Þjóðviljinn - 13.12.1980, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJ6DVILJ1NN Helgin 13. — 14. desember 1980
STJÓRNMÁL Á SUNNUDEGI
LUÐVIK JOSEPSSON
skrifar
Mikiöer rættum of stóran fiski-
skipaflota og þau vandræöi sem
leiöa muni af kaupum á nýjum
fiskiskipum.
Nær daglega birta dagblööin
ritstjórnargreinar, eöa kjallara-
greinar um þetta stórkostlega
vandamál, og er helst á þeim aö
skilja aö hér sé á feröinni vanda-
mál af svipaöri stærö og verö-
bólguvandamáliö fræga.
Hámarki nær svo þessi
umræöa, þegar Kristján Ragn-
arsson formaöur Landssambands
islenskra útvegsmanna gerir aö
umtalsefni annaö áriö i röö, á árs-
fundi samtakanna, tilraunir litils
byggöarlags úti á landi til aö
eignast skuttogara sem þjónaö
gæti nýju frystihúsi á staönum og
þvi mannfólki sem þar býr. Já,
hvilik ósvifni og hvilik
skemmdarstarfsemi gagnvart
þjóðinni, aö ætla aö kaupa gott
fiskiskip á staö, sem er vanbúinn
öllum atvinnutækjum.
Kristján Ragnarsson sagöi i
ársfundarræðu sinni, aö best væri
að geyma nýju togarana sem
veriö er aö smiöa inni á Sundum.
t tilefni af þessum ummælum
Kristjáns má kannski minna á
það, aö einmitt hann, formaður
Llú, snerist öndveröur gegn
kaupunum á minni skuttog-
urunum á sinum tima og hélt þvi
fram aö útilokað væri aö hægt
yrði að reka sllk skip.
Siðan kom reynslan og Kristján
átti eftir, eins og allir aörir, aö
viöurkenna minni skuttogarana.
En er ekki togaraflotinn of stór
fyrst banna þarf þeim veiöar á
þorski i 140 daga á ári?
Þaö er svo sem von, aö þannig
sé spurt og i rauninni er ég ekki
hissa á þó að kjallaragreinahöf-
undar og ritstjórar dagblaöanna
dragi af þessari veiöibannsstefnu
þá ályktun, aö flotinn hljóti aö
vera of stór.
En málið er ekki svona einfalt.
Togararnir eru nú 86 aö tölu. Þeir
eru ekki stöövaöir i rekstri i 140
daga á ári, heldur gilda þá
ákveðnar hömlur á veiði á þorski.
Þessa daga veiöa togarar tug -
þúsundir tonna af karfa, ufsa,
ýsu, blálöngu, grálúöu o.fl. fiski-
tegundum og auk þess hafa þeir
mátt veiða um 15% af þorski á
þessum tima.
Meöalafli islensku togaranna,
hefir veriö um 3000 tonn á ári og
er það meiri afli en þekkist hjá
nokkurri annarri þjóö.
En gætu togararnir ekki veitt
ennþá meira hvert skip ef þeir
væru færri? Jú, rétt er það, slikt
væri hægt.
En þá þarf aö hafa i huga aö
núverandi heildarafli fæst meö
vinnuaöferöum sem ekki ætti að
leyfa á komandi árum.Skipin eru
nú flest 10—12 daga i veiðitúr.
Norömenn settu hjá sér
hámarksútivistartima 6 daga.
Hér er oft komið meö mikinn afla
óisaöan á dekki og i lélegu
ástandi. Slikt á aö banna. Meö
auknum gæöakröfum minnkar
heildaraflinn.
Minni skuttogararnir eru unginn úr fiskiskipaflotanum, rekstrarhæf-
ustu skipin sem hvort tveggja I senn tryggðu sjómönnum betri kjör og
meira öryggi og fiskvinnslunni i landi nýja og óþekkta möguleika til
hagkvæms reksturs.
Ný skip
— nýir tímar
Þaö er ekkert nýtt mál, að
endurnýjun fiskiskipaflotans hafi
gengið nokkuö brösótt hjá okkur.
Þegar nýsköpunin gekk yfir,
eftir stríðiö, þótti ýmsum of I lagt.
(Jtgeröarmenn þess tima stóöu þá
ekki i fararbroddi. Þeir áttu
gömlu skipin og töldu þau nýju
ógna afkomu sinni. Gömlu, stóru
togarafélögin viidu ekki kaupa
nýsköpunartogarana. Og þá
fékkst enginn útgeröarmaður til
aö kaupa diesel-togara. Togar-
arnir voru samt keyptir og urðu
bestu fiskiskipin á öllu Norður -
Atlantshafi i nokkur ár. Þeir gjör-
breyttu lifskjörum landsmanna
eftir striöiö. Á nýsköpunar-
timanum var bátaflotinn einnig
endurnýjaður. Bátarnir fóru úr
25-30 rúml. aö stærö i 60-70 og
siöan voru keyptir margir um 100
rúml. bátar. Þetta var bylting i
bátaútgerð og hún var fram-
kvæmd þrátt fyrir hrakspár og
miklar úrtölur þeirra, sem vildu
nota fjármagn þjóðarinnar til
eyðsiuinnflutnings og til að lána
útlendingum.
