Þjóðviljinn - 05.03.1982, Qupperneq 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 5. mars 1982
Föstudagur 5. mars 1982 þjöÐVILJINN — StÐA 9

„Gullfinnur”, skipiö sem land
ar hjá „Bakkafrost”, fer aðeins
með hluta aflans þangaö. Hitt fer
til bræöslu i Fuglafirði. Þetta skip
er afar glæsilegt og fullkomið.
Aöalvélar eru tvær samt. 4500
hestöfl. Hægt er að hraðfrysta um
borð 48 tonn á sólarhring. Sömu-
leiðis er i skipinu fiskimjölsverk-
smiðja (gufuþurrkun). Afköstin
eru 150 tonn á sólarhring. Verk-
smiöjan er alls ekkert notuð og
frystibúnaðurinnlitið.A skipinu er
13 manna áhöfn. Tækjabúnaður
og mikið vélarafl gera þetta skip
að afburða veiðitæki fyrir kol-
munna. En á meðan meginhluti
aflans fer til mjölvinnslu er af-
koman ekki góð. Allt stefnir i að
þörf fyrir kolmunna sem hráefni
til manneldisvinnslu muni aukast
mjög hjá fyrstihúsinu alveg á
næstunni og þá mun hagurinn
vænkast. Afli skipsins hefur ver-
ið góður. 3. janúar fengust 2.600
tonn og aflinn jókst þegar á mán-
uöinn leið og 30. jan. fékk skipið
um 400 tonn I einu togi.
„Giljanes”__________________
Verksmiðjutogarinn „Gilja-
nes” er 1594 br. lestir að stærð,
83ja metra langur og 13.5 metra
breiðúr. Aðalvélarnar tvær samt.
4.200 hestöíl. Skipið hefur 1.000
rúmmetra frystilegir, litla fiski-
mjölsverksmiðju og tilsvarandi
mjölgeymslu. tbúðir eru fyrir 60
manna áhöfn. Siglinga- og fiski-
leitartæki eru eins og best verður
á kosið og vindubúnaður góður
(þó ekki splittvindur). Það er útaf
fyrir sig merkileg reynsla að
koma um borð i slikt skip að veið-
um og sjá hvað hægt er að gera
mikil verðmæti úr kolmunnanum.
Ahöfnin afkastar ca. 100 til 110
tonnum á dag og 30 til 40 lestum af
fullunninni vöru á góðum degi. 1
skipinu eru fjórar vinnslulinur og
framleiðslan all margbreytileg
og fer eftir verði og markaðsað-
stæðum. A-Þjóöverjar og Bretar
kaupa mestalla framleiðsluna.
Veiðarnar eru aðeins stundaðar i
björtu en siðan er oftast látið
reka.
Oliunotkun skipsins er 8 - 9 tonn
á dag og þar af telst fiskimjöls-
verksmiðjan þurfa 2 tonn. Meðal
afli „Giljaness” hefur verið afar
jafn frá þvi i ágúst og þar til nú i
febrúar. Vélaraflið er eins og áð-
ur sagði 4.200 hestöfl, en all mikil
orka fer til vinnslunnar og nytist
þvi ekki til veiðanna. Áhöfnin tel-
ur 52 - 58. t raun og veru má lita á
falda veiðimöguleika. Tvær for-
sendur stækkunar vörpunnar eru
afgerandi:
1. Aukið togafl
2. Stækkun tnöskva i vörpunni.
„Giljanes” hefur yfir 3.000
hestöfl til veiðanna en „Gullfinn-
ur” mun meira.Þó báðir hafi mik-
ið vélarafl er mismunur veiði-
möguleikans mjög greinilegur.
Meiri vélarorka „Gullfinns” skil-
ar sér vissulega i meiri afla. Bæði
skipin hafa 2 - 3 vörpugerðir um
borö, möskvastærðin i vörpuopi
3,2 til 16 metrar og ummál vörp-
unnar 800 til 1200 metrar.
