Þjóðviljinn - 01.05.1981, Page 13

Föstudagur 1. mal 1981 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 13
Sunnudaginn 27. april 1941 —
eöa fyrir réttum 40 árum — voru
þrir blaðamenn Þjööviljans
handteknir af breskum hermönn-
um og siðan fluttir i hiö fræga
Brixton-fangelsi I London, en
útgáfa Þjóöviljans bönnuö.
Astæöan var sú aö Þjóöviljinn
haföi gagnrýnt framferöi breska
hersins meö ýmsum hætti allt frá
þvi aö hann steig hér fyrst á land
10. april 1940. Hinir handteknu
voru ritstjórarnir Einar Olgeirs-
son og Sigfús Sigurhjartarson og
Siguröur Guömundsson blaöa-
maður. Þetta var auövitaö frek-
leg ihlutun i Islensk mál, en Einar
Olgeirsson var þá alþingismaður
lslendinga. Þeir þremenning-
arnir voru i haldi fram I lok júli en
var þá sleppt, og heim komu þeir
10. ágúst. Banninu á Þjóöviljan-
um var aflétt i mai 1942 en i milli-
tiöinni gáfu sósialistar út Nýtt
dagblaö undir ritstjórn Gunnars
Benediktssonar.
HINIR BROTTNUM D U í S L E NDINGAR
I'JN'AR OLGORSSON,
íoroj. SósWisiaÍl-,
4, ínriQm iioykviiíinga,
ritsijórs ÞíóðvMians,
SIGURDUR GUDMUNDSSON,
bU'iðam, Þjóöviijans,
SIGFÚS SIGURI!|Ain AlíSON.
varaiorm Sósfalisiaíl.,
nlsijó! i 1‘jóðviliativ.
„Nú eru Bretar aö fremja það
sem þeir fordœma hjá öörum’
Til aö minnast þessa atburðar
er hér birtur stuttur kafli úr bók
Einars Olgeirssonar, Island i
skugga heimsvaldastefnu, sem
Jón Guðnason skráði. Þar er m.a.
lýst verunni I Brixton-fangelsinu
á eftirfarandi hátt:
„Það var sunnudagskvöldið 27.
april 1941, að breskir hermenn
undir forystu liðsforingja komu
inneftir á efri hæðina á Njálsgötu
85 til aðhandtakamig. Við hjónin,
Sigríður Þorvarösdóttir kona min
og ég, höföum búið þarna frá 1936
i tveim herbergjum; sneri annaö
út að húsagarðinum og þar sat ég
þá við skrifborð mitt og var að
skrifa, vafalaust i Þjóðviljann
fyrir morgundaginn. En inni I
hinu herberginu, er sneri út að
götunni, svaf dóttir okkar
Sólveig, eins og hálfs árs gömul,
og vorum við tvö ein heima.
Konan min hafði farið i heimsókn
meö Indiönu Garibaldadóttur,
vinkonu okkar og ágætum félaga,
vestur I bæ til sængurkonu.
Strax og breski liðsforinginn
tilkynnti mér handtöku mina og
brottflutning, mótmælti ég og
kvað þá fremja stjórnarskrár-
brot, og ætlaði ég að hringja I
Hermann Jónasson forsætisráö-
herra, en hermennirnir lögðu
hald á simann og bönnuðu þaö. Þá
krafðist ég þess aö fá að hringja i
1 ögreg1us t j óra, Agnar
Kofoed-Hansen, en það var lika
bannaö.
Bretar áttu úr vöndu aö ráða,
þvi að þeir sáu, aö ekki var ger-
legt að skilja litlu stúlkuna eina
eftir sofandi og láta konu mina
ekkert fá aö vita. Vildi þá svo til,
að Sigurður Guömundsson kom i
heimsókn, og tóku þeir strax að
athuga, hver hann væri, og kom
þá upp, að þeir áttu einnig að
handtaka hann. Fóru tveir her-
menn meö hann niður á Berg-
staðastræti 3, þar sem hann og
móðir hans bjuggu i einu þakher-
bergi undir súð, og siöan var hann
fluttur um borö I herskipiö Royal
Scotsman.