Skuttogaraaldan reis á árunum
1971—1974, þrátt fyrir miklar úr-
tölur þeirra, sem þá töldu fiski-
skipaflotann of stóran.
1 árslok 1973 voru hér 32 skut-
togarar en i árslok 1974 voru þeir
orönir 53 og þá voru aöeins 10
F iskiskipafloti og fiskistofnar
sem ungann úr fiskiskipaflot-
anum, sem rekstrarhæfustu
skipin, sem hvort tveggja i senn
tryggöu sjómönnum betri kjör og
meira öryggi og fiskvinnslunni i
landi nýja og óþekkta möguleika
til hagkvæms reksturs.
Stærð
skipastólsins
Þær fullyröingar, sem haföar
hafa veriö uppi um of stóran fiski-
skipaflota og aö stööva eigi öll
frekari skipakaup, eru byggöar á
yfirborösathugun og litilli þekk-
ingu á þvi, sem um er rætt.
Það er barnaskapur aö leggja
saman tonnatölu allra islenskra
fiskiskipa og ætla siöan að draga
ályktanir af þeirri tölu um þaö
hvort skipastóllinn er of stór eöa
of litill.
Fiskiskipin eru af gjörólikri
gerð, og duga til mjög ólfkra
verkefna. Þannig er nútima
loönuskip allt annaö en skuttogari
og ætlaö til gjörólikra veiöa. Aö
leggja saman tonnafjölda slikra
skipa er áiika vitlegt og aö leggja
saman fjölda fólksbila og vöru-
bila til aö átta sig á afkastagetu
þeirra viö tiltekiö verkefni.
Loönuskip landsmanna eru nú
um 50 talsins. Verkefni þeirra
hefir veriö aö veiöa 1 miljón til 1,5
miljón tonna af loönu á ári miöaö
viö áætlariir figkifæröinga aö
undanförnu. Þá hefur einnig veriö
til umræöu aö þessi skip veiddu
kolmunna, sem mikiö er af i
sjónum, þó aö lftiö hafi oröiö af
þeim veiöum hjá okkur til þessa.
Afköst loönuskipanna 20—30
þús. tonn aö meöaltali á skip á ári
eins og miöaö var viö I veiöinni,
veröa aö teljast mikil afköst og
meiri en annars staðar þekkist.
Skyndilegur niðurskuröur aflans
skapar aö visu vandamál i svip-
inn. En i þeim efnum veröur aö
meta hvort rétt er aö eiga of stór-
an flota i eitt ár eöa tvö til þess
siöan aö haía nægilegan flota i
næstu 3, 4 eöa 5 ár.
Og þeir sem tala um fækkun
skipa, þurfa einnig að hafa i huga
að útgerðarstaöirnir á landinu
eru margir og dreiföir um allt
land. Fiskvinnslustöövar eru þar
sem fólkiö er og þar veröur að
vinna aflann.
Aldur flotans
Þeir, sem tala um of stóran
flota miöa sifellt viö heildar-
tonnatölu skipanna, eba við fjölda
þeirra. En fleira kemur til.
Skuttogararnir eru nýjasti hluti
flotans. Meöalaldur þeirra er 9
ár. Allmargir togaranna eru þvi
komnir á endurnýjunaraldur.
Eins og islenskum togurum er
beitt til veiöa er eðlilegt að aldur
þeirra geti ekki orðiö hár. Þeir
stunda veiðar alla daga ársins,
svo aö segja, eru aö veiöum i
vondum veörum viö erfið skilyröi,
Togað er jafnt á nóttu sem degi, á
helgum sem rúmhelgum dögum.
Alagiö er mikið.
Þaö er ekkert undarlegt aö slik
skip séu orðin gömul eftir 12—15
ár og á þeim tima hafa líka venju-
lega orðiö miklar tækni-
breytingar.
Afköst islenskra togara hafa
byggst á þvl aö þeir hafa veriö i
háum gæöaflokki.
Ef endurnýja á 86 skip á 12—15
árum að meöaltali þarf til þess
6—7 ný skip á ári.
Auövitað verður framkvæmdin
sú aö 3—4 skip ný bætast viö á ári
en nokkuö af skipunum heldur
áfram rekstri i lengri tima en
12—15 ár, þó aö slikt sé siður en
svo hagkvæmt.
