Þjóðviljinn - 23.10.1981, Blaðsíða 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 23. október 1981
Jómfrúrræöa Baldurs
Óskarssonar á Alþingi:
í fyrradag var
áframhaldið umræðum um
frumvarp Vilmundar
Gylfasonar um stéttar-
félög og vinnudeildur.
Baldur óskarsson talaði
fyrstur um þetta mál og
var það jafnframt
jómfrúrræða hans á
þingi. Umræðurnar í
fyrradag voru í fjörugra
lagi/ töluvert bar á
frammíköllum meðan á
ræðu Baldurs stóð. Hákon
Hákonarson og Sighvatur
Björgvinsson tóku til máls
eftir Baldri og hafði Sig-
hvatur hvergi lokið mál-
flutningi sínum, þegar for-
seti neðri deildar sleit
fundi og frestaði frekari
umræðu. Hér á eftir fara
kaflar úr jómfrúarræðu
Baldurs Óskarssonar
ins náiægt landsstjórninni. Ég tel
lika aö mikill léttir hafi oröiö
meöal flestra landsmanna þegar
kratarnir hypjuöu sig úr ríkis-
stjórn á sinum tima. En þessar
lýsingar á lýöræöinu I Alþfl. eru
lærdómsrikar og einnig hvernig
tekiö er undir þaö, meö hvaöa
hætti núv. formaöur Alþfl. bolaöi
þeim fráfarandi I burtu undir yf-
irskini vináttunnar. Og i grein,
sem Vilmundur Gylfason skrifar i
Morgunblaöiö á laugardaginn 17.
okt. s.l., þar sem fjallaö er um
þetta frumvarp, sem nú er til
umræöu, er heldur ófögur lýsing á
starfsháttum þingflokks Alþýöu-
flokksins.”
Siöan vitnaöi Baldur til skrifa
Vilmundar um forystu Alþýöu-
flokksins i Morgunblaöinu nú
nýveriö.
„Ég tel sem sagt og segi, væri
nú ekki nær fyrir Vilmund Gylfa-
son aö láta verkalýöshreyfinguna
um sin innri skipulagsmál i friöi,
en aö flytja þess f staö á Alþingi
lög um lýöræöiö i Alþýöuflokkn-
um og innra skipulag hans, sem
meömæltur þvi eöa ekki. Senni-
lega hefur hann I ræöu sinni veriö
aö reyna aö spilla fyrir frum-
varpinu. En hann fjallaöi síöan
um stöðu Alþýöusambandsins og
verkalýöshreyfingarinnar af
alveg furöulegri vanþekkingu.
Hann sagöi m.a. i ræöu sinni, aö
svo virtist sem Alþýöusamband
fslands sé aö stefna I aigera upp-
lausn.
Þetta finnst mér ákaflega
skrýtin fullyröing hjá Sighvati
Björgvinssyni. Ég hef fylgst
nokkuð náiö meö Alþýöusam-
bandi Islands á undanförnum
árum. Ég tók sæti i miöstjórn
þess áriö 1966 og sat þar i 10 ár og
ég get alveg fullyrt þaö, að á
þessum tima hefur Alþýöusam-
band ísiands verið að styrkja sig
stórlega sem stofnun, þjónustu-
stofnun verkalýöshreyfingar-
innar I landinu og þar ber mjög
margt til.
Ég vil þá i fyrsta lagi nefna
alveg sérstaklega, aö þaö hefur
komiö sér upp hagdeild, sem er
ákaflega þýöingarmikil stofnun
fyrir verkalýösfélögin og verka-
lýöshreyfinguna alla. Þaö hefur á
þessum tima sett á fót menn-
ingar- og fræöslusamband
alþýöu, sem er mjög merkileg
stofnun, sem hefur rutt brautina
fyrir mjörg merkilegu starfi inn-
an verkalýössamtakanna. Þaö
hefur sett á fót félagsmálaskóla,
Jómfrúrræöa Baldurs óskars-
sonar fjallaöi um verkalýös-
málin.
rétturinn i atvinnurekendasam-
tökunum?
