Þjóðviljinn - 23.01.1982, Blaðsíða 16

24. janúar 1982. ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 17
. Auk hœrra vaktaálags
gerðum við kröfur um
bættan aðbúnað á.
vinnustáðnum.
Það eru ýmis atriði sem
hafa farið úrskeiðis
sem tilheyra samning—
um eða alla
vega mannréttindum.
; | '
Okkur fannst að það
væri búið að troða j
alltof lengi a okkur.
Þarna fengum við allt.
í einu nœði til að tala
saman vegna verkefna-
skorts og þá sauð upp
úr. Það var bara tih
viljun að það skeði
þessa nótt en ekki
einhverja aðra.
í Hampiðjunni er
aðeins einn trúnaðar-
maður og hann vinnur
á dagvakt og hefir
ekkert samband við
okkur á næturvaktinni.
En hefði verið viku
fyrirvari á þessum að -
gerðum hefðu þær
einfaldlega aldrei
komist í gegn. Við
hefðum verið reknar
eða stoppaðar af
einhvern veginn.
Það eru líka svo margir
sem gefast bara upp
á þessum vinnustað
ogfara...
Vinnuveitandinn getur
gengið svona langt
vegna þess að verka-
lýðsfélagið er svo veikt.
En verkalýðsfélagið er
svona veikt vegna þess
að við, starfsfólkið á
vinnustöðunum
veitum forystunni
ekkert aðhald ~ v
J okkar tilfelli var það
samstaðan sem bjargaði
okkur. Við teljum
okkur hafa gefið öðru
v'erkafólki á vinnustöð-
um visst fordæmi þó
við séum byrjendur
i svona átökum.
16 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Helgin 23 — 24. janúar 1982.
Helgin 23.
Þaö fór ekki mikið fyrir
fréttum af aögerðum
verkafólks ó næturvakt í
Hampiðjunni í siðustu
viku. Fólkið var orðið lang-
þreytt á lágu kaupi og
hörmulegum aðbúnaði á
vinnustaðnum og notaði
tækifærið þegar vinna var
meir og minna lömuó
vegna verkefnaskorts og
setti fram kröfur um
hærra kaup og bættan
aðbúnað á vinnustaðnum.
Atvinnurekendur túlkuðu
þessa aðgerð sem uppsögn
á stundinni/ en fólkið var
endurráöið sl. fimmtudag
fyrir milligöngu verka-
lýðsfélagsins og atvinnu-
rekendur lofuðu að vinna
að úrbótum á vinnustaðn-
um og ganga þannig að öll-
um kröfum verkafólksins
nema um aukið vaktaálag
á næturvinnu. Við náöum
tali af þremur konum sem
stóðu í þessari baráttu og
báðum þær að segja okkur
alltaf létta:
— Við viljum ekki koma fram
undir nafni af nokkuð augljósum
ástæðum. Við óttumst það að
verða settar úti kuldann á vinnu-
staðnum eða einfaldlega reknar
þaðan. Eins er lika hætta á að við
fengjum ekki vinnu annars staðar
ef við komum svona opinberlega
fram sem „nöldrarar”. Allir at-
vinnurekendur eru hræddir við
fólk sem þorir að berjast fyrir
rétti sínum. Þú skalt bara kalla
okkur, A, B og C til þess að auð-
velda málið.
— Vaktirnar i Hampiðjunni eru
þrenns konar. Ein frá hálf átta til
hálf fjögur, það er dagvaktin.
önnur er frá hálf fjögur á daginn
til klukkan hálf tólf á kvöldin það
er kvöldvaktin. Þriðja vaktin
næturvaktin sem við erum á, nær
frá hálf tólf að næturlagi til hálf
átta á morgnana. Við erum i svo-
kailaðri Fléttúdeiid hjá Hampiðj-
unni.
— Nokkuð er um það að fólk
skipti á vixl á milli dagvaktar og
kvöldvaktar en hjá okkur á næt-
urvaktinni eru engin slik víxl. Við
vinnum á næturnar vegna heimil-
isaðstæðna. Enginn sem vinnur á
næturvakt, vinnur lika á kvöld-
eða dagvaktinni.
