Þjóðviljinn - 07.03.1981, Blaðsíða 15

14 StÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 7. — 8. mars, 1981.
Helgin 7. — 8. mars, 1981. ÞJÓÐVILJINN — StÐA 15
Rætt við
Jóhönnu
Kristjánsdóttur
skólastjóra
feröir i fyrirtæki og stofnanir, þau
gera svo verkefni um það sem
þau hafa kynnst. Slikar feröir eru
farnar hálfsmánaöarlega og eiga
aö hjálpa krökkunum að skilja
hvaö fram fer á vinnustööunum
og i stofnunum, sem þau þurfa að
leita til seinna meir t.d. Trygg-
ingastofnuninni.
— öskjuhlíöarskólinn er skóli
fyrir þroskaheft börn, en hvernig
er skilgreint hver er þroska-
heftar, hvar eru mörkin dregin?
Hér eru deildir fyrir andlega
þroskaheft börn og börn sem eru
fjölfötluð, þ.e. andlega og likam-
lega fötluð. Þaö eru geröar
ákveönar kröfur til greindar
barnann^ og áöur en þau koma i
skólann er kannaö hvernig þau
standa aö vigi. Þaö þarf að sækja
um skólavist og samþykki for-
eldra þarf aö liggja fyrir til þess
aö þau komist i skólann.
baö varö sú breyting á eftir aö
Höföaskólinn var lagöur niöur og
öskjuhliöarskólinn stofnaöur aö
skóli fjölfatlaöra barna kom inn I
myndina ásamt Reykjadalsskóla.
Börnin sem voru i Reykjadals-
skólanum skiptust milli okkar og
sérdeildarinnar i Hliöarskól-
anum. Börnin eru afskaplega
misjöfn aö greind og getu, en öll
eiga þau þaö sameiginlegt aö eiga
viö námserfiöleika aö etja, orsak-
irnar eru ekki endilega þær sömu.
Börn sem eru fjölfötluð á ein-
hvern hátt þurfa mismunandi
kreppir. Sérkennsla er dýr og viö
fáum ekki þaö sem við teljum
okkur þurfa.
Hver er
þroskaheftur?
— Hvaða stefna telur þú æski-
legast aö tekin veröi upp i kennslu
þroskaheftra á næstu árum?
Þaö hefur veriö mikiö rætt um
aö blanda þroskaheftum inn i
venjulega skóla (intergrering) og
aölaga þá venjulegu lifi. Ég tel aö
hugmyndafræðilega sé sú stefna
rétt, aö þaö er ýmislegt aö athuga
áþeirri leiö. 1 Bandarikjunum og
Sviþjóö er komin hvað mest
reynsla á blöndum og útkoman
sýnir ekki óyggjandi að blöndun
sé hin eina rétta leið. í fram-
kvæmdinni koma agnúarnir i ljós
og ég held að viö ættum aö biöa
aðeins og sjá hvernig blöndunin
þróast. Umræðan um þaö aö
blanda þroskaheftum börnum
innan um önnur börn þarf aö ná
inn i almennu skólana, þeir þurfa
aö vera viöbúnir að taka viö
þeim. Þaö þarf að tryggja aö sú
kennsla sem þar verður veitt
veröi við hæfi þroskaheftra
barna, að þau þroskist til-
finningalega, félagslega og sem
persónur. Gagnvart þroska-
heftum börnum er þaö ekki bara
námiö sem skiptir máli, heldur
allt annaö lika, viömótiö sem þau
mæta, þau þurfa aö þroska
jákvæða sjálfsmynd sina frekaren
aörir, til þess aö geta tekist á viö
lifiö. Þaö er munur á börnum sem
eru andlega þroskaheft og þeim
sem eru likamlega fötluö. Þaö sjá
allir og skilja aö barn sem er
likamlega fatlaö þarf á aöstoö aö
halda, en þaö er erfiðara fyrir þá
sem eru andlega þroskaheftir, ef
ekkertsér á þeim i útliti. Það þarf
aö gæta þess vel aö þroskaheftir
veröi ekki undir þegar kemur út i
almenna skóla. Annars er þessi
flokkun, sem beitt hefur veriö á
þroskaheftum oft á tiðum hæpin.
Ég las nýlega grein i amerisku
blaöi, þar sem talaö var um börn
sem eru þroskaheft 6 tima á dag!
Þau geta svarað öllum kröfum
nema þeim sem skólinn gerir.
