Þjóðviljinn - 07.03.1981, Blaðsíða 12

12 SIÐA — ÞJöÐVltjINN Helgin 7. — 8. mars, 1981.
Þótt vangavelturum sjónvarp
séu sjálfsagt eitthvert algeng-
asta umræðuefni landsmanna:
— þar hafa þeir sameiginlegan
vettvang — er furöu litið um
sjónvarpsgagnrýni I landinu.
Blaðamenn við eitt blaðið eru
settir á þegnskylduvakt yfir
einu og einu kvöldi og eru ber-
sýnilega ekki meira en svo
ánægðir, svo er á öðru blaði
hringt i áhorfendur sem segja
að myndin I gær hafi verið
skemmtileg eöa ósköp ljót og
Svarthausarnir reka öðru hvoru
upp rokur út af þvi að sýnt er
leikrit frá Norðurlöndum —
blátt áfram af þvi að þeir geta
ekki með nokkru móti skilið
neitt annað, en þaö sem
ameriskt er eða enskt. Og siðan
ekki söguna meir. Fyrst þegar
isienskt sjónvarp varð til var
meðal annars gefið út sérstakt
blað sem byggt var á sjónvarps-
gagnrýni og engin griö gefin.
Kannski hafa allir gefist upp við
aö hafa metnaö uppi fyrir hönd
þessa fjölmiöils og sett hann á
bás með roki, rigningu, loðnu-
göngum og öðrum litt stjórnan-
legum náttúrufyrirbærum?
Söngvahremming.
Kannski er þaö mjög algengt
að menn vorkenni sjónvarpinu
peningaleysiö og vist eru blánk-
heitin staðreynd sem þarf að
hafa með i vangaveltum um
dagskrár. En þau geta vissu-
lega ekki strikað út gremju yfir
Stéttastríö i Vændisborg
Þaö var að heyra á lesenda-
dálkum blaða, að margir hefðu
horft með blendnum huga á
irsku þættina sem gerðir voru
eftir þekktri skáldsögu James
Plunketts, Vændisborg.
Kannski vilja menn hafa Irland
i þægilegu hálfrökkri krárinnar,
þar sem bjór og viski streyma
fram timburmannalaust og allir
syngja við raust og eru frændur
okkar tslendinga og eru glaðir:
It’s sure garantee that some
hour we’ll be free.... En ekki
horfa á fólkiö i slömmum Dyfl-
inar, það fólk sem fátækast
hefur verið I þessari álfu á öld-
inni, og meira að segja fólk sem
hefur lærtað syngja Nallann og
Rausaö um sjónvarp
þvi, i hvaö rýrir fjármunir eru
settir. Nú hefur um hrið staðið
yfir söngvakeppni i sjónvarp-
inu, henni lýkur i kvöld og það
er ekki vonum fyrr. Þar er
komið enn eitt dæmi um það, að
menn ætla að gera ,,eins og
hinir” og rjúka i það án þess aö
gera sér grein fyrir þvi að þeir
muni ekki uppskera annað en
undanrennu af ömurleika. Ég
dvei hjá þér, og þú ert hjá mé-
he-her, sem betur fe-he-er,
annars upp á sker, ástina okkar
be-her.. og kannski finna menn
unnvörpum hjá sér réttlætingu
á þvi að drekkja menningar-
legri hryggö sinni á botni
stórrar flösku.
Framhaldsþættir
Framhaldsþættir eru afskap-
lega fyrirferðarmiklir i sjón-
varpsdagskrá og liklega meira
umtalsefni en flest annað.
Bandarisku Landnemarnir voru
ógnarlega langir og þróuöust
einkennilega. Þeir fóru af stað
með þó nokkurri sveiflu og jafn-
vel nokkurri sjálfsgagnrýni,
sem var virðingarverð, þvi að
Sagan er, eins og menn vita,
heilög kýr þjóörikisins og við-
kvæmt með hana aö fara. En
eftir þvi sem lengra leið
magnaðist I samantekt þessari
sú sérstaka tegund banda-
riskrar væmni, sem nær há-
marki i þáttum sem börnum
munu ætlaðir á sunnudögum og
eru svo tárvotir að engu er likt.