Aflabrögð_________________
Afli skipanna hefur veriö furðu
stöðugur þegar haft er i huga hve
fá skip eru á miðunum. Mestan
part var „Giljanes” einskipa
ásamt nokkrum rússneskum
skipum. Siðari hluta nóvember
hóf „Gullfinnur” veiöar eftir að
hafa verið á loðnu. Miðað við ein-
staka mánuði, ágúst-desember,
hafði „Giljanes” meðalafla á dag
42 til 55 tonn. (Att er við úthalds-
dag, meðtalið tafir vegna bil-
ana, óveðurs o.fl.) Svipaður afli
fékkst eftir áramótin. „Gullfinn-
ur” hafði rétt um 100 tonn á út-
haldsdag i janúar. (173 tonn á
veiðidag og tæp 35 tonn á tog-
tima) Afli var mun lakari fyrir
áramót.
Haustmánuðirnir hafa verið
taldir lakastir til veiða, en eftir
þetta má útlitið teljast gott ef
réttum veiðibúnaði er beitt.
Aform Færeyinga
Færeyingar ætla sér stór-
an hlut á komandi árum i kol-
munnaveiðum. Þar eru menn
bjartsýnir á að kolmunnaafurðir
verði veigamikill þáttur i útflutn-
' ingi og skapi sjómönnum og
verkafólki verulega atvinnu.
Margir vilja nú þegar kaupa skip
sem henta til þessa, og jafnframt
vilja ýmsir breyta illa nýttum
frystihúsum i landi til kolmunna-
vinnslu. Stjórnvöld halda aftur af
i þessum efnum um stundarsakir
og vilja sjá útkomu þess sem nú
þegar er i gangi. Það er skynsam-
leg afstaða. Siöar á þessu ári
muni liggja ljósara fyrir hvers-
konar vinnsluaðferðir og búnaður
hentar og sömuleiðis munu mark-
aðsmálin skýrast. En þá, þegar
tilraunastarfsemi og byrjunar-
öröugleikar eru að baki, mun
skriðan trúlega fara af stað.
Uppi eru hugmyndir um aö
koma á fiskmiðlun i stórum stil.
Þá myndi veiöiskip landa afla
sinum öllum á einum og sama
staðnum, annað hvort úr kæli-
tönkum eða i kæligeyma. Siðan
yrði hráefninu dreift úr þessum
„hráefnisbanka” til hinna ýmsu
vinnslustöðva. Hugmyndin er
áhugaverð þar sem vegalengdir
milli vinnslustöðva eru stuttar og
samgöngur góöar eins og viðast i
Færeyjum.
Uuimuur
Karina funnið nýggja rækjuleið
norðanfyri Svalbard
Porungavmslan kaupir 300
af kolmunna frá Noregi
svona verksmiðjuskip sem tvo
aðskilda þætti, þ.e.a.s. veiðarnar
annarsvegar og vinnsluna hins-
vegar. Við vinnsluna starfa 36 til
42 menn, en 8 til 10 við veiðarnar.
Siðan þjóna nokkrir hvoru-
tveggja, 3 matsveinar, loft-
skeytamaður, rafvirki, og vél-
gæslumenn og allir eru hluta-
ráðnir.
Vörpurnar
------------------------—— Mikiö er skrifað um möguleika þá sem liggja i kolmunnaveiðum og vinnslu I færeysk blöð. Hér sjást
Þróun flotvörpu hefur verið af- fyrirsagnir úr nokkrum þeirra þá viku sem þeir Sigurjón og Magni dvöidust I Færeyjum. Aftur á móti
ar ör siðastliðin ár. Ljóst er að segist Magni aðeins hafa fundið eina frétt I fslenskum blöðum i vetur sem snertir kolmunna og birtist
stækkun vörpuopsins gefur marg- hún hér við hliðina á færeysku fréttunum.
Magni
Kristjánsson,
skipstjóri skrifar
Verðlag
Verölag kolmunnaafurða hefur
fariö mjög hækkandi eftir að
framleiðsla hófst að marki.
