Þjóðviljinn - 24.12.1980, Page 4

4 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 24. desember 1980
MOBVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: Otgáfufélag Þjó&viljans.
Framkvæmdastjóri: Eiður Bergmann.
Kitstjórar: Arni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ó’rfsson.
Auglýsingastjóri: Þorgeir Ólafsson.
Umsjónarmaöur sunnudagsbla&s: Gu&jón Fri&rikssou.
Afgrei&slustjóri: Valþór Hlö&versson.
Bla&amenn: Alfhei&ur Ingadóttir, Einar Orn Stefánsson, Ingi-
björg Haraldsdóttir, Kristin Astgeirsdóttir, Magnús H. Glslason,
Sigurdór Sigurdórsson.
tþróttafréttama&ur: Ingólfur Hannesson.
Ctlit og hönnun: Gu&jón Sveinbjörnsson, Ssvar Guöbjörnsson.
Ljósmyndir: Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Ellas Mar.
Safnvöröur: Eyjólfur Arnason.
Auglýsingar: Svanhildur Bjarnadóttir.
Skrifstofa: Gu&rún Guövar&ardóttir, Jóhannes Har&arson.
Afgrei&sla: Kristin Pétursdóttir,
Bára Siguröardóttir.
Sbuavarsla: Olöf Halldórsdóttir, Sigri&ur Kristjánsdóttir.
Bílstjóri: Sigrún Báröardóttir.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir,
Karen Jónsdóttir.
Útkeyrsla, afgrei&sla og auglýsingar: Si&umúla 6,
Keykjavlk, simi 8 13 33.
Prentun: Bla&aprent hf.
Stríö og
friður
• Það væri synd að segja að f riðvænlegt sé i heiminum
nú um þessar hátíðir. Þetta hefur verið ár ófriðar: það
hófst með því að sovéskir herir voru sendir inn i
Afganistan til að tryggja yfirvaldi sínu hagstæð úrslit í
borgarastyrjöld þar — ofan í það fen hefur risaveldið
sokkið æ lengra síðan með víðtækum afleiðingum um
allan heim. Þá eru í gangi styrjaldir sem verða ekki
beinlínis skrifaðar á reikning risavelda, eins þótt barist
sé með vopnum frá þeim: þar má til nefna styrjöld
tveggja grannríkja við hinn eldfima Persaflóa, sem
dregst mjög á langinn vegna þess að hvorugur fær sigrað
og hvorugur má gefast upp. Enn eru grimmdarleg
stéttastríð háð eins og í AAið-Amenkuríkinu El Salvador
þar sem nálægt tíu þúsundum manna hafa fallið i
styrjöld sem helst verður kölluð stríð herforingja og
landeigenda gegn alþýðu. Og enn alvarlegra en allt þetta
er sú staðreynd, að öll eru ótíðindi af þessu tagi höfð sem
röksemd fyrir því, að enn þurfi að efla varnir og
vígbúast og smíða nýjar og áhrifameiri gerðir vopna.
• Við höf um síðustu misseri í vaxandi mæli orðið varir
við það, að jafnvel hið háskalega jafnvægi óttans við
algjöra útrýmingu er á undanhaldi fyrir nýjum
hugsunarhætti. Sá hugsunarháttur, sem í vaxandi mæli
mótar samskipti áhrifamestu rikja, byggistá því, að
kjarnorkuvígbúnaðarkapphlaup sé viðurkennt sem fyr-
irtaks aðf erð til pólitískra þvingana.og svo á því, að með
nýrri og nákvæmari atómvopnum og skotbúnaði sé hægt
að heyja takmarkaða kjarnorkustyrjöld með góðum
árangri. — Vinna slíkt stríð ef fyrsta högg er greitt af
nógum krafti og nákvæmni. Þar með stöndum við
frammi fyrir þvi, að þær siðferðilegar, hernaðarlegar
og pólitískar hindranir, sem hafa til þessa þvælst fyrir
þeim sem helst hafa f reistast til að beita kjarnorkuvopn-
um, hafa lækkað verulega.