Undir lokin voru þættirnir
orönir einskonar kennsiudæmi i
þvi hve grátt kvikmynda-
maskinan getur leikið jafnvel
heldur góð mál — eins og
náttúruvernd og nýja og betri
afstöðu til Indjána, sem svo
lengi hafa legiö óbættir hjá
garði, að það sýnist tveim
stundum of seint að reyna að
rétta þá við.
Lofsvert var þaö framtak að
sýna italska syrpu um Konu og
þó ekki sist um magnaöa skit-
mennsku og sjálfumgleöi karl-
rembunnar i eiginmanni
hennar: i þessum bálki hlaut
þaö fyrirbæri holdtekningu sem
seint liður úr minni og er, vel á
minnst, furöu algengur granni,
þótt á öðrum breiddargráöum
sé og á öðrum tima.
eignast sinn Jim Barkin, sem
skipuleggur harða stéttabaráttu
úr sinum Frelsissal. Og meira
aö segja kirkjan, sem svo
margir halda að sé óeigingjarn
bjargvættur Irlands, hún fékk
heldur betur á baukinn með
séra O’Connor, sem er ánauía
ugur þræll sinnar siðviliu
(Kirkjan fær svo auðvitað að
sætt hinum hatrömmustu til-
hlaupum til ritskoðunar og
banns. Margir kannast við Salt
jarðar, leikna mynd um verkfall
n á m u v e r k a m a n n a af
mexikönskum ættum, sem gerð
var i Bandarikjunum 1953 undir
stöðugri áreitni lögreglu, Ku
Klux Klan og annarra Svart-
hausa. Enginn þeirra sem kom
sýna á sér aðrar hliöar I öðrum
klerkum, þó nú væri — annars
væri þetta ekki irsk mynd).
Ritskoðun og bann.
Vændisborg minnti á það rétt
eina feröina enn, aö það er ótrú-
lega fátltt að kvikmyndir séu
gerðar um jafn ónotaleg tiðindi
og ókurteisleg og stéttabaráttu.
Og þær örfáu myndir sem hafa
verið gerðar um þau efni hafa
viö sögu þeirrar myndar fékk að
vinna viö kvikmyndir framar i
Bandarikjunum og mexikanska
leikkonan Rosaura Revueltas,
sem sýndi þaö hugrekki aö
leika i myndinni hefur heldur
ekki fengið hlutverk i heima-
landi sinu siöan. Meira en ára-
tugur leið áður en yfirleitt var
hægt að sýna myndina i Banda>
rikjunum og i Mexikó var hún
sýnd fyrir fullu húsi I sjö daga
eftir að forseti landsins hafði
*sunnudags
pistill
Eftir Árna
Bergmann
verið flæktur i málið með list og
vél — siðan hvarf verkfalls-
myndin af tjaldinu og hefur ekki
sést þar i landi slðan.
Sveiflur stórar.
Nú eru Bretar aö viðra á
sunnudagskvöldum sinn undar-
lega söknuö eftir mektardögum
aðals, „húsbænda og hjúa”,
sem þeir þó bjarga einatt fyrir
horn með þvi að grlpa til háös-
ins — og eiga þar aö auki
þennan lika sæg af leikurum
góðum til aö smiða úr mikil
persónusöfn.
Um síðustu helgi urðu tvö
dæmi af þvi hve langt sjón-
varpið getur sveiflast milli and-
stæðra póla. A laugardagskvöld
var mynd af þeirri skelfilegu
tegund sem Hollywood kallaði
einu sinni „bráöfjörug söngva-
og gamanmynd i eðlilegum lit-
um”, æ þaö er einhver væminn
þvættingur um glaða og rika
Amerikana sem kaupa sér ást
og hjúskap sinn i evrópskan
aðal með olíudollurum og
slögurum af disætri gerð. En
svo kom ágætur þáttur breskur
á mánudagskvöldið, hann var
um atómsprengjurnar, bæði þá
sem féll á Hiroshima og þær
sem spretta eins og gorkúlur i
hraövaxandi eldflaugaskógi og
gætu „yfirdrepið” okkur tiu
sinnum eða þrjátiu sinnum,
maður man það aldrei.