Marningur er nú seldur á tæpar 10
kr. kg. og hefur hækkað um 50% -
60% á föstu verðlagi siðan fyrir
ári. Flök með roði eru i svipuðu
veröi en roðflett og beinlaus flök i
blokk ca. 14 -15 kr. (Hér er átt við
isl. kr.) Til þess að gera málið
ljósara má gera eftirfarandi
samanburð:
Fullfermi „Giljaness” 2.800
tonn uppúr sjó selst uppúr skipi á
ca. lOmilj. kr. (álika og 1500 - 2000
tonna togaraafli) Sami afli til
bræðslu leggur sig á 2,1 milj. kr. i
Færeyjum auk rikisstyrks.
I grófum dráttum má segja að
kolmunni gefi fjórfalt útflutnings-
verðmæti unnin i frystihúsi miöaö
við bræðsluaðferðina. Fyrst
menn láta sér ekki segjast er lik-
lega kominn timi til að stjórnvöld
banni aö veiða hann til mjöl-
vinnslu likt og gert var með sild
og karfa.
Eigum við erindi?
Þaö er auðvitað ekki hægt að
blanda ættjarðarást saman viö
rökin, eins og þegar talað er um
saltframleiðslu og landbúnað. En
ég tel aö möguleikarnir og ávinn-
ingur sé freistandi. Þróunin hefur
gert þennan atvinnumöguleika
meira freistandi en áður. Vonandi
hrinda einhverjir stórhuga út-
gerðarmenn þessu af stað og
sömuleiðis er hér gott tækifæri
fyrir kröfugeröarmenn þjóðar-
innar. I stað þess að skipta hinni
stóru marghrjáðu þjóðarköku
(sem að mestu er bökuð úr
þorsku) sifellt smærra og
smærrra, gætu þeir bakað eina
litla til viðbótar og drýgt með
henni hina. — MK.
Hérsést kolmunnatrolliö sem Börkur NK var með á sfnum tfma, smátroll eins og Magni segir. Nýtisku
kolmunnatroll eru með svo stóru opi að þanið er opið jafn stórst og knattspyrnuvöllur eða 60x100 m.
Kolmunnalóðning úr Giljanesinu. Efsta röndin beina er efri kantur trollsins, neðsta röndin óreglulega er neðri kanturinn, en svarta
klessan þar á milli kolmunnatorfa.
Sigurjón Arason er lengst t.h. á myndinni, en við hlið hans stendur Bárður Jörgensen verksmiðjustjór um borðí
„Giljanesinu” ásamt pilti sem vinnur við kolmunnaflökin.
í umbúiia at byggja svartkjafta
virki í Klaksvík
Er best egnaða skip
til svartkjaftaroyndirnar
Óhapp hava tarnað fiskiskapinum í bestu
veiðutíð
Trolarin hevur í seinastuni avreitt svartkjaft til Pf.
Bakkafrost á Glyvrum í royndunum at framleiða hesa
fiskaveru til matna. Tílíkar royndir eru eftir metan
landsstýrisins av stersta týdningi i metingini av á
hvonn hátt útbyggingin á landi skal fara fram í mat-
framleiftsluni av svartkjafti
/. iíA /fý/
Trvgvi Laksafoss:
Virkinum kemur ikki
at tróta rávoru
Hava 1 umbúna at keypa eitt akip aftrat til evartkjaftaveiSu
Fekk 226 tons eftir stuttari tifl. Besta sam-
degrifl fingu teir 16 tons. Mansparturin
liggur um 225-250.000 kr. fyri 158 dagar í Ar
Tað tykiat (kki sum rækju- «um Veaturvarði lekk.
ævintýrið heilt er av enn. segöi lítið um. hvat var at
Fyri kortum kom klakt- fáa.
vlkatrolarin Karina aftur - Ein vika gekk áðrenn
frá fiskiskapi norðanfyn vit lingu yvirtalað lands-
Svalbard við 226 tonsum atýrið at lata akipið fara. tl
av rækjum. aum Uir havdu landastýrið var bangið fyri
fingið aftir aluttari tið at norðmenn ikki fóru at
lsurin gjordi. at skipið verða aerliga glaðir fyri at
mátti rvma. skipið kom upp har. og
Færeyingar hafa sýnt kol-
munnaveiðum vaxandi áhuga
undanfarin ár. Og nú er svo kom-
iö aö meira en helmingur alls
fiskafla við Færeyjar er kol-
munni. Asamt heimamönnum
veiða Rússar, Norðmenn og fleiri
þjóðir þennan afla. Eitt frystihús,
„Bakkafrost” i Runevik og verk-
smiðjutogarinn Giljanes, vinna
nú úr kolmunna flök og marning,
en annars fer aflinn til bræðslu.
