Þjóðviljinn - 07.01.1982, Blaðsíða 4

4 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 7. janúar 1982
MODVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjódfrelsis
Otgefandi: Útgáfufélag Þjóftviljans.
Framkvæmdastjóri: Eiftur Bergmann.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson, Kjartan
Ölafsson.
Fréttastjóri: Álfheiöur Ingadóttir.
Umsjónarmaftur sunnudagsblafts: Guftjón Friftriksson.
Auglýsingastjóri: Svanhildur Bjarnadóttir.
Afgreiftslustjóri: Valþór Hlöðversson.
Blaftamenn: Auöur Styrkársdóttir, Magnús H. Gislason, Öskar
Guftmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Sveinn Kristinsson.
íþrótta- og skákfréttamaftur: Helgi Ólafsson.
útiit og hönnun: Andrea Jónsdóttir Guöjón Sveinbjörnsson.
Ljósmyndir:Einar Karlsson, Gunnar Elisson.
Handrita- og prófarkalestur: Elias Mar, Trausti Einarsson.
Auglýsingar: Hildur Ragnars, Sigriftur Hanna Sigurbjörns-
dóttir.
Skrifstofa: Guörún Guovaröardóttir, Jóhannes Harftarson.
Afgreiftsla: Bára Sigurftardóttir, Kristin Pétursdóttir.
Simavarsla: ölöf Haildórsdóttir, Sigriöur Kristjánsdóttir.
IlUsmóftir: Bergljót Guöjónsdóttir.
Bflstjóri: SigrUn Báröardóttir.
Innheimtumenn:Brynjólfur Vilhjálmsson, Gunnar Sigurmunds-
son.
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jóns-
dóttir.
Útkeyrsla, afgreiösla og auglýsingar: Siftumúia 6,
Reykjavik, simi 81333
Prentun: Blaöaprent hf.
Fiskverð
Svo á að heita, að fulltrúar fiskvinnslunnar, út-
gerðarmanna og sjómanna séu að ræðast við um f isk-
verð þessa dagana. Það mun þó mála sannast, að á
viðræðuf undum siðustu daga hefur lítið þokast í sam-
komulagsátt og lítið farið fyrir vilja til að leita sam-
eiginlegrar lausnar.
Menn segja að ríkið eigi bara að borga! Annað
eins hefur nú reyndar heyrst fyrr. En hvað er ríkið?
Ekkert annað en fólkið í iandinu að sjálfsögðu.
Gengisbreyting getur verið óhjákvæmileg, en þá
skiptir máli hversu mikil, og hvaða aðrar ráðstafanir
fylgja.
Að sjálfsögðu er það skylda ríkisvaldsins að vinna
að lausn deilunnar um f iskverðið nú, en það eru fleiri
sem þar hafa skyldum að gegna. Sú skylda hvílir á
öllum samningsaðilum, að þeir leiti sameiginlega
leiða til farsællar lausnar og noti til þess hverja stund
nú næstu daga. Það hefur mikið verið lagt undir við
þetta samningaborð.
Auðvitað gæti verið ósköp þægilegt fyrir samn-’
ingsaðila innan sjávarútvegsins, að ríkisvaldið kæmi
til þeirra færandi hendi með skiptapeninga, sem
dygðu til þess að uppfylla allar kröfur fiskvinnsl-
unnar, allar kröf ur útgerðarinnar og allar kröf ur sjó-
manna.
En varla ætlast nokkur til þess? — Gengisfelling
er ekkerttöf raorð, heldur ávísun á verðbólgu, og þeim
mun meiri verðbólgu sem fall krónunnar er stærra.
Þaðerskylda ríkisvaldsinsað vinna að lausn fisk-
verðsdeilunnar og tryggja atvinnuvegunum viðunandi
rekstargrundvöll, en það er ekki skylda ríkisvaldsins
aðskrá gengi krónunnar á hverjum tíma nákvæmlega
eftir pöntun frá þeim aðilum, sem kappsamastir eru
um að fella krónuna.
Öllum er Ijóst að ríkisvaldið verður nú að færa
nokkra f jármuni til sjávarútvegsins, en deilan stend-
ur um það hvað miklir þessir f jármunir þurfi að vera,
hvernig eigi að haga tilfærslunni, hvar eigi að taka
peningana og síðast en ekki síst um það, hvernig
skiptin eigi að vera innbyrðis milli fiskvinnslu, út-
gerðar og sjómanna.
Að lausn allra þessara hnúta þurfa málsaðilar að
vinna sameiginlega nú, bæði af kappi og forsjá.Sú
krafa er afdráttarlaus, þótt menn verði að búa sig
undir að slá af flestum öðrum kröfum.