Þar er þaö fjármagniö, sem fer
meö atkvæðisréttinn i hlutafélög-
unum. Ef atkvæöi eru þar lika
greidd eftir þvi hvaö menn fram-
leiöa mikiö af fiski, þaö er þessi
þorskhausaréttur atvinnurekend-
anna, sem viö ættum frekar aö
beina spjótum okkar aö heldur en
vera aö blása þvi upp, að það sé
skortur á lýöræöi innan verka-
iýöshreyfingarinnar.
Áróöursstofnanir
atvinnurekenda
Ég vil sömuleiöis benda hér á
þaö, að atvinnurekendasamtökin
hafa i sinni þjónustu mjög harðar
áróöursstofnanir, sem hafa nær
ekkert annaö hlutverk heldur en
þaö eitt aö reka áróöur fyrir sinar
greinar, en gegna ekki neinu ööru
hlutverki og þessar áróöursstofn-
anir atvinnurekenda eru i mörg-
um tilfellum kostaöar af rikis-
valdinu. Ef viö berum þetta
ástand innan atvinnurekenda-
samtakanna saman við lýöræöiö i
verkalýöshreyfingunni, þá er
auövitað mjög mikill munur þar
á. Ég er ekki aö halda þvi fram,
aö þaö þurfi ekki aö bæta lýöræðið
innan verkalýöshreyfingarinnar.
Auövitaö þarf aö efla lýöræöiö
þar og þó sérstaklega aö minum
dómi stéttarvitund fólksins og al-
Aö því skulum vid stefna
Fullkomið lýðræði fyrst þegar fðlkið sjálft á og stjðrnar fyrirtækjunum
Afskipti af innra
skipulagi
„Það frumvarp um stéttarfélög
og vinnudeilur sem hér er til um-
ræöu er aö mlnum dómi mjög
varhugavert, vegna þess aö þaö
gerir ráö fyrir aö löggjafinn hiut-
ist til um innri skipulagsmál
verkalýössamtakanna, án þess aö
fyrir liggi nokkur ósk um þaö frá
félagsmönnum verkalýöshreyf-
ingarinnar, auk þess sem vitaö
er, aö þessi Ihlutun Alþingis er
andstæð vilja öllum þeim sam-
tökum verkalýöshreyfingarinnar,
sem um máliö hafa fjallaö.
Nú veit ég, aö flutningsmanni
Vilmundi Gylfasyni, gengur gott
eitt til meö þessu frumvarpi slnu,
en ég held, aö Alþingi ætti aö
hugsa sig um tvisvar áöur en þaö
fer á þennan hátt aö neyöa löggjöf
upp á félagshreyfingar i landinu.
Karvel Pálmason, sem talaöi i
málinu á mánudaginn, var i
mörgum tilvikum af meiri hóg-
værö og yfirvegun en hans er vani
komst einnig aö þessari niöur-
stööu. Hv. þm. Karvel Pálmason
taldi að visu gott aö vekja upp
umræöu á Alþingi um skipulags-
mál verkalýöshreyfingarinnar,
en taldi jafnframt, aö Vilmundur
Gylfason og Sighvatur Björg-
vinsson heföu taiaö meö þeim
hætti um máliö, aö þaö stórspillti
fyrir þeirri hugsun, sem i frum-
varpinu felst.
Taldi Karvel aö ef flm. heföi
starfaö I verkalýöshreyfingunni,
þótt ekki væri nema skamma
hríö, heföi hann vitkast og aldrei
flutt frv. af þessu tagi. t þessum
oröum Karvels Pálmasonar felst
auövitaö sú viöurkenning á
Vilmundi Gylfasyni, að hann átti
sig um síöir á eðli og störfum
þeirra félagshreyfinga, sem hann
starfar i, ef hann kynnist þeim
innan frá. Þaö má þvl ætla, aö
Karvel Pálmason taki á ýmsan
hátt undir lýsingar Vilmundar
Gylfasonar á forystu Alþfl. og
lýöræöinu innan hans og starfinu
þar á bæ. Hv. þm. Vilmundur
Gylfason hefur siöustu mánuöina
veriö önnum kafinn viö aö mata
landsmenn á ástandinu i Alþfl.
