Hverri viku
er skipt nákvæmlega niður
þarinig að tvær komast að i einu,
en deginum er skipt i þrennt.
Það tekur mislangan tima að
gera hvert verk eftir þvi hvers
eðlis það er, hvort það er stórt eða
litið, hvort margir litir eru notað-
ir; timinn getur verið allt frá
tveimur dögum upp i mánuð.
Konurnar sjö stunda allar aðra
vinnu, enda hafa listir ekki þótt
sérlega arðvænlegar hér á landi
til þessa.
1 Textilhópnum eru sjö konur
svo sem áður segir og Langbræk-
ur eru 14. Það vekur þá spurningu
hvort karlmenn komi ekki nálægt
textil. Þær i Textilhópnum sögðu
að einn karlmaður væri að læra
nUna, en annars væri þetta algjör
kvennagrein innan myndlistar-
innar.
Draumur Textilhópsins er að
koma á fót gallerii og að komast
Ut á land til að kynna list sina, en
allt biður það betri tima.
Eins og er kváðust þær bjart-
sýnar, það kæmu til þeirra
pantanir og það væri ekki annað
að sjá en að nóg yrði að gera i
framtíðinni.
Verkstæðið sjálft er i einu stóru
hvitmáluðu herbergi. Þar eru
vinnuborðin tvö og strauvélin,
ásamt hillum undir litadósir og
forláta baðker með ljónslöppum
sem notað er til að skola
rammana þegar bUið er að
þrykkja. Við þrykkið eru einkum
notaðar tvær aðferðir það sem
kallað er að lakka og að lýsa.
Lökkunin er sU aðferð sem áður
var lýst, en við lýsingu er notuð
filma. Það má litið Ut af bera til
þessað þrykkið eyðileggist ekki,
afföllin eru mikiþenda dugar einn
smáblettur til að eyðileggja allt.
Þá er að enda meö þvi að þakka
þeim önnu Möttu Hlöðversdóttur,
Heiðu Björk Vignisdóttur,
Hjördisi Bergsdóttur, Mariu
Hauksdóttur, ölöfu Einarsdóttur,
Rannveigu Gylfadóttur og
Valgerði Torfadóttur fyrir góöar
móttökur og veittar upplýsingar.
A annarri hæð hússins við
Grettisgötu 16 hefur Textilhópur-
inn komið sér upp verkstæði. Þar
vinna þær sjö konur sem hópinn
mynda við að þrykkja munstur á
efni og búa til ýmis konar verk
allt frá veggmyndum til púða.
Þær stöllur sýna afrakstur vinnu
sinnar i versluninni Epal við
Siðumúla þessa dagana og sú
sýning varð til þess að blaða-
maður fór i skoöunarferð á verk-
stæðið.
Hvað er textil er það fyrsta sem
manni dettur i hug þegar orðið er
nefnt. Allt sem viðkemur efni og
mynstri svarar Textilhópurinn.
Til þess að þrykkja mynd þarf
fyrst að gera teikningu að
mynstrinu, siðan aö fá sér efni
helst Ur bómull, þvo það og
strauja og þá er það tilbUið.
Litarduft er fengið erlendis frá,
svo og kvoða sem notuð er.
Kvoðunni er hellt á silki sem
strengt er á ramma og siðan er
skafið þannig að mynstrið mynd-
ist á silkinu. Litirnir eru bland-
aðir og þeim hellt i rammann.
Sköfu er rennt fram og aftur
þannig að liturinn þrýstist i gegn
þar sem munstrið á að koma.
Kannski nægir þessi lýsing ekki
en á einni myndinni má sjá hvar
Heiða Björk er að þrykkja
myndir af fiskum á væntanlegan
pUða.
Ég spuröi hópinn hvernig þær
litu á textil-verk. Þær svöruðu að
hér væri um nytjalist aö ræða.
Þaö væri hægt að hugsa sér textil
Ólöf skolar rammana eftir notkun, slðan má nota þá til aö þrykkja
munstrið á aftur. — Ljósm: —gcl—
með ýmsu móti, allt frá fatnaði
upp i myndverk. Þaö væri hægt
að nota sama rammann oft og
endurtaka sama munstrið, en llka
mætti eyðileggja hann og gera
takmarkaðan fjölda verka líkt og
gert er i grafik.
1 sýningunni i Epal eru glugga-
tjöld, siþrykk á lengjum, mynd-
verk, sængurföt og pUðar. Flest
nytjahlutir sem eiga að prýða
heimili og gleðja augað.
Föstudagur 5. desember 1980 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
á dagskrá
Sídast en ekki síst ætti hér að koma á
laggirnar heimsins stærsta og
fjölbreyttasta heilsuræktar- og
heilsuverndarveri
Oddbergur
Eiriksson
Njarövik
Atvinnuuppbygging á
Suðumesjum
Meginefni þessarar greinar er
samhljóða krafa i erindi sem höf-
undur flutti á fundi sveitarstjórn-
armanna á Suðurnesjum i
nóvember.