• Það er algeng iðja, en kannski ekki sérlega þörf, að
leita að sökudólgum sem beri ábyrgð á þessari þróun.
Auðvelt er að láta alla fá sinn skerf: þá sem fyrst
smíðuðu kjarnorkuvopn, Bandaríkjamenn, þá sem hafa
allar götur siðan reynt að skáka þeim á þessu sviði,
Sovétmenn, þá sem telja sig ómerkinga nema þeir f ái að
gaula með í kjarnorkukórnum eins og Frakkar og Kín-
verjar — að ógleymdum öllum þeim ríkjum sem stunda i
stórum stíl vopnasölu til þriðja heimsins. Hvort sem
menn leggja áherslu á samsekt margra eða tína upp
sina eftirlætissökudólga, þá er víst, að það er erfitt að
bregðast af skynsamlegu viti við þeirri ískyggilegu
stöðu sem upp er komin. Verst er auvitað að ánetjast
vígbúnaðarkapphlaupinu eins og þeir menn gera, einnig
íslenskir, sem telja sig hafa efni á að gera gys að því
fólki sem er blátt áfram hrætt við það hve eldfimur
heimurinn er orðinn. Það er vitanlega miklu skárra að
leggja áherslu á almenna siðferðilega fordæmingu á
hernaðaræðinu, þótt slík afstaða dugi að visu skammt.
Erfiðast er að smíða einhvern þann valkost sem dugar
til að snúa við þessari þróun, til að stöðva ekki aðeins
f ramleiðslu gjöreyðingarvopna heldur beinlínis taka þau
úr umferð í áföngum.
• Eins og málum er nú háttað sýnist frumkvæði í þessa
veru aðeins geta orðið til um vestanverða Evrópu og
haf a að hvata þá einföldu staðreynd, að allar hugmyndir
um „takmarkaða" kjarnorkustyjöld þýði í reynd, að
þessari gömlu og þéttsetnu álfu er fórnað, henni yrði
væntanlega eytt fyrst í glímu risanna. Það er því ekkert
eðlilegra en að áhrifamenn álfunnar velti því fyrir sér
hvernig þeir geti fengið eldf laugarisana tvo til að lækka
róminn, hopa á hæli — báða tvo vissulega, annars næst
enginn varanlegur árangur. Það er í slíkri viðleitni sem
helst er að f inna Ijósglætu i því pólitíska svartnætti sem
nú grúfir yfir álfum heimsins.
— áb.
Hrafn Baldursson
Vonirnar hafa brugðist.
Það sem helst mútti binda vonir
við, varðandi bætta aðstöðu dreif-
býlis gagnvart fjölmiðlun i land-
inu, var breyting hjá Útvarpinu,
vegna þess að það er rikisútvarp,
vegna þess að það kemst næst þvi
sem kalla mætti fjárhagslega
gerlegt og vegna þess að það gat
tengt saman og sinnt þeim áhuga-
málum sem t.d. eru sameiginleg
milli landsfjörðunga á þeim tima
sem þau koma upp.
Eitt af því sem heföi verið unnt
aö gera, fyrir nokkrum árum, var
að endurnýja tækjakost Útvarps-
ins og flytja það notaða til nokk-
urra staða út um land; þar hefðu
þessi tæki getað enst nokkur ár
einfaldlega vegna minni notk-
unar, nú er þetta of seint, ekkert
fæst lengur i þau og þeim verður
væntanlega ekið á haug. Annað
Á afmæli útvarps
Ef talandi er um að einhver
beri aldurinn vel þá má segja að
útvarpið geri það; það hefur enn
burði til að troða öðrum stofnun-
um um tær i húsnæðismálum; það
kemur sér enn hjá að heyrast út
um hvippinn og hvappinn; það
lýtur enn stjórn ráðs sem virðist
telja það utan verksviðs Útvarps-
ins að útvarpa, nema kannski
helst þessa dagana þegar stendur
til að útvarpa i stereo; það er
raunar engu likara en að stofnun-
in hafi beðið með það eftir afmæl-
inu, i 15 ár eða svo, að taka upp
tvinnrásarútvarp.