Mikill hugur er i Færeyingum að
stórauka veiðarnar og ekki sist
vakir fyrir þeim að margfalda
verðmæti hans með þvi að fram-
leiða hann til manneldis.
„Bakkafrost”
Kolmumii
„Gullfinnur”
Vefthald fyri lénum til nGullfinn»:
Ölavur Jacobsen:
Svartkjafturin
eitt alternativ
hjá flaka-
virkjunum
Vildi hjálpt um gjaldferiö hjá
virkjum, ift frammanundan
hava ov Htla rávarutilgongd
Faroyska fiskimynstrið
hevur broytt scg munsndi
•einastu árini. Foroyingsr
eru Irá (jarfiskiskspi. alt
meira og meira avmarkaðir
til Fatoyalelðimar. Sam-
•tundis e-u nógv (lakavirk-
ir bygd runl um I landinum.
harav flairi Uirra 1 dag fáa
ov litla rávaru.
Men eru ao eingir
alternativir maguieikar fyri
flakavirkini. ið eru i rávaru-
neyð? Stjórin á flakavirk-
inum I Haldórsvik. Ólavur
Jacobsen. melir I hvussu so
er. al heai virkini hava
allernalivar maguleikar. og
vlair hann her á avart-
V*afiaframWðaiu.
sum hjá okkum kundu
fingið uppsetlar eini tvær
maskinur at skorið svarl-
kjaít við-. vildi loð hjélpl
inunandi. bæði hjá arbeiðs-
fólkinum. við Uð st virkið
gjordiat eilt stoðugari ar-
beiðspláss. samstundis sum
tað hevði hjálpt munandi
um gjaldfarið hjá virkinum.
UUvur SaeaðetflT
Við Uð at avarlkjafturin
er á einum byrjunnarstigi.
hava vit ongar beinleiðis
fastar marknaðir. og metir
hann, at tað kantka i fyratu
tyflu vildi vtrið klókt. ikki
at sligið ao atórt uppá. til
ein varðinnarbeiddur.
Tá hann nevnir henda
maguleika. hugsar hann
ikki bert um Vikavirkið.
Imvur. aum cru liygd fyri
nógvar milliónir og láa ov
óstaðuga rávaru.
- Eg meti eina sv.rt
kjallalinju berl vera lltlan
part av einum allkum svart
kjafuprojakti. aigur Ólav-
ur. men leggur dent á. at
hann als ikki er Imðti at
aðrir byggja itór svart-
kjsftavirkir. Man hann
heldur fast við. sl helta
vildi hjálpl um gjaldfarið
hjá virkjum. ið Iramman-
undan hava ov htla rávaru-
tilgongd.
- HelU kundi akt mun-
lil tær
víldi sostatt
U rávaru-
nagd. aum Uð ainsUka
virkið kundi arbeitl undan.
við uð at UÖ var I konuin-
al t.d. Gullfinnur lckk
fuUan prls fyri slarri nogd-
ir. aflurimðli l dag. al verða
avmsrkaður til eitt ávist
vlrki.
— Ynskiligt hevði verið.
al menn, sum umboða
Norðatreym á tingi, kundu
likið alikt til tflirUkUr.
endar Ótavur Jacobsen.
Vit apurdu Trygva Lakaa-
foaa. um hann meUr at
meguleikin hjá virklnum ar
gðður at fáa nóg mikið av
rávani.
Hann aigur. at sjilvir
hava Uir rækjutrolaran
-Karinu-. sum kann veiða
eini 8-10.000 tona av ivart-
kjafti um árið. umframt
onnur akip I floUnum. eura
kunnu gera Uð sama. og
hann metir ikki at «inun\
alikum virki kamur at
trðu rávaru.
Umframt Karinu. er ætl-
anin hjá Pf. ViUnum at
keypa ein brúkUn trolara
aftrat. við maskinorku
hðskandi at trola eftir
avartkjafti.