Fimm tíma
meðalsvefn
Aer i sambýli og á eitt barn og
eru þau að reyna að festa kaup á
ibúð. B á átta börrv þar af fimm
heima og er eina fyrirvinna heim-
ilisins, Cer einnig fyrirvinna sins
heimilis og á þrjú börn. — Við
stöndum allar i þvi að reyna að
haida ibúðum og hafa ofani okkur
og á. Við erum ómenntaðar og
getum þvi ekki valið úr vinnu-
stöðum. Við verðum að vinna sem
venjulegt verkafólk og reynum að
leita uppi sem skársta kaupið og
heppiiegasta vinnutimann. Við
getum ekki unnið á daginn, ein-
faldlega vegna þess að dagheim-
ilispláss kostar tvö þúsund krónur
og það er of mikið, þegar maður
er á lágum launum fyrir.
— B vill vinna næturvinnu til
þess aö geta komið börnunum i
skólann og sinnt heimilisstörfum:
Ég hef unnið á daginn en heimil-
islifið vildi fara úr böndunum.
Núna get ég sinnt þvi að börnin
fari á réttum tima og fái aöhlynn-
ingu á daginn þegar þau koma úr
skólanum. Um helgar finnst mér
það vera skylda að vera heima
barnanna vegna og ég fer aldrei i
leikhús eöa þess háttar, þvi ég hef
hvorki efni á þvi né tima til þess.
— Að þessu leytinu til eru að-
stæður okkar sem vinnum á næt-
urvaktinni svipaðar. Við vinnum
á næturnar vegna þess að það er
erfitt aö fá enda til að ná saman
með öðrum vinnutima. Meðal
svefntiminn hjá okkur er fimm
timar. Þaö sést lika á okkur að
við erum þreyttar. Ein okkar var
orðin svo útkeyrð að það leið yfir
hana á eldhúsgólfinu heima hjá
Við hefðum verið reknar...
henni. Þær okkar sem eru giftar
mæta karlinum sinum i dyragætt-
inni á morgnana og það má nærri
geta hvaða áhrif svona vinnu-
þrælkun hefur á daglegt lif á
heimilunum og á tilfinningalíf
okkar. Hinar eru flestar einstæð-
ar mæður sem þurfa að vinna úti
á næturnar vegna barnanna. Svo
koma lika strákar og stelpur á
næturvaktirnar sem eru einhelyp
og vinna skamman tima, enda er
aðbúnaðurinn og kaupiö ekki til
að laða fólk að þessum vinnustað.
Við höfum heyrt að i Hampiðjunni
skipti þeir tugum sem hætti i
hverjum mánuði og fari á aðra
vinnustaði.
Enginn trúnaðar
maður á vaktinni
— Þannig stóð á aðfaranótt
mánudagsins að það vantaði
hnifa, spólur og kefli til að við
gætum unnið með eðlilegum
hætti. Þá fórum við á vaktinni að
tala saman um vinnuna, sérstak-
lega um atriöi sem höfðu verið að
þreyta okkur um langan tima.
Það er ótrúlega margt sem við
erum óánægðar með á staðnum.
Við teljum að við eigum rétt á
hærra kaupi, sem vinnum ein-
göngu á næturvöktum. Núna fá-
um við 30% vaktaálag en við fór-
um fram á 45% vaktaálag. Við
teijum að við höfum fullan rétt á
þessari hækkun eða allavega ein-
hverri hækkun. 1 samningum er
ekkert kveðið sérstaklega á um
einhliða næturvaktir af þessu
tagi. Þar er talað um að þarsem
vaktir ganga til vikulega skuli
greiða 30% vaktaálag, en þar
stendur lika að heimilt sé að láta
vinna á þriskiptum vöktum alla
sólarhringa ársins, 8 klst. á vakt,
enda sé greitt 42% hærra viku-
eða mánaðarkaup. En það eru
engir sérsamningar til og við not-
uðum tækifærið þessa nótt og
settum fram kröfur okkar.
— Auk hærra vaktaálags gerð-
um viö kröfur um bættan aöbúnað
á vinnustaðnum. Það eru ýmis
atriði sem hafa farið úrskeiðis
sem tilheyra samningum eða
Fengum
allt í einu
næöi til
að tala
saman
allavega mannréttindum sem
þarna er verið að tala um. í verk-
smiðjunni er mikill óþrifnaður,
oft vantar salernispappir á sal-
ernið, búningsklefarnir eru skit-
ugir, mötuneytið er lokað klukkan
fimm á daginn, sem kemur ekki
sérstaklega að sök þarsem við
hefðum hvorteð er ekki efni á að
kaupa mat þar. En hins vegar
vildum við gjarna fá mjólk úti
kaffið okkar einsog aðrar vaktir
fá. Þá fórum við fram á að þurfa
ekki að vinna þegar hnifa, spólur
og kefli vantaði. Þá kvörtuðum
við undan þvi að vinnusloppar
væru bæði of fáir og óhreinir.