Eins er það með marga sem eru
skilgreindir sem þroskaheftir;
þeir hverfa af öllum skrám þegar
þeir koma út i lifið; þar gengur
þeim vel. Þetta er spurningin um
þaö hvaöa kröfur skólinn gerir og
hvort þær eru raunhæfar. t Bret-
landi er rætt um það aö hætta að
flokka nemendur, sem þurfa á
sérkennslu aö halda, eftir tegund
fötlunar. Min skoðun er sú aö sér-
skóli eigi rétt á sér eins og er.
— 1 lokin, Jóhanna, þetta hús
sem þiö eruö i, er þaö miöað viö
þarfir þroskaheftra eöa finniö þiö
fyrir göllum á húsnæöinu?
Húsiö er ekki hannaö fyrir t.d.
hreyfihömluð börn. Það er byggt
að mestu eftir sömu teikningu og
Fellaskólinn. Hér vantar m.a.
lyftu, en það er ekki viö arkitekt-
ana aö sakast i þeim efnum.
Þegar annar áfangi skólans
veröur byggöur sem vonandi
veröur bráölega, veröur tekiö miö
af þörfum nemendanna. Annars
veröur væntanlega nokkur breyt-
ing á þegar viö fáum nágranna
hér i kringum okkur, þegar
hverfið sem búiö er aö skipu-
leggja fer aö risa. Þaö hefur verið
haft fullt samráö viö okkur og viö
segjum ekki annað en allt gott um
þaö aö sem eölilegast umhverfi
verðikringum skólann. Það hefur
aldrei reynt á samskipti barn-
anna hér viö nágranna og það
veröur spennandi aö sjá hvernig
til tekst.
—ká
Texti: ká
Myndir: Ella
Magnús sat i tima hjá Asthiidi þegar ljósmyndarinn birtist meö tól sin
og tæki.
Tónmenntatimi. Þarna er næstum þvi komin heil ásiáttarhljómsveit.
Asgeir Kristjánsson var lika á kafi í bollubakstri en stúlkan viö hliöina
á honurn var i starfskynningu.
Sigurjón og Sigtryggur i tima hjá Sigriöi.
Dansibali á Bolludaginn hjá yngri krökkunum I öskjuhliöarskóla. Sumir voru enn meö súkkulaöi á vör-
unum, en aðrir nutu aðstoöar kennara við að komast út á dansgóifið.
kennslu og þaö þarf að sinna þeim
mismunandi mikiö. t hópnum eru
allt frá einu upp i tiu börn, en
samkvæmt reglugerðinni eiga að
vera mest þrjú börn i hóp ef þau
eru fjölfötluð. Sum þurfa hrein-
lega manninn meö sér.
Raunsæjar kröfur
Kennari sem kennir þroska-
heftum börnum þarf að temja sér
aðrar reglur en gerist i al-
mennum skólum. Hann þarf að
finna ákveðið jafnvægi. Það
veröur að gera kröfur til barn-
anna, en þær mega hvorki vera of
litlar né of miklar. Þau þurfa að
glima viö verkefni sem þau ráða
við, en sem gera um leið kröfur til
þeirra. Kröfurnar þurfa um fram
allt að vera raunsæjar. Eins og ég
sagði, eru krakkarnir afskaplega
misjöfn, þaö verður að greina
hvert þeirra og byggja upp
kennsluáætlun fyrir hvert barn.
Siöan veröur að endurskoöa hana
jafnt og þétt, eftir þvi sem áfram
miðar. 1 almennu skólunum er
krafan sú að nemendur aölagist
skólanum, en i sérskólum gildir
aö skólinn aölagist nemendum.
— Þaö eru gerðar mikiar
kröfur til kennarans af orðum
þínum aö dæma, en hvernig
gengur aö fá sérmenntaöa
kennara til starfa?
Af þeim 40 kennurum sem
kenna viö skólann eru 16 sér-
menntaöir. Til þess aö fá fullgild
réttindi sem sérkennari þarf
tveggja ára framhaldsnám aö
kennaraprófi loknu; annað áriö er
hægt aö taka hér heima, en til
þess aö ljúka námi þarf aö fara
erlendis. Gallinn er bara sá aö
kennarar fá ákaflega litla fyrir-
greiöslu til aö ljúka náminu, en
það munar engu i launum aö hafa
tekiö fyrra áriö hér heima.
Sérkennarar hækka um einn
launaflokk ef þeir ljúka 2ja ára
námi. Þaö er þvi ekki beint hvetj-
andi aö afla sér sérmenntunar,
þrátt fyrir mikla þörf. Þeir sem
fara I framhaldsnám gera þaö af
hreinni hugsjón.
