Þjóðviljinn - 01.05.1981, Side 17

I. maípistill
Árni
Bergmann
skrifar
Fyrsti maí er alþjóðleg-
ur baráttudagur. Það þýð-
ir, að í ávörpum og ræðum
er eitthvað minnst á sam-
stöðu með baráttu verka-
fólks hvar í heimi sem er.
Sjaldan fer mikið fyrir
slíkum yfirlýsingum á
islenskum fyrsta maí, en
eitthvað koma slík mál
jafnan við sögu. En stund-
um er af samstöðuyf irlýs-
ingum slíkur keimur, að
engu er líkara en að um
einhverskonar vandræða-
skyldu sé að ræða, rétt eins
og börnum í sunnudaga-
skóla væri gert að minnast
,,hungruðu barnanna í
Kína". M.Ö.O.: við minn-
umst þeirra sem búa við
skort og kúgun með ein-
hverskonar losaralegu sið-
ferðilegu hugarfari.
Alþjóðleg samstöðumál
eru ekki mikið umhugsun-
arefni. Á ekki hver nóg
með sig? er kannski spurt.
sem svo, a?> borgararnir ætl-
uðu að nota atvinnuleysið til að
lama baráttu verkafólks og
etja þvi saman (m.a. með fjand-
skap við Utlenda verkamenn, sem
hafa verið i verstu störfunum —
fjandskap sem sumir svonefndu
vinstrimenn hafa reyndar tekið
undir). Þau sögðu að það þyrfti að
skipta vinnunni milli fleiri og
taka upp samninga um 35 stunda
vinnuviku. Og svo beita skatta-
pólib'k og opinberum framlögum
til að auka hagvöxt, skapa fleiri
störf.
Spurningar
Svo gæti deilan haldið áfram:
Kapitalistar segðu: Þið viljið 35
stunda vinnuviku og óbreytta
kaupgetu: hvernig getum við það
i haröri samkeppni t.d. við
Japani? Eða Brasiliumenn? Og
aðrir geta komið — eins og
trotskistinn Mandel og spurt:
haldið þið, að allir geti framleitt
sig Ut Ur kreppunni með þvi að
framleiða meira og flytja Ut, og
flytja minna inn? Eru ekki allir
markaðir yfirfullir i efnuðu rikj-
unum? Meðan þeir i þriðja heim-
inum hafa ekkert til að kaupa fyr-
ir— meðal annars vegna þess, aö
sterkari iðnriki kaupa ekki af
þeim nema hráefni, hleypa þeim
ekki inn á matvælamarkað sinn
nema i litlum mæli, setja toll-
mUra í veg fyrir iðnaöarvörur
þeirra?
Með öðrum orðum: i þessum
orðahnippingum er töluvert kom-
ið af samstöðuvandamálum
verkafólks — beint og óbeint. Og
ekki sist það, aö helst vilja ráða-
menn fjölþjóðafyrirtækja og
Samstaða verkafólks
til hvers?
íWiJTu-
Dæmi að sunnan
Það er kannski ástæða til að
minna á það sérstaklega á þess-
um degi, að heimurinn er alltaf að
minnka, og samstöðumál verka-
fólks eru i raun og veru alltaf aö
færast nær hverjum og einum.
Það voru forsetakosningar I
Frakklandi fyrir viku, fyrri um-
ferð. Af þeim málum sem fram-
bjóðendur töldu sig einkum
skylduga tilað bjóða fram sinar
lausnir á var atvinnuleysið efst á
baugi. Atvinnuleysingjar eru nii i
Frakklandi 1.6miljónir. Kannski
verða þeir tvær miljónir innan tiö-
ar. Giscard forseti viðurkenndi að
sér hefði mistekist að berjast við
atvinnuleysi. Hann reifaði ýmsar
hugmyndir i þessu sambandi:
hann ætlar aö senda fólk á eftir-
laun fyrr en áður, einnig setja
fleiri á hlutavinnu. Þar að auki á
að flæma sem flesta erlenda
verkamenn Ur landi með ýmsum
aðgerðum.
Þessu andmæltu vinstriflokkar
og verkalýðssamtök. Þau sögðu
smærri spámenn i þeirri stétt
komaþvisvo fyrir, verkafólk líti
svo á sem hver hópur sé i harðri
baráttu fyrir vinnu gegn öðrum i
sama landi, eða i öðrum löndum.