Þetta eru flest atriði sem eru i
samningum en hafa ekki verið
haldin af atvinnurekendum. Þá
vantar oft handklæði og sápu á
salernin og svona mætti lengi
telja.
— Okkur fannst að það væri bú-
ið að troða lengi, alltof lengi á
okkur. Þarna fengum við allt i
einu næði til að tala saman, vegna
verkefnaskorts og þá sauð uppúr.
Það var bara tilviljun, að það
skeði þessa nótt en ekki einhverja
aöra.
— Eftir þvi sem við best vitum
á að vera búið aö kjósa öryggis-
trúnaðarmann en það hefur ekki
verið gert. Þá má lika kjósa trún-
aðarmann á vaktinní, af þvi að
þegarfimm eða fleiri eru á vinnu-
stað á sama tima má kjósa trún-
aðarmann starfsfólksins. I
Hampiðjunni er aðeins einn trún-
aðarmaður og hann vinnur á dag-
vakt og hefir þvi ekkert samband
við okkur á næturvaktinni. Þetta
er auðvitað úti hött og bætir ekki
sambandið almennt á milli
verkalýðsfélagsins og verka-
fólksins.
— Vinnuslys eru algeng á þess-
um vinnustað, fólk hefur misst
fingur og slasast með öðrum
hætti. Við höfum heyrt að það
væri eitt vinnuslys á dag að með-
altali þarna. Fyrir þetta fáum við
enga áhættuþóknun eða óþrifaá-
lag en okkur finnst vinnan eefa
fullt tilefni til þess. Oryggis-
trúnaðarmaður verður að koma
þarna tii, og svo finnst okkur að
öryggiseftirlitið, eða Vinnueftir-
litið ætti að skoða staðinn betur.
— Jú, það er mikill hávaði. Við
höfum eyrnahlifar sem eru dálitið
sérstæðar. Það er óþægilegt að
vera með þær og ef ekki er músik
i eyrnahlifunum þá heyrist þung-
ur og tilbreytingalaus niður, sem
gerði alveg útaf við mann. Hins
vegar eru móttökutæki i eyrna-
hlifunum, þannig að við getum
hlustað á músik og stytt þannig
vaktina. Það er tónlist af kass-
ettutæki, en hinar vaktirnar
hlusta á útvarpið þegar það út-
varpar á venjulegum tima. Þetta
er dálitið örðuvisi á næturnar.
— Aður en við gripum til þess-
ara aðgerða á aðfaranótt mánu-
dagsins, þá haföi A talað við
skrifstofuna hjá verkalýðsfélag-
inu um launin, en þar var visað á
yfirmenn Hampiðjunnar, sem
voru ekki til viðtals um hækkun á
vaktaálaginu. Við sáum þvi ekki
aðra leið en þessa, af þvi að svona
tækifæri bauðst og til að sýna að
full alvara var að baki kröfum
okkar og til að sanna aö við þyrð-
um.
— I þessu sambandi er rétt að
geta þess, að verkalýðsfélagið
telur að við hefðum átt aö standa
„löglega” að þessum aðgerðum,
með boðun aðgerðanna með viku
þeir geta troðið á manni án þess
að nokkur hreyfi hönd eða fót,
nema við gerum eitthvað sjálf.
Við erum réttlaus gagnvart þeim,
þó þeir brjóti sannanlega á okkur.
— A sama degi, mánudegL leit-
uðum við til verkalýðsfélagsins
Iðju og töluðum við starfsmann-
inn. Við reyndum að fá samband
við formanninn eða varafor-
manninn en þeir voru ekki við. A
meðan leituðum við upplýsinga
um stöðu okkar hjá öðru verka-
lýðsfélagi og hjá ASt. Við fengum
nokkrar vinsamlegar ábendingar
án þess að nokkuð gerðist frekar i
málinu þann dag.