— Talan verður antin
um ein fyri so viU nýggjan
bát. ella ein gamlan. man
hovuðsmotorurin og tpel-
ini akulu verða i lagi.
Tatan verður helst um ein
týskan bát. aum antin er
býgdur miðskeiðis I 60-un-
um ella miðskeiðis I 70-un-
Telan er nærmast um al-
tjóða aki. 1 allum fari skriv-
aðu 39 lond undir eina u\
talu I I92S um. hvat kundi
fáast burturúr rlkidem-
inum við Svallutrd. «g eflir
hesari avtaluni hevur
Noreg fingið pflirlilsrwlt
við Svalberd. inen ongnn
úlvinningarrætt. Úlvinn
•II tey 39 londini. ið uudir
skrivaðu uvtaluna Sjáhl
landsalýrið varið,
20.000 tons um érifl
Vlðari sigur Trygvi
Laksafoss. at rávarugrund-
arlagið er aett tU 20.000
tons uro árið, og varður
(ramleiðsluorkan 120 Uma
av ðskildari rávaru hvenn
arbeiðsdag.
— Hevuðsframleiðslan
verður flak og fars. 120
tuns av ráveru geva um-
leið 35 tons av lidnari voru
tll matna. sum verður
frysL
— Tað sum eftir verur.
umleið 85 tons av alögvi
um dagin. verður gjart tU
mjal og olju. Til hetta um-
fatar projeklið aiaini eitt
fiskamjelsvirki við fram-
leiðsluorku uppá umleið
150 tons um samdagrið
— Framleidda útflutn-
ingsvirðið kann við gald-
andi prisum roknast at
varða umleið 60 miU. kr.
um árið.
— Samlaða Uegan I
virkið ar matt at verða um
65 mill. kr.. umframt
grundaki og bryggjusiðu.
Tað verða eini 160 fðlk. ið
koma at starvaat I (ram-
leiðslu og umsiling á
nýggja virkinum.
Ráðgevandi hjá Pf.
Vitanum eru I^ndsbyggi-
felegið og Malcon.
Kariaa verður maguliga av.rtkjaftatrolari iaUNn lyri rækhitrolari
Kontalnarar umborfl
fiakiekapurin e» !r svart-
kjaftinum skal far. fi. .1 á
ein rættuliga óvanligan
hátt. Ætlanin er at hava
kontainarar umborð á
akipunum. sum siðani fiak-
og hari eru 70% 6» og
80% vatn. Tá akipið .ur
inn við fuUum koi .ain-
arum. akulu Ulr aeUst
upp á land. og akal svart-
kjafturin alöani arbeiðast
. a. honUinar-
I fyrra keypti ÞOrungavinnsl-
an 500 lonn af kolmunna til
þurrkunar frá Rússum og gekk
sú vinnxla vel
Solumaður Þorungavinnsl-
unnar, Vilhjálmur Kjartanaaon.
hi-fur alhugað markaðshorfur á
frumh-iðstuvúrum ÞOrunga-
vinnalunnar og virðiat áhugi
fyrir framh-iðslunni vera mikill,
"K sérstaklega vekur jiangið
áhuga ■■rlemira kaupenda. Þang
Fiskvinnslufyrirtækið „Bakka
frost” hefur sérhæft sig i vinnslu
kolmunna og er sú vinnsla nú
megin verkefni fyrirtækisins. trr
fiskinum eru nú framleidd flök og
marningur, svo og refafóður. Að-
eins eitt skip, „Gullfinnur” land-
ar hjá fyrirtækinu og sem von er
nægir það ekki til að halda uppi
samfelldri vinnslu. Fiskurinn er
settur i kælitanka siðasta veiði-
daginn og aöeins er hægt að vinna
úr honum tvo daga eftir að i land
er komið, gæðanna vegna. Stefnt
er að þvi aö skipið landi tvisvar i
viku, en vegna veöurs og annarra
tafa tekst þaö ekki alltaf.