Engin fyrirgreiösla
— Vantar sérkennara I öllum
greinum?
Já, þaö er sama hvert litið er
skorturinn er tilfinnanlegur.
— Þú sagöir áöan aö hingað
kæmu nemendur allt aö 14—15
ára. Hvernig stendur á þvi?
Samkvæmt lögum eiga allir
rétt á almennri skólagöngu og
þessir krakkar sem koma hingaö
þetta gamlir eru búnir aö vera i
almennum skóla, en ráöa ekki viö
námiö lengur. Þetta er aö vissu
leyti erfitt fyrir okkur. Þau hafa
fengiö aö finna fyrir þvi aö þau
væru undirmáls og þaö er erfitt
aö þurfa aö byrja aö byggja þau
upp og breyta sjálfsmynd þeirra.
Þaö er mikill kostur hér i skól-
anum aö allir starfsmenn þekkja
þau vandamál sem hver og einn á
við að striöa og hjálpast aö viö aö
leysa þau.
— Nú hefur all-mikiö veriö um
þaö rætt á undanförnum árum aö
tónlist, myndlist og likamleg
tjáning geti hjálpað viö kennsiu
þroskaheftra; hvernig er þeim
málum háttað hér?
Við styöjumst við þá námsskrá
grunnskóla sem gildir i öllum
skólum og þar á blaöi er bæöi tón-
mennt og myndmennt. Við höfum
þvi miður ekki sérmenntaöan
tónlistarkennara, en okkur
dreymir um aö koma upp eins
konar tónlistarskóla innan
skólans svo að þau börn sem eru
músikölsk fái notið þeirra hæfi-
leika sinna. Það er lika kennd
myndmennt og auk þess höfum
viö hér sérmenntaðan kennara
sem kennir þaö sem kallaö hefur
verið Art terapy (þroskandi list-
sköpun) nokkra tima i viku.
Samstarf foreldra
og kennara
— Það gefur auga leiö aö
þroskaheft börn þurfa mikia
örvun og umhyggju, bæöi i skól-
anum og heima hjá sér, en hvern-
ig er háttaö samstarfi milli for-
eídra og skóians?
Foreldrafélag öskjuhliöar-
skólans er oröiö 10 ára gamalt.
Það var stofnaö áriö 1971 i
tengslum viö Höföaskólann.
Félagið hefur staöið aö fjáröflun
af ýmsu tagi, séö um sumardvöl
barnanna og fleira. Staðið að
kynningafundum annað hvert ár,
veitt námsstyrki o.fl. Ég held að
foreldrarnir fylgist eins vel meö
starfi skólans og hægt er aö búast
viö af þeim. Kennarar hafa viö-
talstima i hverri viku og viö
höldum foreldradaga. Þá er
kennsla felld niður. Við höfum
einnig boöiö foreldrum upp á aö
koma hingað og kynnast skóla-
starfinu; þeir fara þá inn i ein-
hvern bekk, ekkert endilega þar
sem þeirra barn er, og taka þátt i
kennslunni.
— Hvaöan eru börnin sem hér
eru, hvernig fer meö börn utan af
landi?
öskjuhliöarskólinn er rikisskóli
og hann á aö sinna öllu landinu.
Það kemur töluvert af börnum
utan af landi og við auglýsum
eftir heimilum sem vilja taka þau
i fóstur. Þaö er greitt meö hverju
barni og yfirleitt gengur all-vel aö
koma þeim fyrir og dæmiö
gengur alltaf upp aö lokum.
— Hvaöa erfiðleika rekiö þiö
ykkur helst á sem vinniö viö skói-
ann; nýtur hann skilnings eöa er
þetta mikiil barningur?
Viðhorfin hafa breyst til
batnaöar, sem betur fer. Þaö
kemur I minn hlut aö sýna fram á
fjárþörf skólans og þaö er auö-
vitað á þvi sviöi sem skðrinn
Heimsókn í Öskjuhlíðarskólann
Ragnar, Rúnar, Siggi, Guöjón og Þorsteinn máttu varla vera aö þvi aö lita upp frá verkefninu I heilsufræði.
„Hér miðast kennslan
við getu nemandans”
Viö Reykjanesbrautina
stendur öskjuhlíöarskól-
inn. Fossvogskirkjugarö-
urinn er hinum megin við
veginn/ bygging Veður-
stofunnar gnæfir uppi á
hæöinni fyrir ofan, og
Vatnsberinn/ styttan hans
Asmundar Sveinssonar
horfir lúin og dapurleg
fram á veginn. Þaö verður
þó ekki lengi sem einstaka
hús blasa við á þessu
svæði/ brátt mun þar risa
ibúðahverfi. Erindiokkará
þessar slóðir er þó ekki að
velta vöngum yfir skipu-
lagi borgarinnar/ heldur að
heimsækja öskjuhlíðar-
skólann og f ræðast um það
starf sem þar fer fram.