Guð foröi okkur
frá þeim ...
Þaö virðist þó sem Vilmundur
Gylfason hafi þurft lengri tima en
landsmenn aimennt til aö átta sig
á hæfni formanns Alþfl. og þm.
hans til að stjórna landinu þvi aö
Vilmundur Gylfason baö til guös I
sumar að aldrei kæmi formaöur
Alþfl. eöa aörir leiötogar flokks-
er samkvæmt lýsingum flutn-
ingsmanns allt i hinu mesta
skralli, þvi að flutningsmaöur
þessa frumvarps er þó altént
félagsmaöur i Alþýöuflokknum
og á sæti i þingflokki hans.
Kannske yrði einhver von til þess
meö löggjöf frá Alþingi, aö Alþfl.
yröi einhvern tima starfshæfur og
foringjum hans einhvern tima
treystandi fyrir landsstjórninni.
En miöaö viö lýsingu á
lýöræöinu og ástandinu I Alþýöu-
flokknum frá eigin forystumönn-
um hans, þá hafa siöustu vik-
urnar, og þaö er ómaklegt, duniö
á forystumönnum verkalýös-
félaganna ásakanir, þar sem
þingsjé
þeim er beinlinis boriö á brýn aö
svikja hagsmuni félagsmanna
sinna i eigin hagsmunaskyni. Og i
ræöu Vilmundar Gylfasonar hér i
þessum stól á mánudaginn var
kom fram sú skoöun, aö þaö sé
skylda Aiþingis aö skipta sér af
innri málum verkalýöshreyf-
ingarinnar, svosem hvort i hreyf-
ingunni skuli viöhafa hlutfails-
kosningar eöa ekki vegna grun-
semda um og svo kemur tilvitnun
meö leyfi forseta, „aö verkalýös-
forystan gangi ekki erinda um-
bjóöenda sinna af hagsmuna-
ástæöum,” og þaö sé einmitt af
þessu aö þaö sé nauösynlegt aö
flytja þetta frumvarp.”
„ Upplausn
Alþýðusambandsins ”
Siöan fjallaöi Baldur um
aödróttanir aö forystumönnum
verkalýösfélaga, aö fullyrt væri
jafnvel aö þeir færu i verkfall
ánægjunnar vegna. Baldur sagöi
aö verkfallsvopninu væri ekki
beitt nema I brýnustu þörf.
Engum verkalýðsforingja dytti i
hug aö vanhelga verkfallsréttinn,
einsog gerst heföi til dæmis i
læknadeilunni I sumar. Þaö væru
einnig f jarstæöukenndar
fuliyröingar aö forystumenn
vildu halda formennsku I félögum
sinum vegna hárra launa og
fleira i þeim dúrnum.
„En hér á mánudaginn tók þó
alveg steininn úr, þegar formaöur
þingflokks Alþýöuflokksins, Sig-
hvatur Björgvinsson, flutti ræöu
sina. Hann ræddi nánast ekkert
um þaö frumvarp sem hér liggur
fyrir, enda kom ekki fram I ræöu
þingmanns hvort hann er
sem Karl Steinar Guðnason hefur
um lengri tima veitt forstööu og
er einmitt núna þessa dagana aö
halda námskeiö vestur á fjöröum,
vestur i Vatnsfiröi. Og þaö hefur
einmitt á undanförnum árum
leitast viö aö auka mjög út-
breiöslu og fræöslu meöal allra
félagsmanna verkalýöshreyf-
ingarinnar. Hefur forseti Alþýöu-
sambandsins núverandi veriö
mjög ötull i erindrekstri fyrir
Alþýöusambandiö, þannig aö þaö
er auövitaö alveg fjarstæöa aö
fara aö halda þvi hér fram, aö
Alþýöusamband Islands sé núna I
einhverri upplausn og þaö hafi
gerst á nokkrum undanförnum
árum.
Þessu er algerlega öfugt fariö.
