Þjóðviljinn - 20.02.1982, Síða 5

Laugardagur 20. febrúar 1982 ÞJÖÐVILJINN — SIÐA 5
Hreiðar Karlsson, kaupfélags-
stjóri Kaupfélags Þingeyinga.
Núverandi verslunarhús Kaupfélags Þingeyinga. Mynd: arb
„Kaupfélagið á að vera
kjölfestan í atvinnulífinu
Rætt við Hreiðar Karlsson, kaupfélagsstjóra K.Þ.
í ársbyrjun 1980 lét Finn-
ur Kristjánsson af starfi
kaupfélagsstjóra eftir að
hafa gegnt því í 27 ár. Við
starfi hans tók Hreiðar
Karlsson frá Narfastöðum
i Reykjadal. Þjóðviljinn
sótti Hreiðar heim á dög-
unum og var hann fyrst
beðinn að segja frá starf-
semi Kaupfélags Þingey-
inga.
„Kaupfélagið rekur hér á
Húsavik fjölmargar verslunar-
deildir auk þriggja útibúa, i ABal-
dal, Reykjadal og Mývatnssveit. I
desember sl. bættist ný verslun
við, sportvöru- og hljómtækja-
verslun. Auk þessara deilda rekur
K.Þ. mjólkursamlag, brauðgerð,
sláturhús, efnalaug og kjötiðju.
Fastir starfsmenn eru um 200 en
félagsmenn i kaupfélaginu eru nú
1815 og hefur sú tala litið breyst
siðustu árin.
Það form sem viö höfum á
rekstrinum tel ég heppilegt.
Menn vilja að kaupfélagið gegni
margvislegri þjónustustarfsemi
sem tæplega er á færi einkafyrir-
tækja. Kaupfélögin hafa i mörg-
um tilvikum verið burðarásinn i
atvinnulifinu. Svo hefur það einn-
ig verið um Kaupfélag Þing-
eyinga. K.Þ. á t.d. rúmlega 50%
eignaraöildar Fiskiöjusamlags
Húsavikur en þaö er fyrirtæki
sem viö erum mjög stoltir af. Auk
Fiskiðjusamlagsins á K.Þ. eign-
araðild að Hótel Húsavik, útgerö-
arféiaginu Höfða h.f., Garörækt-
arfélagi Reykhverfinga og véla-
verkstæðinu Foss h.f. Þaö má þvi
segja að áhrifa K.Þ. gæti viða i
atvinnuiifinu.”
En hvað með aðra þætti i starf-
seminni?
„Annar aðalþáttur starfsem-
innar er afurðavinnsla og sala
þeirra. Arið 1943 stofnaöi K.Þ.
rjómabú hér á Húsavik, og 1946
var Mjólkursamlag K.Þ. stofnað.
Sama ár var reist samlagshús
sem siðar hefur verið marg-
stækkað samfara aukinni fram-
leiðslu. A siðasta ári tók samlagið
við 6.5 milljón litrum af mjólk.
Megnið af hráefninu fer i vinnslu
og þá að stórum hluta i ostagerð.
Osturinn er aöallega fluttur út en
einnig framleiðum við fyrir inn-
anlandsmarkaö óðalsost, Tilsett-
er, Port Salut og Búra. Tvær sið-
astnefndu tegundirnar fengu sér-
staka viðurkenningu á ostasýn-
ingu sl, haust sem haldin var á
Jótlandi I Danmörku. Nú á siöari
árum höfum viö tekiö tæknina i
okkar þjónustu og mjólkin er nú
flutt I tankbílum til Húsavlkur frá
Bárðardal að vestan og Keldu-
hverfi að austan.
Sláturhús hefur K.Þ. rekið frá
1907,en i gegnum árin hefur verið
slátráð viða á vegum félagsins og
m.a. um tima úti i Flatey. Ariö
1971 var tekið I notkun nýtt og
fullkomið sláturhús og er slátraö
42—45 þúsund fjár á hverju ári.
Megnið af kjötinu fer til útflutn-
ings;en á vegum K.Þ. er starfrækt
kjötiðja og hefur framleiðsla á
unnum kjötvörum farið vax-
andi.”
Nú hefur þú Hreiöar sem kaup-
félagsstjóri náið samband við
bændur. Hvernig gengur sam-
starfið?