Fjölþjóðaspil
1 þeim efnum hafa hinar risa-
störu einingar sem kallast band-
ormsnafninu fjölþjóðafyrirtæki,
ýmsa yfirburði yfir verkalýðs-
samtök. Risafyrirtækin leika sér
að skattalögum þjóðrikjanna eftir
vild. Þau láta gróða koma fram
þar sem þau njóta skattfriðinda,
en tap þar sem launakostnaður er
hár. Þau hóta sterkum verkalýðs-
hreyfingum þvi að flytja fram-
leiðslu til láglaunasvæða, þar
sem verkalýösfélög eru bönnuð
eða undir rikiseftirliti. Og þau
gera meira en að hóta: þau fram-
kvæma. Sá iönaður sem i mestum
vextier nil, smátölvuiðnaðurinn,
byggist ekki sist á samsetningar-
vinnu miljóna láglaunakvenna i
Singapore, Suður-Kóreu og öðr-
um löndum Suðaustur-Asiu.
Krókur á móti
brögðum
Leikurinn er ójafn: hvort sem
er í láglaunalandi eða þar sem
verkalýðshreyfing er sæmilega
sterk er hægt að sveifla sveðju at-
vinnuleysis: þvi miður, ef þið
makkið ekki rétt, þá erum við
farnir annaö. Þar sem fjárfest-
ingarnar skila sér hraðar. Við er-
um engin illmenni — en svona eru
markaðslögmálin!
Þvi er það svo, að samstaða
með ofsóttum verkalýösfrömuð-
um i Guatemala eða Brasiliu er
ekki aðeins sjálfsögö siðferöileg
skylda. HUn ætti einnig að vera
tákn um skilning á þvi, að krókur
veröur að koma á móti brögðum
fjölþjóðarisanna. Og á þvi, þegar
lengra er skoðað, að hagur verka-
fólks i iðnrikjum, i efnuðum rikj-
um, mun ekki batna meðan að
réttarstaöa og kjör i þriðja heim-
inum eru eins og þau nU eru.
Tölvuhvalurinn
Og samstöðumálin hafa marg-
ar fleiri hliðar.
Við lifum nU tæknibyltingu sem
erflestum öðrumólik. Hinar fyrri
lögðu niður mörg störf, en þær
sköpuðu önnur i staðinn af mikl-
um hraða. Til dæmis bilabylting-
in meö allri bensinsölunni, viö-
gerðarþjónustunni, vegalagning-
unni. En nU lifum við tölvubylt-
inguna, sem svelgir i sig störf
einsog hákarl sardinur. Og þérer
ljóst, að það nægir ekki að verka-
lýöshreyfing i hverju landi reyni
að mæta þessari þróun — t.d. með
samningsgerö um ihlutunarrétt
um upptöku nýrrar tækni, samn-
ingum um styttan vinnutima og
þar fram eftir götum. Ef aö ekki
reynist unnt að smiöa samstöðu-
stefnu i þessum málum sem
spanni sem stærstan hluta af hin-
um iðnvædda heimi þá endurtek-
ur spilið með þróunarlöndin sig i
annarri mynd: Já þið viljið þetta.
En við erum að keppa við Jap-
ani....
Að stjórna
þjóðfélögum
Og það skrifa allir upp á sam-
stöðu með nýju pólsku verkalýðs-
samtökunum, með þeim stóra
áfanga til félagsfrelsis sem þau
eru. Hvers vegna? Jú — vitaskuld
vegna þess að það á að hafa sam-
takafrelsið i heiöri. En það ber
fleira til. Ekki þær ástæður sem
ættu aö efla samstöðuáhuga með
verkafólki i þriðja heiminum.
Heldur er annað i húfi sem ekki
siður er afdrifarikt.
Pólska verkalýðshreyfingin
nýja skaut i kaf opinberan áróður
þar eystra um aö þar hefðu risið
riki verkalýðsins, sem ræktu ekki
aðra hagsmuni en hans. En þróun
hennar þýðir fleira. Fyrr eöa sið-
ar stendur hún frammi fyrir
þeirri spurningu, hvaða áhrif hún
ætlar sér i stjórn vinnustaða,
stjórn framleiösiunnar. Og þar
m eð er komið aö einni lykilspurn-
ingu sósialisma og verkalýðs-
hreyfingar: er ekki einfaldast aö
við tökum þetta að okkur sjálfir,
það erum við sem verkin vinnum,
við sem eigum mest i húfi?