Alþýöusamband Islands og ég
fullyrði þaö, hefur ekki i mjög
langan tima, a.m.k. ekki meöan
ég hef þekkt til, gegnt stöðu sinni
sem þjónustustofnun verkalýös-
félaganna eins vel og þaö gerir
núna. Einnig á þessum tima hafa
landssamböndin veriö aö styrkja
sig ákaflega mikiö i sessi og þau
eru félögum sinum ákaflega mik-
ill stuöningur, bæöi I kjarabaráttu
og öörum hagsmunamálum.”
Þá fjailaöi Baldur um heildar-
samflot verkalýösfélaga og
ýmsan misskilning og vanþekk-
ingu sem fram heföi komiö i
málflutningi Sighvats Björg-
vinssonar i þvi sambandi.
Upplýsti hann einnig að
miöstjórnarvald ASf væri ekki
mjög sterkt miöaö viö hliöstæö
heildarsamtök verkalýös i
nágrannalöndunum. Einnig sagöi
Baldur aö þaö heföi aldrei veriö
neitt sérstakt kappsmál af hálfu
ASf aö fara eitt meö samninga-
málin. Til stóra samflotsins væri
stofnaö til aö styrkja veikari og
smærri verkalýösfélög — og hætt
væri viö aö fleiri og smærri
verkalýösfélög færu illa út úr
samningagerö, ef frumvarpiö
yröi aö veruleika.
Þá gat Baldur stórra sigra i
stéttabaráttunni sem einmitt
heföu unnist meö styrk stórra
samflota einsog til dæmis um lif-
eyrissjóöina og fæöingarorlofiö.
Þorskhausaréttur
atvinnurekenda
Siöan sagöi Baldur:
„Sighvatur Björgvinsson ræddi
mjög oft i sinni ræöu um þaö, aö
þaö væru þessi stóru samflot, sem
heföu átt stærstan þátt i þvi aö
kaupmáttur timakaups verka-
fólks væri nú meö þeim hætti,
sem viö búum viö i dag. Og ég
verö nú bara aö segja þaö, aö þaö
er ákaflega hæpiö af mönnum
eins og Sighvati Björgvinssyni að
fara aö kenna samflotum eöa for-
ystumönnum verkalýöshreyfing-
ar um þaö aö kaupmáttur tima-
kaups verkafólks er ekki meiri
heldur en hann nú er, þvi aö ein-
mitt þessi sami þingmaöur hefur
hvaö eftir annaö lagt þaö til, aö
kaup verkafólks I landinu lækki.
Hann var einn ákafasti talsmaður
Ólafslaganna, sem geröu þaö aö
verkum, aö visitala var meö þeim
hætti, aö kaupmáttur verkafólks
fór dvinandi og hann vildi fara út
úr vinstri stjórninni haustið 1978,
þegar Alþýöubandalagiö neitaöi
að standa aö frekari kauplækkun-
um eins og Alþýöuflokkurinn
geröi þá kröfur um.
Margt fleira kom fram i ræöu
Sighvats Björgvinssonar, sem
sýndi aö hann er ekki vel aö sér
um þróun verkalýðssamtakanna.
En þaö er mjög athyglisvert, að
þeir kratar skuli aldrei ræöa um
skipulagsmál atvinnurekenda-
samtakanna og enginn i Alþýðu-
flokknum viröist hafa áhyggjur af
þvi hvernig ákvarðanir eru tekn-
ar þar á bæ, og ekki eru flutt um
þaö frumvörp hér á Alþingi. Viö
vitum vel um þaö, aö Vinnuveit-
endasamband Islands er nú ekki
aö hugsa mjög um þaö, aö lýö-
ræðiö sé i hávegum haft, þegar
þar er veriö aö taka ákvaröanir.
Og þaö hefur einmitt hvaö eftir
annaö bannaö sinum félagsmönn-
um aö semja sérstaklega og væri
nú ekki kannske réttara aö flytja
hér á Alþingi frumvarp um að
snúa sér aö þeim aðilum heldur
en verkalýöshreyfingunni. Og
hvernig hafa svo t.d. Alþýöu-
flokksmenn I tiöinni brugöist við,
þegar einstaka atvinnurekendur
hafa reynt aö brjótast undan
valdi heildarsamtakanna?