40 ár
liðin
frá handtöku
blaðamanna
Þjóðviljans
og banni
á útgáfu hans
Nokkru siðar kom i heimsókn
frú Lára Pálsdóttir, náfrænka
konunnarog mikil vinkona okkar.
Sagöi ég henni, hvernig komið
væri og baö hana að fara vestur i
bæ aö sækja Sigrlöi. Hún var
reiöubúin til þess, en nú vandaöist
málið, þvi að Bretarnir ætluðust
til þess, að hún settist upp i her-
mannabil og keyrði þannig með
breskum dátum gegnum bæinn.
Lára mótmælti eðlilega sliku,
vildi fá að taka bil sjálf, en harö-
neitaði aö láta sjá sig með bresk-
um dátum i bfl, auk þess sem hún
hellti sér yfir þá fyrir framferði
þeirra, handtökuna. En Bretarnir
bönnuðu, að hringt væri i bil, hún
yröi aö fara með þeim. Og hér var
engu um þokaö. Frú Lára lét
undan i þessu neyðarástandi og
fór meö breskum hermanni i her-
bfl að sækja Sigriði.
Meðan á þessu öllu gekk, fyrir-
skipaði liðsforinginn að rannsaka
skyldi öll skjöl min, og var skrif-
borðið opnað og allt tekið út, sem 1
þvi var. Þá sagði sá, er þaö gerði.
„Það tekur marga daga að fara i
gegnum þetta allt saman”. Eg
sagöi viö þá, aö ég mótmælti þvi,
að þeir tækju þessi skjöl, og ef
þeir tækju þau, þá vildi ég fá
kvittun fyrir þeim öllum, þvi að
ég gæti trúað þeim til þess að
setja ýmislegt þarna inn i, sem
kæmi frá þeim og væri siöan
notað á móti okkur. Þeir urðu
feiknmóðgaðir yfir þvi, að ég
skyldi bera slikt upp á her hans
hátignar og spurðu, hvort ég tryði
sliku. Ég kvað þá lika hafa gefið
loforö um aö skipta sér ekki af
innanlandsmálum Islendinga, og
nú væru þeir að brjóta það. Þetta
voru miklar bréfaskriftir, sem
þeir tóku. Ég fékk meginiö af
þessu siðar en sumt fór forgörð-
um.
Nú kom Lára til baka með
Sigriöi og var þá búin að segja
henni, hvernig komið væri. Ég
man það enn, hve glaður ég varð i
hjarta minu, er ég sá, hvernig
kona min tók þessum tiðindum.
Hún var svo róleg og staðföst,
auösjáanlega ákveöin I þvi að láta
Bretana ekki sjá, aö islenskri
konu brygði við ofbeldi þeirra. Ég
var stoltur af framkomu hennar.
Ég man, þegar við trúlofuö-
umst einn dag i ágúst norður á
Akureyri. Viö höfðum gengið upp
fyrir Glerá, og ég sagði viö hana,
eftir að viö höfðum bundist fast-
mælum, að hún mætti búast viö
þvi, að ég yröi máske stundum að
sitja I fangelsi sakir skoðana
minna. Hún sagöi i sinum bliöa
málróm: „Ég veit þaö, Einar, en
við skulum ekki tala um það á
þessu kvöldi”.
Hún hafði 1932 heimsótt mig I
fangelsinu á Skólavörðustig, en
nú var um miklu alvarlegri að-
stöðu að ræða og óvlst, aö við sæj-
umst aftur. Þegar við kvöddumst,
lét hún heldur engan bilbug á sér
finna. Svo mun hafa verið með
ýmsar sjómannskonurnar is-
lensku þá, er þær kvöddu menn
sina, er sigldu þá til Englands á
litlu togurunum okkar, og nasist-
arnir voru öðru hverju að skjóta
niður.