Vi'st er, að margir munu, i ræðu
og riti, verða til að minnast upp-
hafs útvarps og tala um timamót i
sambandi við afmæli Rikisút-
varpsins og sýnist sjálfsagt sitt
hverjum hvernig til hefur tekist.
Frá sjónarhóli þess sem einkum
hefur fengið að kynnast þeirri hlið
sem snýr að þvi að varpa út og
taka á móti, án þess þó að fara á
mis við hina hliðina, verða ekki
séðnein timamóti útvarpsmálum
þjóðarinnar á afmælinu.
Tilkoma útihússins á Akureyri
er meiri viðburður i sögu Út-
varpsins en tvinnrásarsending-
arnar. Ekki færri en fjórum
tækjasamstæðum og hljóðein-
angruðum stofum hefur verið
komið upp á höfuðborgarsvæðinu
á nokkrum undanförnum árum
sem gætu án teljandi viðbótar-
kostnaðar, komið sér upp tvinn-
rásarsendibúnaði, fyllilega sam-
keppnisfærum viö Útvarpið. Það
er vitneskjan um þessa aðstöðu
sem hefur leitt til kröfu nokkurra
ævintýramanna um frjálst út-
varp, útvarp sem flyti fjárhags-
lega á auglýsingum.
Grunnfærin krafa.
Krafan um sjálfstæðan út-
varpsrekstur hefur þótt grunn-
færin i þeim hóp sem ráðið hefur
útvarpsmálum þjóðarinnar og er
það að vonum, hitt er svo annað
mál að rök ráðamanna gegn
frjálsu útvarpi hitta þá sjálfa
fyrir, bæði hvað snertir ráðstöfun
fjármuna til húsnæöis og tækja
eða til dagskrárgerðar og
reksturs skrifræðisins. Þa& er
einnig ómögulegt annað en lita
þannig á að hræsni sumra þeirra
gagnvart auglýsingum hitti þá
berlega fyrir. 1 fyrsta lagi eru
auglýsingar eins misjafnar og
þær eru margar og smekkur fyrir
þær er býsna ólikur-, sést þetta
best á sjónvarpsauglýsingunum
og viðbrögðunum við þeim. Það
er t.d. ekki erfitt að imynda sér
hvernig að auglýsingum yrði
staðið ef við hliðina á Útvarpinu
kæmi stöð i Reykjavik sem legði
rækt við auglýsinguna; hún fengi
þær auglýsingar sem ættu fyrst
og fremst að höfða til markaðar-
ins syðra og Útvarpið fengi ekki
annað en þaö sem ætti erindi út á
land aö mestu eöa öllu leyti.
Sú einföldun að lita á auglýs-
inguna i sjálfri sér sem glæp og
Hrafn Baldursson.
verslun með þær sem dólgshátt
getur ekki leitt af sér annað en
eymd i viðskiptunum og útkom-
unni; m.a.s. Útvarpið sjálft lætur
sig hafa það ár eftir ár að birta
sömu auglýsinguna á sama hátt
um sölu sina á jóla og nýárs-
kveðjum og láta lesa alla roms-
una ihvertskipti. „Óheimilter að
senda kveðjurnar i bundnu máli”.
Hvers vegna ekki að rifa versl-
unarauglýsingarnar, auglýsinga-
timana.upp? Viðskulum bara at-
huga það að útvarp, eins og annað
það sem flokkast undir fjölmiðla,
búðargluggar, simastaurar, sal-
ernisveggir, dagblöð og málglatt
fólk eru vettvangur auglýsinga og
að halda þvi fram að það sé hægt
að draga einhver skörp skil, i þvi
efni sem þessir fjölmiðlar flytja, %
milli þess hvað eru vondar og
góðar auglýsingar, nauðsynlegar
og ónauðsynlegar og þá hverjum
til þurftar eða hverjum ekki
hlýtur að teljast bjartsýni.
Við vitum það orðið að frétta-
menn eru að auglýsa sig sem
væntanlega frambjóðendur eða
sem frambærilega til þess arna.