— A þriðjudeginum endurtók
sagan sig að þvi leyti að við fórum
á skrifstofu Iðju, þar sem starfs-
maðurinn var fúll yfir þvi að við
hefðum haft samband við Þjóð-
viljann. Við fórum fram á fund
með formanni og varaformanni
verkalýðsfélagsins og fengum
hann á miðvikudagsmorgni.
— Þeir voru óánægðir með það
að aðgerðirnar væru ólöglegar en
lögðu áherslu á að við yrðum
ráðnar aftur. Við vildum að við
yrðum allar ráðnar á næturvakt-
ina áfram en fyrirtækið hefur lýst
vilja sinum til að tvistra vaktinni,
vegna þess að svona samstæður
hópur hefur myndast þarna.
Deildarstjórinn hafði einnig ýjað
að þvi, að Ayrði ekki ráðin aftur,
þarsem hún væri forsprakki að-
gerðanna. En verkalýðsfélagið
stóð við bakið á okkur hvað þetta
varðaði og vildi endurráðningu
fyrir alla.
Þegar þarna var komið voru
margar okkar orðnar hræddar
um að missa vinnuna afþvi það
var svo mikið talað um að að-
gerðirnar væru ólöglegar. Þetta
tók auðvitað mikið á taugarnar og
fólk var eðlilega missterkt i þess-
um átökum. Þó held ég að megi
segja að við allar höfum styrkst i
rettlætisbaráttunni við þennan
hreinsunareld.
— Klukkan hálf sjö á miðviku-
dagskvöldið var svo haldinn fund-
ur með þremur yfirmönnum
Hampiðjunnar og tveimur frá
Iðju auk okkar. Þeir lofuðu bót og
betrun um öll kröfuatriðin nema
um kaupið. Sögðu þeir að við ætt-
um kost á endurráðningu sem við
gætum skrifað undir á morgun;
hins vegar ættum við ekki að
koma fyrr en á mánudaginn.
Staðreyndin er nefnilega sú að i
siðustu viku þá vantaði efni til að
geta Iátið okkur fara að vinna af
einhverju viti.
— Á fimmtudaginn fórum við
svo allar i einu og ætluðum að
endurráða okkur. En þá sagði
deildarstjórinn að við ættum að
koma ein i einu; kvartaði hann
yfir þvi að við hefðum svona sam-
ráð. Siðan fórum við hver ein inn
til hans og skrifuðum undir ráðn-
ingaskjal. Þá sagði hann að hann
setti það skilyrði að svona lagað
kæmi aldrei fyrir aftur.
— Þvi svaraði ég (C) til, að ef
mér væri misboðið svona aftur þá
myndi ég hiklaust mótmæla þvi.
Atvinnurekendur hafa ýmis rétt-
indi en verkafólkið hefur þau nú
lika. Þá var talað um forsprakka,
en alveg einsog atvinnurekendur
hafa sina talsmenn þá veljast nú
einhverjir af verkafólkinu til þess
lika og i þessu tilfelli einsog af
sjálfu sér. Þeir sem eldri eru og
reyndari og vanari að tala fyrir
sér veljast til þess að tala máli
hinna. Deildarstjórinn var á sinn
hátt elskulegur og lofaði að engin
okkar skyldi sett undir smásjá.
Þá lofaði hann að halda fund með
okkur mánaðarlega til að fjalla
um málin. Það fyrsta sem við
gerum núna er að kjósa okkur
trúnaðarmann, þvi skaltu trúa.
— Þetta er annálaður vinnu-
staður fyrir alls konar átroðslu á
verkafólki. Þegar maður er
spurður hvar maður vinni, hrista
allir hausinn sem heyra svariö.
Þess vegna hefðu yfirmennirnir
ekkert þurft að verða hræddir út-
af fréttinni i Þjóðviljanum; verk-
smiðjan er alræmd hvort eö er.
En þegar maður er ómenntaður
og aðstæður manns eru einsog
þær eru, þá er nú ekki margra
kosta völ. Okkur finnst fyrirtækiö
notfæra sér neyð manns og
verkalýðsfélagið hafi ekki skiln-
ing á þeirri staðreynd.