En hvað um bátaflotann? Um
450fiskibátar eru nú orðnir 20 ára
gamlir aö meöaltali. Þetta er stór
meirihluti bátaflotans.
í nýlegri skýrslu um ástand
bátaflotans segir að, „fiskibátar
af stæröinni 20—250 rúmlestir
(vertiöarbátar rækjubátar o.fl.)
séu að komast á jafn úrelt tækni-
stig og síðutogararnir, þegar
hafist var handa um endurnýjun
þeirra á slnum tima.”
Já, þannig er nú ástandið.
Fiskibátarnir I Vestmanna-
eyjum, á Reykjanesi og Snæfells-
nesi og viöar um landið, eru
orðnir úr sér gengnir, allt of
gamiir og langt á eftir timanum
varöandi tæknibúnaö og öryggi.
Og hver er eðlileg endur-
nýjunarþörf 450 fiskiskipa sem
eru um 40 þús. rúmlestir að
stærö? Slík endurnýjun næmi
25—30 bátum um 100 rúmlestum,
hverjum á ári.
Sannleikurinn um fiskiskipa-
flota okkar er sá, aö gengið er
mjög á flotann. Eölileg endur-
nýjun fer ekki fram.
gamlir siöutogarar eftir.
Hinir nýju skuttogarar voru um
helmingi minni skip en gömlu
síðutogararnir. Og á þeim voru
helmingi færri sjómenn en á þeim
gömlu.
Nýju skipin veiddu þó meir en
þau gömlu og rekstrargrund-
völlur þeirra varð allur annar.
Með komu þessara nýju skipa
tókst aö gjörbreyta fiskiðnaöi
landsmanna. Frystihúsin gátu
haft samfelldan rekstur i 300—350
daga á ári, i stað 100—150 daga
áöur.
Þeir, sem i dag tala um of
stóran fiskiskipaflota beina
spjótum sínum aöallega aö hinum
nýju skuttogurum. Þeir bölva
togurunum og telja að þá hefði
aldrei átt aö kaupa, eða aö
minnsta kosti ekki svona marga.
Hvers vegna minnast þeir aldrei
á bátaflotann, sem skuttogar-
arnir áttu að leysa af hólmi að
ákveðnum hluta?
Eru þessir aðfinnslumenn, sem
flestir eru reglustiku- eða skrif-
borðsmenn og litiö þekkja til út-
geröarreksturs, eöa afturhalds-
samir útgerðarmenn sem halda
vilja i gamla timann — eru þeir á
móti nýrri tækni, á móti afkasta-
meiri skipum, á móti auknu
öryggi sjómanna, á móti því að
hægt sé að leggja grundvöll að
jöfnum og stööugum verksmiðju-
rekstri i fiskiðnaöi? Hinar
ströngu veiðihömlur sem settar
hafa verið á togarana, eru sum-
part settar til aö vernda gamla
bátaflotann, —20—30 ára bátana.
Veiðihömlur á þeim eru svo að
segja engar (stöðvun um páska i
10 daga).
Fiskistofnar
Umræöan um fiskistofnana
hefir veriö á svipuöu stigi og
rausiö um alltof stóran fiski-
skipastól. Þar hefir einnig látiö
hæst I þeim sem minnst vita. Dag
eftir dag hefir mátt lesa greinar
um þaö, aö verið væri aö drepa
„siöasta þorskinn”, eöa um
hrikalega ofveiöi á þroski.
NIÐURSTÖÐUR
1. Viö eigum of mörg léleg og úr
sér gengin fiskiskip sem ekki
svara kröfum timans.
2. Við eigum of fá góð og hagkvæm
nýtisku fiskiskip.
:L Fiskveiðiflotanum er ekki haldið
við> hann rýrnar og úreldist.
4. Togurum sem eru hagkvæmustu
fiskiskipin, er haldiö frá þorsk-
veiðum á meðan gamlir og óhag-
kvæmir bátar fá að veiða nær
óhindrað.
5. Mikill meirihluti bátaflotans,
eða um 450 talsins, eru orðnir
20 ára gamlir að meðaltali. Tog-
arar eru 9 ára að meðaltali. Á
íslandi er ekki hægt að kalla það
skip fyrsta flokks, sem orðið er
12—15 ára gamalt.
6. Flestir fiskistofnar við landiö
eru sterkir og á uppieið. Allt
bendir til, að eftir 2—3 ár geti
heildaraflinn vaxið verulega.
Enn eru stórir fiskistofnar litið
nýttir og aðrir vannýttir. Um
loðnustofninn gildir óvissa.
7. Það væru óafsakanleg afglöp að
vanrækja endurnýjun fiski-
skipaflotans og mesta efnahags-
skyssa sem íslendinga gæti
hent, að eiga ekki alltaf öflugan
nýtisku fiskiskipaflota.