„Þingeyskir bændur eru mjög
áhugasamir um að kaupfélagiö
útvegi þeim vörur á sanngjörnu
veröi. Kaupfélagiö er þeirra eign
og þvi ætlast þeir til þess að K.Þ.
leysi þeirra vandamál. Þetta ger-
ir það að verkum að tengsl þeirra
við kaupfélagið eru mjög mikil.
Ég verð ekki var við að bændur
kvarti undan samskiptum viö
K.Þ. En auövitaö láta beir við-
brögð sin i lós bæöiþegar eitthvaö
fer miöur og ekki siöur þegar vel
er gert. Bændur fá sina rekstrar-
vöru hjá okkur og þvi hefur verið
komið upp bilakosti til að sjá
þeim fyrir kjarnfóðri.”
Hvernig er afkoma Kaupfélags
Þingeyinga á þeim tlmum þegar
allir kvarta?
„Rekstrarafkoma dreifbýlis-
verslunarinnar hefur verið erfið.
Aðalvandinn er þessi margfræga
verðbólga. Þá hefur það lika sitt
að segja aö árin 1979 og 1981 voru
bændum hér i Þingeyjarsýslu
ákaflega þung I skauti. Samdrátt-
urinn I búskapnum kemur og illa
viö marga. Bændur verða sem
aðrir að sæta afar óhagstæðum
vaxtakjörum. Þetta hefur gert
það að verkum að staöa sumra
bænda við kaupfélagiö er verri nú
en maður hefði kosið. Þessu höf-
um við reynt aö mæta meö minni
fjárfestingu.”
Nú hefur sú gagnrýni oft komið
fram að StS og kaupfélögin séu
orðin alltof vaidamiklar stofnan-
ir. Hvað viltu segja um þá gagn-
rýni?
„Mér finnst Kaupfélag Þing-
eyinga ekki vera orðið of um-
svifamikið. Kaupfélagið hefur
veriö kjölfestan i atvinnulifinu og
það tel ég eðlilegt. Ég get ekki séð
að þessi rekstur sé betur kominn I
höndum einstaklinga. Hér á,
Húsavik hefur einkaverslun veriö
starfandi við hliðina á samvinnu-
rekstri K.Þ. og sambúðin hefur
verið friðsamleg og litið um ill-
deilur, nú i seinni tiö amk.”
Hvernig verður svo haldið upp
á þessi timamót?
„Það verður gert á látlausan
hátt. Við munum taka á móti
gestum á afmælisdaginn og um
kvöldið verður árshátið starfs-
manna. SIS mun siöan heiöra
okkur með þvi að halda aöalfund
sinn hér á Húsavik i júni. Þann 20.
júni verður hátiöarsamkoma á
Laugum I Reykjadal. Siöar á ár-
inu kemur út aldarsaga Kaupfé-
lags Þingeyinga sem Andrés
Kristjánsson hefur tekiö saman.
Veröur það 4—500 siðna bók
prýdd fjölda mynda úr sögu fé-
lagsins.”
Hvað er þér svo efst I huga
Hreiðar á þessum tímamótum og
hvað með framtfðina?
„Mér kemur fyrst i hugann sú
félagslega þróun sem átt hefur
sér stað sl. 100 ár. Það hefur verið
gaman að taka þátt I þessari upp-
byggingu og er vonandi að hún
haldi áfram. Framtiðin hlýtur að
vera að mæta þróun og þörfum
hvers tima. Þaö er von min að
K.Þ. takist aö þjóna sinum fé-
lagsmönnum og byggðarlagi og
halda áfram þvi uppbyggingar-
starfi sem brautryðjendur is-
lenskrar samvinnuverslunar
lögðu grunninn að”.
—arb
,Samskipti stjórnar
og starfsmannafélags
mættu vera meiri”
segir Þorkell
Björnsson,
formaöur
Starfsmannafélags
K.Þ.
Þorkell Björnsson
mjólkurfræöingur er for-
maður starfsmanna-
félags Kaupfélags Þing-
eyinga. Hann var spurður
að þvf i hverju starfsemi
félagsins væri fólgin.