Við tslendingar vorum að von-
um mjög stoltir og bjartsynir
þegarvið náðum yfirráðarétti yf-
irfiskveiðum innan 200 milna lin-
unnar árið 1976. Við sögðum sem
svo að þegar bUið væri að koma
Utlendingum Ut fyrir, þá gæfust
fyrst möguleikar á að nýta miðin
og stofnana af skynsemi og fyrir-
hyggju. Vissulega .hefir þessum
kostumverið beitt að vissu marki.
Það hefir verið beitt timabundn-
um hömlunum, lokun svæða til
lengri eða skemmri tima,
möskvastærð varpa togskipa
aukin o.s.frv.. En þrátt fyrir
ofangreindar veiðitakmarkanir
þá vofir dómur yfir höfðum vor-
um og hann getur fallið fyrr en
varir og með meiri þunga en svo
að við eigum létt með að bera.
NU kynni einhver að spyrja
hvað valdi svp mikilli svartsýni
þegar afli fer ivið vaxandi nU sið-
ustu árin. JU, þeirri svartsýni
veldur, að ekki hefir tekist ,að ná
upp hrygningarstofni þorskins
það timabil sem við höfum ráðið
yfir 200 milunum og i öðru lagi,
sem er raunverulega endurtekn-
ing, hlutfall stórþorsks i stofnin-
um er of lágt. Árin 1955—1964
voru 40% þorskstofnsins 7 ára og
eldri. 1976var þetta hlutfall helm-
ingi lægra eða 20%. Þetta er
hörmuleg niðurstaða eftir öll
fögru loforðin 1976 og fyrr. Þetta
eru svik, bæði við samtið og
framtið.
En hvernig hefir þá tekist að ná
ivið vaxandi þorskafla nú siðustu
árin eins og raun ber vitni? Fleira
en eitt kemur til. Er þá fyrst að
nefna að árið 1966,svo við veljum
viðmiðunarár sem er ekki alveg
af handahófi, þá áttum við Islend-
ingar 38 togara. 1/1 1980 áttum
við 84 togara og þvi má skjóta inn
i að þá voru 8 togarar I smiðum.
Einnig ber þess að geta að á sið-
ustu árum hafa togarar i vaxandi
mæli tekið i noktun flottroll auk
botnvörpunnar. Við það eykst
gildi togaranna; hversu mikið
veit ég ekki. Einnig eru sífellt að
koma i skipin fullkomnari fiski-
leitartæki og einnig eru nU notuð
fisknari net á netabátum.
Við skulum athuga hvaða áhrif
þessi þróun hefir haft i hinum
ýmsu landshlutum og hafa árin
1970 og 1978 sem viðmiðunarár.
Eftirfarandi aflatölur eiga við
þorskveiðar þessi ár:
1970 1978
Suðurland .... 37,2 28.2
Revkjancs . ... 110.2 63,4
Vesturland .... 34.7 44.9
Vestfirftir ... . 40.6 58.9
Norfturland v .... .... 11.4 20.6
Norfturland e .... . . .. 32.0 56.5
Austfirðir .... 27.7 44.5
Þegar þessar tölur eru skoðað-
ar dylst ekki hve gifurleg breyt-
ing verður á fiskveiðum lands-
manna á þessu timabili. Á Suðurl
og Sv.-landi er naumast hægt að
tala um annað en hrun en hins-
vegar á Nv.-, N-, Na.- og Austur
landi gætu menn með fullum rétti
talað um stóra stökkið fram á við.
Fyrir þeirra hönd væri e.t.v. ekki
nema gott eitt um þetta að segja,
en i þessu sambandi mætti með
fullum rétti segja að ekki er allt
sem sýnist og einnig það, að með
hinni geysilegu aukningu togara-
flotans og aukinni sókn i ungfisk-
inn hafi gætt meira kapps en for-
sjár. Við skulum i þessu sam-
bandi minnast þess að árið 1968
höfðu tslendingar bent á það i
Norðaustur-Atlantshafs fiskveiði-
nefndinni að sókn i ungfisk á
tslandsmiðum væri um of og gæti
islenski þorskstofninn af þeim
sökum ekki staðið undir sæmileg-
um hrygningargöngum. Þrátt
fyrir Utfærslu landhelginnar sið-
an umrætt ár hafa rannsóknir
þorskstofnsins aldei gefið ástæðu
til aukinnar bjartsýni.