Hvaö geröist t.d. 1961, þegar
Samband Islenskra samvinnufé-
laga og Kaupfélag Eyfiröinga
sömdu viö verkalýöshreyfing-
una? Þá kom viöreisnarstjórnin
til meö alveg sérstakar hefndar-
aögerðir á þá atvinnurekendur,
sem leyföu sér aö brjótast út úr
samfloti atvinnurekenda og gera
góða samninga viö verkafólkiö.
(HBL: Var þaö núverandi forsæt-
isráöherra, sem gerði þaö?)
Ég var aö tala um, aö þaö heföi
veriö viöreisnarstjórnin og þar
sátu kratarnir. (Gripiö fram i:
Einir?) Nei, þaö voru sko ýmsir
fieiri þar á bæ, m.a. menn, sem
telja sig nú til leiftursóknarafla
ihaldsins. ( Gripið fram f: i hvaöa
flokki varst þú áriö 1961?) Ég var
ekki genginn i neinn stjórnmála-
flokk, Sighvatur Björgvinsson,
áriö 1961. En viö skuium lika átta
okkur á þvi, hvernig er atkvæöis-
menna þátttöku I öllu starfi stétt-
arfélaganna, en þaö gerist ekki
meö valdboöi ofan frá allra sist
frá mönnum, sem hafa afrekað
þaö helst að eigin sögn aö rústa
sinn eigin flokk.
Ef viö áttum okkur aöeins á þvi
til aö mynda, hvernig kröfugerð
verkalýössamtakanna i þessum
komandi kjarasamningum fer
fram, þá á hún sér mjög langan
aödraganda og að þvi starfi koma
fjölmargir aöilar. Þaö er þannig,
aö haldnir eru félagsfundir i
verkalýösfélögunum, sem eru al-
gerlega opnir. Þangaö kemur
fólkiö og hefur aöstööu til þess aö
koma fram meö sinar kröfur,
trúnaöarmenn félaganna á vinnu-
stööum leggja einnig fram viö
stjórnir og trúnaöarmannaráð
sinar hugmyndir um kröfur, ein-
stök verkalýösfélög halda oft á
tiðum sérstaka fundi, þar sem
kröfugeröin er rædd. Siöan koma
saraan fundir og ráöstefnur sér-
sambandanna, Alþýöusamband
tslands boðar til ráöstefnu um
kjaramál, þar sem kröfur eru
ræddar og fram settar, siöan
velja þessar ráöstefnur nefndir til
þess aö vinna aö útfærslu ein-
stakra þátta.
Ailt slikt er siöan boriö undir
verkalýösfélögin áöur en heildar
lokakröfur eru lagöar fram. Ef
þaö svo hins vegar kemur i ljós,
aö menn vilja ekki standa saman,
þá annaöhvort semja hin einstöku
landssambönd eöa einstök félög
eöa einstök héruö fyrir sig og
þessar ákvaröanir eru þvi allar
teknar á mjög lýöræðislegan hátt.
Hitt er svo aftur annaö mál og ég
er sammála flutningsmanni
þessa frumvarps um þaö, aö auö-
vitaö væri æskilegt, að miklu
fleiri tækju þátt I þessu starfi og
auðvitaö væri æskilegt, aö miklu
fleiri félagsmenn verkalýös-
hreyfingarinnar kæmu á fundi fé-
laganna þegarendanlega er geng
iö frá ; kröfunum af hálfu félag
anna og ég tala nú ekki um, þe'g
ar samningarnir eru svo bornir
upp á félagsfundum.
En ég held lika, aö þaö væri
vissulega þörf á þvi aö auka lýö-
ræöi i atvinnulifinu. Ég held aö
þingmenn Alþýöubandalagsins og
Alþýöuflokksins ættu til aö
mynda aö taka höndum saman
um þaö aö semja sérstakt frum-
varp um atvinnulýöræöi og efna-
hagslýöræði. Ég verö aö segja
þaö eins og er, aö það eru ákaf-
lega merkilegar hugmyndir til aö
mynda, sem koma fram i kosn-
ingaprógrammi sænskra sósial-
demókrata nú um þessar mundir,
sem gerir ráö fyrir þvi, aö sér-
framhald á siöu 14