Flokksræðið hefur þar eystra
rekið þessa spurningu út i horn
með þvi að gera þau verkalýðs-
félög sem til voru ómyndug.
Kapitalistar telja þetta eins og
hverjaaðra vitleysu, og þvi miö-
ur er enginn hörgull á verka-
mönnum sem eru sama sinnis. En
ef að pólskum verkamönnum
tekst að.stjórna sinu samfélagi —
þá mega fleiri en valdhafar i
Kreml fara að vara sig. A.B.
ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17
Rauðsokkahreyfingin
V erjum
réttinn til
vinnunnar
„A alþjóðlegum baráttudegi
verkalýðsstéttarinnar i ár. skipar
Rauösokkahreyfingin sér i sveit
með verkalýðsstéttinni og bar-
áttuöflum hcnnar. A þeim 11
árum sem liðin cru siðan konur I
rauðum sokkum gengu niður
Laugaveginn með Venusarstyttu
i herðunum hefur Rauðsokka-
hreyfingin sett fram kröfur sem
beinast gegn kúgun kvenna og
sérstaklega þeirri tvöföldu kúgun
sem verkakonur eru beittar. Þær
axla byrðar heimilishalds og
barnauppeldis, en eru jafnframt
einn arðrændasti hluti verkalýðs-
stéttarinnar.
Nú þegar samdráttareinkenni i
atvinnulifiog félagslegri þjónustu
verða æ berri, atvinnurekendur
heimta kjaraskerðingu og aftur-
haldsöfl kyrja sönginn um að
konur snúi aftur inn á heimilin, þá
hvetjum við verkafólk og konur
sérstaklega til aö standa saman
um grundvallarrétt mannsins —
réttinn til atvinnu.”
Þannig hefst ávarp Rauðsokka-
hreyfingarinnar sem sent er út i
tilefni 1. mai. Siðan eru taldar
upp helstu kröfur sem rauðsokkar
setja fram á baráttudegi verka-
lýðsins, en meginkrafan er:
Verjum réttinn til vinnunnar. Þvi
næst er vikið að stytöngu vinnu
dagsins — óskertum launum, og
siðan koma kröfurnar: sömu laun
fyrir sömu vinnu, upprætum lág-
launahópa — jafnlaunastefnu,
góðar og ódýrar leiguibúöir, sam-
felldan skóladag — ókeypis mötu-
neyti, góða og ókeypis dagvistun
fyrir öll börn, styðjum kröfur
fóstra, 6 mánaöa fæðingarorlof
fyrir báða foreldra, launað leyfi
foreldra i veikindum barna,
frjálsar fóstureyðingar og kyn-
ferðisfræðslu i skólum. Að lokum
er hvatt til baráttu gegn vig-
búnaðarkapphlaupinu, gegn
kjarnorkunni og fyrir friði. Flest
eru þetta gömul baráttumál, en
að venju eru kvennakröfurnar
tengdar almennum félagslegum
kröfum, enda verður kvennabar-
áttan ekki slitin úr úr tengslum
við stéttabaráttuna. Það er nýtt
að vikið sé að friðarmálum, en i
ávarpinu segir: ,,Það jafnréttis-
samfélag sem við berjumst fyrir
er harla fjarlægt meðan byssu-
kjaftar og kjarorkuvopn ógna til-
veru mannkyns.”
—ká
Auðvitað voru allir innilega
sammála um hvað gera ætti i
stöðunni: 14. - - Dxf5, og Helgi
svarar með 15. h2-h3og þannig
er þá staöan:
8 M E ■ ■
7 ttm ttt
6 m ± ^
M A lí
5 Wm. 'íSi A ÍM, es f§H
4
3 ■ ■ ■ m±
2 &M&M &SXM
1 m : # nm
abcdefgh
Þiö hringið svo á mánudag,
milli kl. 9 og 18, i sima 81333
Brekkúgötu 1 — Simi 98-1534
A flugvelli 98-1464