„Starfsmannafélag K.Þ. var
endurreist áriö 1976 eftir nokk-
urn dvala. Markmið félagsins
eru eins og segir i lögum þess að
auka starfsþekkingu og efla
kynningu á meðal starfsmanna
og auka þekkingu félagsmanna
á samvinnumálum og hiutverki
samvinnuféiaga. Allir starfs-
menn K.Þ. eiga kost á þvi að
ganga i félagiö og nú i dag eru
félagsmenn um 100. Starfsem-
in felst m.a. i rekstri tveggja or-
lofshúsa, I öxarfirði og Bárðar-
dai. 1 þessum húsum eiga
félagsmenn kost á vikudvöl á
sumrin. Einnig gengst félagið
fyrir spilakvöldum á vetrum.
Feröalög eru einnig á dagskrá
hjá okkur og hefur t.d. ein
Grimseyjarferö verið farin. Þá
má ekki gleyma árshátið K.Þ.
sem haldin hefur verið á vegum
félagsins i áraraðir og þótt
einkar glæsilegar”.
Hvernig gengur sambúðin við
forráðamenn fyrirtækisins?
„Að minu mati eru allt of litil
samskipti milli starfsmanna og
forráðamanna. Hér má án efa
kenna báðum aöilum um. Þó
náðist jákvæður árangur þegar
starfsmannafélaginu tókst að fá
mann kosinn i stjórn Kaup-
félagsins. Starfsmannafélagið
hefur óskað eftir þvi viö stjórn
K.Þ. að haldnir veröi fundir
með deildarstjórum og hinum
almenna starfsmanni i þvi skyni
að veita upplýsingar um ýmis-
legt i starfseminni sem félags-
mönnum gæti komið aö gagni.
Með þessu væri meiru lýöræði
Þorkell Björnsson mjólkurfræð-
ingur formaður Starfsmanna-
félags Kaupfélags Þingeyinga.
Mynd: arb
komið á og gæti skapaö já-
kvæðari starfsanda. Ég geri
mér góðar vonir um að þessum
tilmælum verði vel tekið.”
Telur þú að samstarfinu væri
betur komið ef K.Þ. væri rekið
sem einkafyrirtæki?
„Þessari spurningu svara ég
alfarið neitandi. KÞ. hefur á
sinum 100 árum gert marga á-
gæta hluti sem einkaframtakiö
hefði ekki megnaö aö gera.
Þrátt fyrir allt eru kaupfélögin
og samvinnuhreyfingin lýð-
ræðislega uppbyggð. Þaö má
heldur ekki gieyma þvi, að þó
okkur finnist stundum skorta á
lýöræðiö innan samvinnu-
hreyfingarinnar þá er þaö i
fæstum tilvikum að forráða-
mennirnir hafi fótum troöiB lýð-
ræðið. Astæðan er kannski sú að
hinn aimenni félagsmaður er
ekki meðvitaöur hvernig sam-
vinnuhreyfingin er uppbyggö.
Styrkur samvinnuverslunar
eins og K.Þ. felst I þvi að fjár-
magnið er ekki flutt út úr hérað-
inu heldur notað innan héraðs til
uppbyggingar. Þegar við versl-
um viö Kaupfélagið okkar þá
vitum viö hvert fjármagnið fer.
Þvi er öfugt farið með fyrirtæki
i einkaeigir; um þaö vitna fjöl-
mörg dæmi”.
—arb.
Kristján Ásgeirsson, bæjarfulltrúi:
„Samstarfið við Kaupfélagið hefur
ekki alltaf verið dans á rósum”
Kristján Ásgeirsson er
bæjarfulitrúi fyrir K-list-
ann á Húsavík sem er sam-
eiginlegur listi Alþýðu-
bandalagsins og óháðra.
Hann er útgerðarstjóri
Höfða h.f. sem gerir út tvo
togara, Július Havsteen og
Kolbeinsey. Kaupfélag
Þingeyinga á 13% eignar-
aðild að útgerðarfélaginu.
Kristján var spurður um
álit sitt og samskiptin við
Kaupféiag Þingeyinga.
„Það er ýmislegt hægt að segja
um Kaupfélag Þingeyinga og er
sumt af þvi ekki I samræmi við
hugsjón upphafsmanna að stofn-
un K.Þ. Ég hef alltaf borið virð-
ingu fyrir frumkvöðlum Kaupfé-
iagsins og þeirra hugsjónum.