Það var mjög slæmt að niðurstöður Þjóðhags-
stofnunar um afkomu veiða og vinnslu skyldu ekki
liggja fyrir fyrr en milli jóla og nýárs. Ætla má að,
það eitt sér valdi töf, og hver dagurinn dýrmætur. En
tölur Þjóðhagsstofnunar segja að sjálfsögðu heldur
ekki alla söguna.
Tökum útgerðina sem dæmi: — Samkvæmt
upplýsingum Þjóöhagsstofnunar hefur bókhaldslegt
tap hjá útgerðinni verið 8—9% af tekjum að jafnaði á
ári siðast liðinn áratug (1971 — 1980). Samt hefur upp-
bygging fiskiskipaflotans, og þá einkum togaranna
aldrei verið meiri, en einmitt á þessum sömu árum og
eignamyndun isamræmi við það. Nú er hallinn hjá út-
gerðinni talinn verða 13,5% af tekjum án fiskverðs-
hækkunar og er þá fiskvinnslan rekin með örlitlum
hagnaði. Þá er tapið hjá bátunum talið vera 16,6% en
minna hjá togurunum. Þetta mikla tap hjá bátunum
kemur á óvart og verður ekki samþykkt án fyrirvara.
Benda má á, að talan um þetta tap bátaflotans
byggir m.a. á því, að ýmsar kostnaðarhækkanir hjá
útgerðinni umfram bein áhrif verðlagshækkana hafi
á einu ári numið 7—8% af heildartekjum, eða sem
nemur um helming af öllum hallanum! Þá má einnig
rekja um 3% halla hjá bátaf lotanum til hækkunar nú á
vátryggingarverðmæti flotans, sem aftur veldur
hækkun af skrifta og kemur þannig útgerðinni til góða.
Með þessar staðreyndir m.a. í huga skal því hiklaust
haldið fram hér, að útgerðin þurfi ekki alla þá fisk-
verðshækkun, sem fulltrúar hennar gera kröfu um.
Hlut sjómanna þarf hins vegar að bæta sérstaklega,
og einnig er aðkallandi að gripa til sérstakra ráðstaf-
ana vegna vanda þeirra skipa, sem þyngstan fjár-
magnskostnað bera. Þeirra vandi verður ekki leystur
með fiskverðshækkun.
Mogens Camre forsprakki
sosialdemókrata á danska
þinginu er sambýlismaður
Vitu Andersen hinnar þekktu
skaldkonu. Þau hjúin eru nií
væntanleg til íslands og
munu ræða við landann um
skáldskap og pólitik. Þjóð-
sagan danska segir að þegar
Mogens Camre nuddi
stirurnar úr augunum á
morgnana og ávarpi sina
heittelskuðu, þá geri hann
það með þessum orðum:.
„Fáðu þér vitamin, Vita
min! ”
(Húsgangur i Danmörku.)
Stríðinu lokið
t heimsstyrjöldinni siðari
var lagt á i Reykjavik svo-
kallað sætagjald i kvik-
myndahúsum borgarinnar
og var það fóðrað með þeim
fjölda setuliðsmanna sem
kvikmyndahúsin sóttu. A
þriðjudag var þetta sama
sætagjald loks fellt niður
en kvikmyndahússeigendur
hafa barist fyrir þvi árum
saman. Er það sögulegur at-
burður i tvennum skilningi:
annars vegar hefur Reykja-
vikurborg nú viðurkennt að
styrjöldinni sé loks lokið og
hins vegar mun hér vera um
að ræða fyrsta skipti sem
einhver skattur sem á annað
borðhefur verið kominn á, er
niður lagður! Komi menn
svo og segi að það skipti ekki
máli hver stjórnar borginni. •
klippt
Öryggis-
málanefnd
Það hefur ekki farið mikið
fyriröryggismálanefndinni sem
sett var á laggirnar samkvæmt
málefnasamningi rikisstjórnar
Ólafs Jóhannessonar eftir kosn-
ingarnar 1978. Sumir hafa
undrast þessa þögn.en hún á sér
margar eðlilegar orsakir.
Nefndinni voru falin margvisleg
verkefni á sviði utanrikismála
m.a. gagnasöfnun, úttektir og
útgáfa álitsgerða um ýmsar
hliðar á öryggismálum þjóðar-
innar og stöðu landsins i heims-
átökum. Allir þingflokkar eiga
jafna aðild að nefndinni og þar
sem hermálin hafa klofið þjóð
og flokka var sýnt að hér voru
viðkvæm málá ferðinni. Nefnd-
in valdi sér þann skynsamlega
fæling verði mönnum tamt á
tungu innan skamms i um-
raeðum um ógnarjafnvægið.