Vinnan fylgir
manni heim
— Á hverju tæki er mælir sem
mælir afköstirv en auk þess er
nafnið manns skráð á tækin,
þannig að þeir fylgjast vel með
hverjum og einum. Þess vegna er
samkeppni þó við séum á engan
hátt i bónuskerfi. Þeir sem farnir
eru að hægja á sér fá lika að
heyra það, að þeir dragi niður
vaktina. Það er mikil afkasta-
pressa og innri samkeppni út af
þessu. Sumir sem standa sig vel i
afköstunum eru lika yfirborgaðir
með þvi að fá grunnkaupshækk-
un. Já, þetta er ósköp lýjandi og
stressandi vinna og fylgir manni
heim. Þessi samkeppni á lika eft-
ir að koma fram á manni þegar
maður eldist. Við erum ekki ann-
aö en þrælar, það verður bara að
viðurkennast.
Auðvitað höfum við lært sitt-
hvað á siðustu viku. Vinnuveit-
andinn getur gengið svona langt
vegna þess að verkalýðsfélagið er
svo veikt. En verkalýösfélagið er
svona veikt vegna þess að við,
starfsfólkið á vinnustöðum, veit-
um forystunni ekkert aöhald og
mætum ekki nógu vel á fundi.
Fólk er alltaf að nöldra og nöldra
útaf svona málum heima hjá sér,
en það er ým islegt hægt að gefa ef
samstaöan er fyrir hendi meðal
verkafólksins. I okkar tilfelli var
það samstaðan sem bjargaði okk-
ur. Við teljum okkur hafa gefið
ööru verkafólki á vinnustöðum
visst fordæmi þó við séum reynd-
ar byrjendur i svona átökum. Það
er lika sjálfsagt að nota blööin til
að þrýsta á i svona málum. Okkur
finnst verkalýðsfélagið hafa
brugðist i þessu máli, en það er að
hluta til okkur að kenna.
— Þaö er auðvitað fjöldamargt
sem er að á vinnustöðum viðs
vegar um bæinn, en fólk veit ekki
hvernig það á að standa að úrbót-
um. Við getum rólegar sagt að
meö samstöðu á vinnustööum er
hægtað koma málum i betra horf.
— óg

fyrirvara. En hefði verið viku
fyrirvari á þessum aðgerðum
hefðu þær einfaldlega aldrei kom-
ist i gegn. Við hefðum verið rekn-
ar eða stoppaðar af einhvern veg-
inn. Það eru lika svo margir sem
gefast bara upp á þessum vinnu-
stað og fara.
Sáu forstjórann
í fyrsta skipti
— Þessi litla aðgerð okkar um
nóttina átti eftir að velta miklu
upp á sig. Það er mikil lifsreynsla
fyrir okkur að kynnast þessu
kerfi. Við A og C erum búnar að
vinna i Hampiðjunni i heilt ár og
það var i fyrsta skipti sem við sá-
um forstjórann á fimmtudaginn.
Ég (B) hef ekki verið á vinnu-
markaðinum i nokkurn tima og
ég verð að segja einsog er að ég er
aldeilis undrandi á þessum ó-
sköpum sem urðu við þessar kröf-
ur okkar. Sérstaklega fannst mér
verkalýðsfélagið vera slappt i
þessari deilu; þeir hefðu vel getað
bakkað okkar kröfur upp i stað
þess að tönnlast á þvi að aðgerð-
irnar væru „ólöglegar”.
— Bæði atvinnurekendur
og verkalýðsfélagið létu á
sér skilja að þeim þætti
mjög vont að Þjóðviljinn
segði frá þessari deilu, en
einhvern veginn urðum við
að setja þrýsting á málið.
Við afhentum verkstjóran-
um lista með kröfum okkar
um nóttina sem mun hafa
látið hann ganga til for-
stjórans.
— Daginn eftir hringir deildar-
stjórinn til ailra sem eru á nævur-
vaktinni og tilkynnir að litiö sé á
þessar aðgerðir sem uppsögn við-
komandi. Sagði hann að honum
þætti þetta harkalegar aðgerðir
og að allar yrðu reknar. Þá sagði
hann að uppsagnarbréf væri á
leiðinni. Þar stendur m.a. að með
„ólögmætri” vinnustöðvun þinni
teljum við að þú hafi sagt upp
störfum hjá fyrirtækinu. Hvað
megum við segja þegar fyrirtæk-
ið heldur ekki samninga t.d. um
aöbúnaö á vinnustaðnum? Nei,
Viðtal við þrjár konur a
næturvakt í Hampiðjunni