Það er ár fatlaðra og ekki
veitir af að vekja athygli á
málefnum þeirra sem á
einhvern hátt mega sín
minna.
öskjuhliðarskólinn var stofn-
aöur áriö 1975 sem arftaki Höföa-
skólans. Þar fer fram kennsla
þroskaheftra barna og unglinga,
en auk skólans sjálfs er rekin sér-
deild í Kjarvalshúsi á Seltjarnar-
nesi þar sem athugun og greining
á þroskaheftum börnum fer fram.
Einnig rekur skólinn Fjölskyldu-
heimili i Garöabæ.
Aö morgni bolludags sest
blaöamaður niöur meö skóla-
stjóranum Jóhönnu Kristjáns-
dóttur og hún svarar fúslega þeim
spurningum sem til hennar er
oeint, meöan ljósmyndarinn fer á
Flakk i leit aö myndefni.
Alveg á mörkunum
— Hvaö eru margir nemendur I
skólanum Jóhanna?
Hér eru 140 nemendur. Skólinn
er tviskiptur, eldri krakkarnir
Markmiðið er eins og annarra
skóla að koma nemendum til
nokkurs þroska. Hlutverk skólans
er annars vegar að gera börnin
hæf til að stunda nám i almennum
skólum og hins vegar að koma
þeim áleiðis út i lifið. Bóknám
er undirstaða kennslunnar i
almennu deildunum, þar eru
kenndar þessar venjulegu náms-
greinar einsog lestur, skrift,
reikningur, samfélagsfræöi og
fleira, greinar sem stuöla aö al-
mennri þekkingu, auk verklegra
greina eins og heimilisfræða,
handavinnu, iþrótta, vélritunar
o.fl.
— Hvaö eru krakkarnir gamlir
þegar þeir koma hingaö?
Þau eru á misjöfnum aldri, allt
frá 6—7 ára upp i 14—15 ára. A
fyrstu þremur árunum verðum
viö aö byggja upp undirstöðu til
þess aö hægt sé aö byrja á al-
mennri kennslu. öll börnin eiga
þaö sameiginlegt að þau eru
fötluð á einhvern hátt, andlega
eöa likamlega, sum hvort tveggja
og þau þurfa á sérkennslu aö
halda. Auk almennrar kennslu
erum viö meö starfsdeildir fyrir
krakka sem eru 16 ára; nú i vetur
er fimmta áriö sem þær starfa.
Út í atvinnulífið
— Hvaö fer fram i starfs-
deildum?
Þar er haldiö áfram með bók-
legt og verklegt nám, en mark-
miöið er aö hjálpa krökkunum aö
fá vinnu og kenna þeim ýmislegt
hagnýtt sem viö kemur atvinnu,
réttindum og skyldum. Þaö eru
kennarar sem sjá um aö leita að
vinnu handa þeim og þaö hefur
gengiö vel. Milli 70 og 80 nem-
endur hafa fengið atvinnu. Sum
vinna hálfan daginn og eru hálfan
daginn I skólanum, vinnan er þá
miðuö viö getu þeirra og áhuga-
sviö. Viö höfum enga aðstööu hér
til verkmenntunar, hún veröur aö
fara fram á vinnustaönum. Viö
höfum tekiö upp þá reglu aö láta
15 ára krakka fara i kynningar-
Hjördis Kristjánsdóttir var i matreiösl.utima og bakaöi bollur I tilefni
dagsins.
eru fyrir hádegi og hin yngri eftir
hádegi.
— Eruð þiö ánægö meö aöstöö-
una hér, eöa eruö þiö búin aö
sprengja af ykkur húsnæöiö eins
og fieiri skólar?
Aðstaðan er heldur léleg og
alveg á mörkunum aö hægt sé aö
sinna þvi starfi sem þarf að inna
af höndum. Þaö er til dæmis
engin aöstaöa fyrir kennara
innan veggja skólans, það vantar
aðstööur fyrir iþróttakennslu og
sjúkraþjálfun svo eitthvað sé
nefnt. Það má segja að hér sé
kennt i hverju skoti, meira að
segja gangarnir hafa veriö teknir
undír kennslu.
— Hvert er markmiö sérskóla
eins og öskjuhliöarskólans?