Til þess að skilja og meta þau
rök, sem hér að framan eru talin,
teiég, að ekki þurfi fiskifræðinga
eða Utgerðartækna til, þvert á
móti; ástand og horfur i þessum
efnum ætti hvert barn að skilja
með grunnskólapróf. En til þess
að skilja þetta ekki, þurfa menn
að vera starblindir á annað en
eigin stundarhag, öldungis eins
og Indiánarnir sem eyddu hesta-
stofninum i Ameriku eða Suður-
nesjamennirnir sem drápu sið-
ustu geirfuglsfjölskylduna.
Ekkier á minu færi að gera spa
um þróun fiskveiðimála þessarar
þjóðar fyrir næstu framtið. Þar
ráða ferðinni Alþingi og rikis-
stjórn og kjósenduri gegnum sina
þingmenn. Svona á þetta auðvitað
að vera en málið er ekki allt þar
meðsagt. Hérá landi eruatkvæði
kjósenda nefnilega misjafnlega
gild, þau hafa ekki sama vægi og
hygg ég að þess sjái stað i fyrir-
greiðslu og stuðningi þess opn-
bera við landshlutana. Þennan
steininn höfum við Suðurnesja-
menn lengi klappað og fáum við
allgóðar undirtektir við þennan
málstað okkar fyrir kosningar.
Að þeim afstöðnum er okkur
klappaðog við beðnir að sýna bið-
lund.
Annað er það sem vekur með
okkur ugg, að ég ekki segi valdi
okkur skelfingu, en það er sU
fiskveiðistefna, sem rekin hefir
verið undanfarin ár og nU á að
herða, samkvæmt boðskap
sjávarútvegsráðherra á dögunum
i viðtalii' rikisútvarpinu og boðaði
hann lagasetningar til stuðnings
þeim sjónarmiðum, sem hann
setti þar fram. 1 máli sinu taldi
hann að 2/3 þorskaflans kæmu á
landá fjórum mánuðum og þessu
verðum við náttúrlega að breyta
sagði hann. Tryggja verður
vinnslunni sem jafnast hráefni
alltárið. Þetta er auðvitað fallega
mælt og lætur vel i eyrum ef sá
sem mælir og sá sem á hlýðir vita
ekki meira um þorsk en þarf til
þess að ljúka prófi i rafmagns-
verkfræði.
Hver Sunnlendingur og Suður-
nesjamaður veit hvað þetta þýð-
ir. Það á að skekkja ennfremur
hlutfallið okkur i óhag hvað afl-
ann varðar frá þvi sem nU er.
Þetta er ekki framsóknarbraut,
þetta er helför.
Það er óviðfelldið að etja orðum
sinum gegn jafnágætu fólki og
þvi, sem Vestfirðina og Norður-
llitaorkan gerir stöðu Sufturnesja
betri en margra annarra lands-
hluta
landið byggja, enda er það ekki
meiningin. Þá vil ég lika segja
það, að togarar sem slikir eru
öndvegis fiskiskip. En að setja
samasem-merki á milli búsetu og
atvinnu hverra 350 manna i þorp-
unum á Vestfjörðum til Austur-
lands og skuttogaranna að
ógleymdum vandamálum ein-
stakra togara, það er hvorki
sjávarútvegsmál né almennt
atvinnumál. Slik ályktunarhæfni
ætti að heyra undir heilbrigðis-
ráðuneytið. Ef stillt er upp liðun-
um ákveðinn hópur fólks, togari,
þá má ekki gleyma þriðja liðnum,
sem máli skiptir, en það er fiskur
og það atriði verður að hugsa i
viðara samhengi.
Togurum er auk þess hægt að
misbeita og þeim er misbeitt,
sem dæmi sanna og læt ég ósögð
hrikaleg dæmi þar um.
En við erum öfgamenn, Islend-
ingar, á flestum sviðum og það
sannastá togaraútgerðinni. A ár-
um fyrr áttum við dáfriðan flota,
sem við svo létum drabbast niður
án endurnýjunar í fjölda ára. Sið-
ar, þegar við tókum viðbragðið á
nýjanleik, þá var það svo hart, að
við höldum ekki jafnvæginu, svo
ekki sé verra sagt.
Ef við skoðum þetta mál örlitið
nánar, þá má það ljóst vera að
togaraflotinn er þegar orðinn
alltof stór miðað við afkastagetu
og fjárfestingu.
Ef gengiðerút frá 400.000 tonna
ársafla af þorski, þá mundu koma
180.000 tonn i hlut togaranna sam-
kvæmt skiptingunni 45—55% á
milli þeirra og bátaflotans. Þetta
verða þá einungis 2000 tonn á tog-
ara.
Talað er um offjárfestingu i
landbúnaði og má til sanns vegar
færa, en það er mál, sem á sér
langan aðdraganda. Óðaþenslan i
togarakaupum er hins vegar mál,
sem er að gerast nU en á hana er
ekki litið og ekki á hana minnst i
allri efnahagsmála- og verð-
bólguumræðunni.