Afkastageta hússins er ca. 40 til
50 tonn hráefnis á dag miðað við
40 starfsmenn og 10 - 12 stunda
vinnudag. Vinnslubúnaður var
settur upp fyrir alllöngu en sið-
ustu mánuði hefur krafturinn
veriö aukinn, m.a. með stuðningi
landsstjórnarinnar. (Verðbætur
til skips o.fl.) Þessi vinnsla er
ósköp venjuleg i framkvæmd.
Kolmunninn er hausskorinn.
slógdreginn og flakaður i sömu
vélasamstæðunni. Siðan fara
flökin i roðflettingarvél og flokk-
un. Sumt er hraðfryst beint en
annaö fer i marning. Frákast og
afskurður fer i dýrafóður. 1
„Bakkafrost” eru 3 til 4 vinnslu-
linur. Þar er nú verið að reyna vél
sem raðar i hausskurðarvélarn-
ar. Ef hún reynist vel mun hún
spara mikið vinnuafl.
Pf. Vitín hevur kannaft moguleikarnar at byggja eitt
virld fyri 65 mill. kr. Virkift skal kunna taka imótí 20.000
tonsum av svartkjafti árliga, og œtlanin er at keypa eitt
skip aftrat, umframt nKarinu«t sum partafelagift eigur

” ■; •fcirTV.* í-'-lV-
rr notað i fegrunarlyf alls kon-
ar. þá er Lyfjavenlun rikiains
hyrjuð að slá pillur úr Ixirung-
um frá Reykhólum, en þa-r inni-
halda morn þau efni sem
mannxlíkamanum eru nauð-
s.vnliv Kinniirirætiri-fiirapurn-
arefliyutnKÍ i katta-1*: hunda-
andi i fuitlafóAur.
Sé huuað að Uprekstri. sem
virAiat vera á nllum sviAum. þá
fundið fé eða glatað?
Trygvi Lakaatoaa, reiðari
jektið ar grundað á, at
byggibúgvið oki umleið
75X200 m til ataddar við
umleið 150 m langari
bryggju við um 8 m dýpi
útfyri fæst til vega.
Vlðari sigur Trygvi
Laksafosa, at bryggju-
longdin raá áaeUst ao-
leiðis, at skipini kunnu av-
greiðast utUn biðitlð. Tsð
er avgjert neyðugt. at
skipini verða liðugt av-
greidd, verða landað, fáa
nýggjan is, kassar og pro-
Vlant v.m. til nýggjan túr
umborð, utUn at noyðast
til aðra havn.
— Harumframt verða
avskipingar av flaki, farsi.
og nakað av frystum
slógvi. fiskamjeli og -lýaí.
• Margt hefur verið rætt og ritaö um kolmunna en minna aðhafst hér á
landi. Fles'tir vita að kolmunnastofninn er stór og veiðimöguleikar miklir.
Sum ár hafa Rússar sent meira en 200 skipaflota að túnfæti okkar (200
sjómílna mörkunum) til veiða. Þeir veiða mest en margar aðrar þjóðir
taka einnig þátt í veiðunum.
• útbreiðslusvæði kolmunna er allt N-Atlantshaf, en hann hrygnir síðla
vetrar, vestur af írlandi og víðar. Göngur hans frá ári til árs sýnast
óreglulegar og oft ekki á vísan að róa. Fiskveiðilögsaga islands og Fær-
eyja er þó hvað líklegust veiðislóð alls úthafsins milli Noregs og islands.
Ástæða þess að kolmunnaveiðum hefur lítið verið sinnt af okkur er líkleg-
ast sú að þorskafli hefur sífellt aukist og flotinn hefur haft verkefni að
kalla allan ársins hring. Þessi staðreynd ásamt uppgripa loðnuaf la hefur
gert það að verkum, að kolmunnaveiðar til bræðslu hafa þótt lítt fýsileg-
ar. En nú er farið að vinna úr þessum fiski gómsæta fiskrétti og það er
enginn vafi að við munum sækjast eftir veiðum kolmunna. Spurningin er
hinsvegar sú hvenær og hvort það verði of seint. Ætla má að veiði þessa
fiskjar verði kvótaskipt milli þjóða og ef ekki verður breyting á frammi-
stöðu okkar er hætt við að hluturinn verði rýr.
Veiðisvæöi kolinunnans i N-Atlantshafi.