Hvernigtil hefurtekistá þeim 100
árum sem liðin eru frá stofnun er
önnur saga. Samskipti sjómanna
við K.Þ. hafa ekki alltaf verið
neinn dans á rósum. Sjómenn
þurftu t.d. aö fara i mál viö K.Þ.
árið 1939 út af þvi að þeir töldu sig
ekki fá sannviröi fyrir afuröir sin-
ar samkvæmt ársreikningum það
árið. Sjómenn þurftu á þeim ár-
um að deila hart við stjórn K.Þ.
um sin afurðamál og gæti ég sagt
frá mörgu sem að mati þeirra var
talið óeðlilegt og sem samræmd-
ist ekki samvinnuhugsjóninni.
Málinu lauk meö Hæstaréttar-
dómi 1946 og með fullum sigri sjó-
manna. Þaö er býsna hart ef það
er nauösynlegt að fara i má) við
Kaupfélagiö til að fá sannviröi
fyrir sina vöru. Menn hafa lika
ekki verið alltof ánægðir með
K.Þ. þvi veturinn 1935 var sett hér
á stofn Pöntunarfélag Verka-
manna sem starfaði fram undir
lok 6. áratugarins. Þar versluöu
fjölmargir, bæöi Húsvikingar og
bændur i sýslunni. Mér finnst það
nú renna stoöum undir það að
ekki hafi menn almennt verið
ánægðir með K.Þ. Það er
skammarlegt að saga þess félags
hefur aidrei verið skrásett.”
Þú ert með öðrum oröum litill
kaupfélagsmaður i þér?
„Ég verslaði alltaf við Pöntun-
arfélagið meðan það starfaði og
afgreiddi þar meira að segja á
milli vertiða. Núna versla ég þar
sem verðið er hagstæðast og við-
urkenni fúslega að K.Þ. er með
ýmsa nauösynjavöru sem ekki
skilar beinum hagnaði og aðrir
treysta sér ekki til að vera meö.
K.Þ. hefur veitt einstaklingum
mikla fyrirgreiðslu til að koma
sér upp eigin húsnæði á Húsavik.
. Ég er sam vinnumaður i mér en er
ekki hrifinn af þvi að framsókn-
armenn halda aö K.Þ. sé ein-
göngu fyrir þá. Þvi er ekki að
neita að framsóknarmenn hafa
notaö Kaupfélagiö i allri stjórn-
sýslu og þaö tel ég hafa staðið
K.Þ. fyrir þrifum”.
En nú er útgeröarfélagiö Höföi
h.f. aö hluta til i eigu K.Þ. Er baö
rétt stefna aö þinu mati aö Kaup-
félagið taki þátt I atvinnuupp-
byggingu?
„Ef K.Þ. starfar enn á þeim
grunni sem lagður var fyrir 100
árum þá tel ég það eðlilegt. Allur
félagslegur rekstur skapar at-
vinnuöryggi. Það er þvi jákvætt
viö K.Þ. að það hefur lagt til fjár-
magn til atvinnuuppbyggingar á
Húsavik sem önnur verslunar-og
umboösfyrirtæki hafa ekki gert.
Miðað við önnur verslunarfyrir-
tæki á Húsavik tel ég að K.Þ. hafi
gert þarna sæmilega.”
Þú ert meö öörum orðum meiri
Kaupfélagsmaöur I dag en fyrir
nokkrum árum?
Kristján Asgeirsson, fram-
kvæmdastjóri Höföa haf.: „Starf-
semi K.Þ. hefur ekki alltaf veriö
til fyrirmyndar, en ágreinings-
málum I seinni tið hefur þó
fækkaö meö nýjum mönnum”.
Mynd: arb
„Ég tel mig alltaf hafa verið
mikinn samvinnumann. Þess
vegna hef ég ekki alltaf verið
ánægður með starfsemi K.Þ. Með
breyttum tima og breyttum
mönnum hafa samskiptamálin
oröið ágreiningsminni. Ég tel
hverju byggðarlagi nauðsynlegt
að vera með félagslega starf-
semi. Einkaframtakið má svo
sem vera til fyrir mér en það
skapar ekkert atvinnuöryggi og
hefur aldrei gert.” — arb