Ég ætla hins vegar að fullyrða
að ef sett væri samasem-merki á
milli 350 manna og þriggja
miljiaiða króna til ýmissa ahnarra
atvinnutækja en endilega skut-
togara, þá er ég viss um að þau
væru ófá, en það er jafnvist, að
þau yrði að fylgja staðháttum,
annað væri óraunhæfir draumar
Ég get ekki leynt því, að ég er
nokkuð svartsýnn, fyrir okkar
hönd.Suðurnesjamanna, á þróun
mála, einkum þegar um
sjávarútveginn er að ræða. Fyrst
og fremst rek ég það til þess að
atkvæði okkar vega ekki jafnmik-
ið og þegna annarra landshluta,
og mér þykir sem þeir komi ekki
fram sem bræður i máli þvi, sem
hér hefir verið rætt.
En við skulum þrátt fyrir allt
kosta hugann að herða og vil ég
drepa á nokkur atriði, sem til
greina gætu komið til atvinnu-
aukningar hér á okkar svæði.
1 fyrsta lagi ætla ég að nefna
það að við þurfum að endurnýja
bátaflotann. Ég er ekki að tala
um aukningu heldur einungis um
það að halda i horfinu.
Aldursskipting fiskiskipaflota
Suðurnesjamanna hefir verið
kynnt en hún er i stórum dráttum
á þann veg, að af 97 skipum eru
einungis 14 undir 10 ára aldri.
Flest eru á bilinu 16—25áraeða 46
skip, hineruþaðan af eldri upp i að
vera 50 ára gömul. Af þessum 97
skipum eru 30 smiðuð fyrir
Suðurnesjamenn, 67 eru keypt
gömul og flest frá öðrum lands-
hlutum innanlands. Þessar tölur
segja meiri sögu en langt mál.
Ég ætla að endurtaka það, sem
ég vék að framar i máli minu, að
hér eins og annarsstaðar i land-
inu, væri hægt að koma á laggirn-
ar dágóðum fyrirtækjum, ef þau
fengju fjárhagslega fyrirgreiðslu.
En hér er mikið peningahungur,
eins og allir vita, nema þegar
byggja skal peningatank i Jóa-
kims andar stil, nU, svo er
kannski hægt að kria Ut aur fyrir
verslunarhöll ef vel er að farið.
En sleppum þvi. Eitt er það, sem
gerir stöðuokkar betri en margra
annarra landshluta, en það er
orkan. Hitaorka, sem hægt væri
að nota á margan veg sem slika
og einnig til rafmagnsfram-
leiðslu, væntanlega i stórum stil.
Þessari orku er þannig varið, að
íyrir utan það, að hægt er að nýta
hana til stóriðju eins og hitaveit-
an i sjálfu sér er orðin, þá er einn-
ig innan handar að selja raforku
frá væntanlegu orkubúi Suður-
nesja til.hvaðeigum við að segja,
minni háttar stóriðju.
Við skulum hugsa okkur að til
orkubúsins kæmi aðili, sem þyrfti
við skulum segja 5 MV raforku til
starfsemi sinnar, þá væri hugsan-
lega hægt að svara honum
jákvætt og hann hæfist handa við
byggingu sinnar verksmiðju en
samtimis pantaði orkubúið túr-
binuna. Siðan gerðist það
samtimis að fyrirtækið væri full-
byggt og raforkan væri fyrir
hendi til afhendingar. Þarna væri
ekki um neina umframfram-
leiðslu að ræða eða óarðbæra
fjárfestingu eins og vill verða
þegar fallvötnin eru virkjuð.
Virkjun af þessu tagi, hér á
Reykjanesinu, hefir einnig fleiri
kosti, svo sem að framleiðslu-
kostnaðurinn er stórum lægri en
aðrir valkostir bjóða upp á og
flutningskostnaðurinn er ekki
sambærilegur við það þegar
virkjað er i óbyggðum á mið-
landinu.
Þegar við erum komin að þvi
marki að hafa möguleika á orku,
sem ekki þyrfti að fara til þeirra
þarfa, sem fyrir eru, þá er spurn-
ingin til hvers á að nota hana. Ef
við Suðurnesjamenn fáum ein-
hverju um það ráðið, sem ég
vænti, þar til annað sannast, þá
eigum við ekki að selja hana til
þess að bræða erlent eða innlent
grjót, gegn engu gjaldi. Slikt er
þursaviðfangsefni. Helst vildi ég
aðviðnotuðum þessa orkutilþess
að baka brauð, rækta rósir og
laga vin, en siðast en ekki sist ætti
héraðkoma á laggirnar heimsins
stærsta og fjölbreyttasta heilsu-
ræktar- og heilsuverndarveri. Að
fullnægðum þessum kostum væri
ég mjög bjartsýnn á framtið okk-
ar Suðurnesjamanna.