Firrur kveðnar niður.
Svo merkilegt sem það nú er:
vigbúnaöarsérfræðingur frá
CIA og Paul Warnke, sem
samdi um SALT fyrir banda-
riska forseta, þeir töluöu ekki
bara skynsamlega, þeir
hljómuöu eins og sænskir og
hollenskir kratar eða Allaballar
I þessum málum. Liklega vegna
þess, að við erum svo vön þvi,
að kjarnorkumálin séu afgreidd
af einhverjum generál, sem
telur upp skriðdreka Rússa,
setur upp skelfingarsvip, og
bætir því viö að Island sé
„ósökkvandi flugvélamóöur-
skip” (sem er satt, en þá gleym-
ist aö geta þess að það er aö
sönnu ekki hægt að sökkva
„skipinu” en hægur vandi að
drepa áhöfnina).
Nei Warnke og CIA-maöur-
inn: þeir hröktu mjög rækilega
tiskuhugmyndir um aö hægt sé
að heyja meö árangri eitthvaö
sem kallað er „takmarkað
kjarnorkustriö”, og eins og Alva
Myrdal og fleira ágætt fólk,
fannst þeim að með þeim hugs-
unarhætti væri verið að „lækka
þröskuldinn”, gera kjarnorku-
strið „meltanlegri” I vitundinni
og þar með liklegri. Og fárán-
leikinn kom eins og óvart fram
þegar sýndir voru strákar tveir
i bandarisku eldflaugabyrgi
sem voru að æfa sig i að drepa
hundrað miljón manns — svo
áttu þeir að taka viö gagnárás
og viti menn: þeir spenntu
sætisbeltin!
Til hvers almannavarnir.
Það var eftirminnilegur
partur þessa þáttar hve átakan-
lega það kom i ljós, að almanna-
varnir verða afar veik von i
kjarnorkustriði, hvort sem
mönnum llkar betur eða verr.
Þvi kom það dálitið kynduglega
út, þegar kvöldi siöar var rætt
um almannavarnir á Islandi.
Þaö sýnist að sönnu eðlilegt að
tala um allt i senn — kjarnorku-
striö, eldgos, ofsarok og jarö-
skjálfta, þvi allt heyrir þetta
undir sömu stofnun. En einmitt i
framhaldi af þvi sem fyrr haföi
komið fram I bresku myndinni
sýnist það vafasamt að vera að
leggja höfuöáherslur á hlið-
stæður við viðbrögðum við
kjarnorkusprengingum og svo
við gamalkunnum islenskum
náttúruhamförum. Eins og allt
væri af sömu óumflýjanleikans
rót, og þó mikil von i mann-
björg.
Hvað sem menn annars telja
sig þurfa aö undirbúa mörg
byrgi og mikið af matvælum
vegna kjarnorkuhættu, þá er
eins gott að menn hafi hugann
fast við það, að það er gifur-
legur eðlismunur á þeim háska
og jafnvel þeim sem næstur
kemur. en þaö er eldgos i
byggð. Og það er satt best að
segja varasamt að það borgi sig
aö halda mjög að fólki „björg-
unartækni” i kjarnorkustriði.
Að minnsta kosti hljóma ekki
sérlega gæfulega fregnir af slik-
um björgunariönaöi i Banda-
rikjunum, þar sem efnameira
fólk hefur fjárfest i þykkum
byrgjuni, dósamat, niðursoðnu
vatni — aö ógleymdum byssun-
um sem það ætlar að nota til að
skjóta niður örvæntingarfulla
og hungraöa menn við dyr sinna
stálvörðu nægtabúra um þaö bii
sem bomban hefur leyst mann-
legt félag upp i frumeiningar
sinar. — áb.