Okkur er það lika ljóst að forseta
kjósum við aldrei aftur án þess að
sjónvarp og útvarp hafi rækilega
kynnt hann fyrir oljkur fyrst, i
öllu falli kosti hans.
Auglýsingaleysið er sem hver
önnurþögnummálefnvog á þetta
við um ýmsa starfsemi i landinu
og nýlega hafa rfki þriöja heims-
ins kvartað undan þessu á al-
þjóðavettvangi; hér gildir þetta
með einna augljósustum hætti
gagnvart dreifbýlinu, þó i þeim
efnum taki fyrst steininn úr þegar
kemur að þvi sem kalla mætti
neikvæðar auglýsingar; þar er
einkum um að ræða allskyns
fréttir úr herbúðum stjórnvalda,
tilkynningar stofnana og sérfræð-
inga um málefni sem þeim er
gjarnan ekki eða i öllu falli ekki
eingöngu ætlað að fjalla um, svo
ekki séu tekin með sanngirnis-
sjónarmiö.
sem binda mátti við vonir var að
Útvarpið yrði þess megnugt að
halda uppi, gegnum fréttastofu og
dagskrárdeild, gagnrýninni um-
ræðu um mál sem snertu ibúa
annarra byggðarlaga en Reykja-
vikur og Kópavogs. Það er ljóst
að þessa er vart von án útláta,
þetta er ekki hægt án starfsliðs,
og það starfslið getur ekkert gert
án ti'ma og staðar sem þaö getur
gert sig út frá, þess vegna var
nauðsynlegt aö Útvarpið kæmist i
eigið húsnæði. Það er m.ö.o. ekki
nokkur von til þess að Útvarpiö
sinni landsbyggðinni og þeim
málefnum hennar sem ekki
tengjast tilverunni i höfuðborg-
inni sterkum augljósum böndum
fyrren þaö hefur vaxiö að starfs-
getu og komiö hefur verið upp aö-
stööu út um land.
Við landsbyggðarbúar eigum
ekki möguleika á nútimalegri
auglýsingu hjá stofnuninni með
neinum venjulegum hætti á næstu
árum meö þeim framgangi sem
stofnunin hefur fengið.
Það er að visu rétt að það er til
óþrjótandi sjóður skemmtilegs
fólks og gamalla sagna og við get-
um áfram fyllt dagskrána um
veturnætur með frásögnum af
lambaláti og öðrum raunum
sauðburðarins frá vorinu, það er
vandalaust; en vandað efni
verður ekki gert án tilkostnaðar
og tíma, einkum ef það á að
standa nærri lfðandi stundum.
Tilkoma sjónvarps
e.t.v. neikvæð.
Tilkoma sjónvarps sem hefði
átt að hafa i för með sér eflingu
Útvarpsins, einkum vegna þess
að nú þurfti það að keppa um
athygli við erlenda innflutta dag-
skrá, hefur þvert á móti leitt til
stööugs undanhalds. Samsettir
þættir, vandaðar dagskrár, um-
ræðuþættir um hitamál eru or&in
verkefni sjónvarpsins án þess aö
eiga þangaö nokkurt erindi utan
að fylla upp tima sem innlent
efni.
Það að svelta Útvarpið fjár-
hagslega til að draga þar úr vit-
lausri skriffinnsku, eins og fok-
dýrri bjánalegri og stundum
ruddalegri innheimti^ er barna-
skapur; það er það siðasta sem
fer undir hnifinn. Fyrst fer sú
litla og broslega viðleitni, sem
stundum gætir, til að sækja efni út
fyrir borgarmörkin til kvittunar
vondri samvisku-, það sparar
ferðakostnað og það græðist timi;
það sem næst færi væri menn-
ingarviðleitnin. Hvað er þá eftir?
Litilsvirtar auglýsingar, það sem
fréttastofan geturlesið af fjarrit-
um sinum og það sem stjórnvöld
vilja láta þjóðina frá sér heyra.
Er það kannski vilji einhverra
að þetta fari svona? bá er lika
opin leið að láta Útvarpinu ekki
eftir hús og koma þvi ekki upp
öðrum tækjum en plötuspilurum.
Hrafn Baldursson, Rjó&ri