önnur orð eru til þess fallin að
festast i málinu og orka tvi-
mælis hvað meiningu snertir.
Þar má til dæmis nefna skipt-
ingu eldflauga i langdrægar og
skammdrægar.sem er þýðing á
strategic og tactical. 1 raun
byggist skiptingin ekki á drægni
flauganna heldur hvort þær ná
skotmörkum inn á landsvæðum
stórveldanna sjálfra. Skamm-
drægar flaugar geta náð slikum
skotmörkum ef þeim er skotið
úr flugvélum eða kafbátum
skammt undan ströndum alveg
eins og milliálfuflaugar.
Þá má nefna orðið mark-
sækni, en islenskumenn hafa
bent á orðið geigun sem betra
hugtak yfir skekkjuradius i
hittni flauga. Þriðja dæmið af

Bandariska flugmóðurskipið Nimitz, gististaður isl. NATO-vina I
fylgd með herskipinu á æfingu i Norður-Atlantshafi 1980. Mynd úr
riti Gunnars Gunnarssonar um GIUK-hliðið.
kost að fara hægt i sakirnar en
vinna markvisst samkvæmt
sérstakri verkefnaskrá að gerð
og útgáfu grundvallarrita um
ýmsa þætti i öryggismálum.
Grundvallar-
rit
Röksemdarfærsla i hermála-
umfjöllun er íslendingum ekki
töm, og orðfæri alþjóðlegrar
öryggismálaumræðu leikur
okkur ekki beinlinis á tungu.
Þessvegna er afar brýnt að
fyrstu rit öryggismálanefndar
séu grunvallarrit sem stuðlað
geti að betri almennri þekkingu
á þessum efnum. Um sjálfstæð
fræðiritverður þó vartaðræða i
eiginlegum skilningi þess orðs,
heldur fyrst og fremst greinar-
góðar samantektir úr þeim ara-
grúa upplýsinga sem öryggis-
málanefnd hefur sankað að sér
og starfsmaður hennar hefur
aflað sér með tengslum við er-
lenda aðila og stofnanir.t fram-
tiðinni ætti skrifstofa öryggis-
málanefndar að geta orðið
mikilvægur upplýsingabanki og
stofnun sem verulega kveður
að. Fyrsta rit nefndarinnar var
kynnt i gær, en á þessu ári eru
væntanleg fleiri rit m.a. um
kjarnorkuvigbúnað og kjarn-
orkuvopnalaus svæði.
Álitamál
i íslenskun
Aður var minnst á orðfærið og
strax i fyrsta kafla rits Gunnars
Gunnarssonar starfsmanns
öryggismálanefndar um GIUK-
hiiðið rekumst við á vandamál
sem upp koma i sambandi við
það. Ekki er óliklegt að orðið
þessu tagi er notkun orösms
stýrisflaugyfir það sem á ensku
nefnist cruise missiles. Ein-
kenni þessara flauga er ekki það
að þeim sé stýrt meir en
mörgum öðrum flaugum,
heldur fylgja þær jörðu á flatri
braut, en aðrar eldflaugar hafa
sporöskjulagaða braut. Enda
kalla Danir stýrisflaugar
fladbanemissler. Þannig koma
upp mörg álitamál i sambandi
við islenskuna á herfræði- og
öryggismálahugtökum sem
ekki verða leyst i einuvetfangi,
og varla i fyrstu ritun öryggis-
málanefndar. Smám saman
ætti þó að geta skapast orða-
forði sem vonandi verður það
gagnsær að sæmilegt
samkomulag verði um að nota
hann og sem flestir viti hvað við
er átt þegar um þessi mál er
fjallað
Skamm-
stafanir
Erfiðasta verður að ráða við
þá skammstöfuðu „herra-
menn” SACLAND, STANAV-
FORLAT, CINBLANT, CINC-
NORAD og NORAD sem alla
daga vaka yfir öryggi okkar og
eru einlægt að bjóða islenskum
NATó-vinum að sofa hjá sér um
boð i flugvélamóöurskipum. Og
þaö eru ekki aðeins herstjórnir
af þessu tagi sem skammstaf-
aðar eru heldur er skammstöf-
unarárátta hvergi eins hat-
römm eins og i herfræði- og ör-
yggismálamállýsku. Sjálfsagt
eiga skrif um þessi mál i fram-
tiðinni eftir að vera útbiuð i slik-
um skammstöfunum, en sem
betur fer er reynslan sú að al-
mennir blaðalesendur taka það
óstinnt upp ef mikið er um óút-
skýrðar skammstafanir og
slettur i islenskum blööum.
—ekh
oa skorið