Sigriöur var i móðurætt af sjó-
mönnum kominn. Afi hennar, Jón
Arason i Skálholtskoti, var for-
maður á bát, og amma hennar,
Ingibjörg, lét sér ekki heldur allt
fyrir brjósti brenna. Hún hafði átt
barn með manni, er hún bjó með i
Reykjavik, en féll ekki sambúðin
— tók sveinbarnið vetrardag
einn, er Skerjafjörður var isi
lagöui; i svuntu sina og gekk með
sveininn yfir fjörðinn heim til sin
aö Hliði á Alftanesi. Gamlir is-
lenskir eöliskostir komu konu
minni aö haldi þetta kvöld og
mánuðina, sem á eftir fóru.
Róleg og hugsunarsöm hafði
hún útbúið mig með það litla, sem
ég fékk að taka með. Sjálfur fékk
ég að velja tvær bækur, tók
Stephan G. I-III. I einu bandi og
Marxævisögu Mehrings. Sólveigu
litlu hafði ég kvatt án þess að
vekja hana. — Mikið var ég konu
minni þakklátur fyrir æöruleysiö
og ég býst við, aö bresku her-
mennirnir hafi undrast það. En
hún sagði mér siöar, aö hún heföi
haft þá staöföstu trú, aö við sæj-
umst aftur og lét Sólveigu litlu
bjóöa mynd af mér góða nótt á
hverju kvöldi, svo að hún gleymdi
mér ekki.
Er út á Njálsgötuna kom, hafði
nokkur hópur manna, þar á
meöal félaga, safnast saman við
breska bflinn og spuröu mig nú,
hvað væri aö gerast. Ég sagði
þeim það og bætti við: „Nú eru
Bretarnir að fremja það, sem
þeir fordæma hjá öðrum”. Ég
náði aö kveöja nokkra félaga meö
handabandi, og minnist ég sér-
staklega Helga Þorkelssonar,
formanns klæðskerasveina, þess
ágæta félaga og forystumanns i
verkaiýösstétt.
Og siðan var haldiö I breska
bflnum niður Laugaveginn. Ég
sat frammi hjá bilstjóranum.
Veöriö var gott, Reykvikingar
margir á göngu, enda blitt sunnu-
dagskvöld, en engir þeirra, er ég
nú sá, vissu, hvað var að gerast.
Niður viö Sprengisand lá Royal
Scotsman, og er farið var meö
mig um borð, voru þeir Sigfús og
Sigurður þar fyrir. Viö töluöum
eðlilega saman, um hvað skeö
hafði, en hlustuðum um leiö á
hvað skipsmenn voru að ræða
um, þvi að það var eitthvaö, sem
virtist hafa fariö úrskeiðis. Héld-
um við helst, að þeir væru að biða
eftir, hvort tekist hefði aö hand-
taka einhvern fjóröa mann. Cr
þvl varö ekki, og vissum viö
aldrei, um hvern þar var að
ræöa”.
Hvað er að gerast
i Póllandi?
Fundur á mánudagskvöldið 4. mai, kl.
20.30 á Hótel Heklu, með Jacub Swie-
cicki fulltrúa KOR.sambandsmanns Ein-
ingar. Kaffiveitingar.
Kommúnistasamtökin,
Verkalýðsblaðið.
Rafmagnsveitur
ríkisins
óska eftir að ráða aðstoðarmann við
gæslu i Stjórnstöð Byggðalinu að Rangár-
völlum á Akureyri.
Reynsla við rekstur rafveitukerfa æski-
leg.
Upplýsingar um starfið veita Ásgeir
Jónsson Akureyri sima: 96-25641 og
rekstrarstjóri Rafmagnsveitna rikisins
Reykjavik.
Umsóknin ásamt upplýsingum um
menntun, aldur og fyrri störf sendist
starfsmannastjóra.
Rafmagnsveitur rikisins
Laugavegi 118, Rvik.
Gervi-
augnasmiður
Þýski gerviaugnasmiðurinn MQller-Uri
verður við stofnunina dagana 25.-29. mai
n.k. Tekið er á móti pöntunum i sima
26222 frá kl. 9—12 f.h.
Elli- og hjúkrunarheimiiið Grund