Þjóðviljinn - 26.03.1982, Blaðsíða 8

Þjóðviljinn - 26.03.1982, Blaðsíða 8
8 SÍÐA — ÞJ6ÐVILJINN Föstudagur 26. mars 1982 Föstudagur 26. mars 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 9 Ragnhildur Helgadóttir skrifar: þar sem starfssvið þeirra er eink- um kennslufræðilegt eðlis. Nokkuð hefur verið um að al- menningsbókasöfn og skólasöfn hafi verið sameinuð hér á landi. A Norðurlöndum hafa þessi söfn ekki þótt gefa góða raun, enda markmiðin ólik. En þrátt fyrir þessa reynslu nágrannaþjóðanna er haldið áfram á Islandi að koma upp samsteypusöfnum. Er það aðeins i hinum smæstu byggðar- lögum sem þessi söfn eiga rétt á sér. Staða skólasafnanna Eins og áður er getið er engin reglugerð til um skólasöfn. Sveit- arfélögunum er í sjálfsvald sett hvort þau stofnsetja skólasöfn við grunnskólana. 1 stærstu sveitar- félögunum eru skólasöfn, en viða i hinum fámennari byggðarlögum eru engin. 1 þeim skólasöfnum sem til eru ilandinu eru aðstæður með ýmsu móti: Fjöldi bóka og tækja mis- jafn, safnkosturinn ýmist flokk- aður eða ekki, og húsnæði brevti- legt allt frá húsakynnum sem upp- fylla kröfur hins nýja tima niður i litlar kompur. Söfnin eru þvi rek- in á ólikum grundvelli. Af framangreindu má sjá að langt er frá að grunnskólalögin hafi náð fram að ganga, þar sem i þeim er gert ráð fyrir að velbúin skólasöfn séu ein aðal forsendan fyrir breyttum kennsluháttum. Þvi er augljóst að verulega vant- ar á að grunnskólanemendur i landinu hafi jafna aðstöðu til náms. Kjör skóla- safnvarða Ekki rikir aðeins óviðunandi ástand i málefnum skólasafna heldur einnig i kjaramálum safn- varða. Dæmi eru um að kennar- ar ráðnir að skólasöfnum hafi mátt sætta sig við að vera lækk- aðir í launum um marga launa- flokka. Við siðustu kjarasamn- inga skrifaði B.S.R.B. fyrir hönd Kennarasambands Islands undir samning við rikissjóð þar sem fram kemur, að kennarar ráðnir að skólasöfnum eigi að fá helming af starfinu metið sem kennslu. Misbrestur hefur verið á að farið væri eftir þessu samkomulagi. t áður nefndum samningi kem- ur fram að kennarar ráðnir að skólasöfnum hafa 384 fleiri bundna viðverutima á ársgrund- velli heldur en almennir kennar- ar. Er þetta kynlegur mismunur þvi auðsætt er aö starfi skólasafn- veröir hliðstætt almennum kenn- urum eiga þeir að búa við sömu kjör. Ragnhildur Helgadóttir. Rjddarinn sjónumhryggi Alþýðuleikhúsið sýnir DON KIKOTI Leikgerð James Saunders eftir sögu Cervantes Leikstjóri: Þórhildur Þorleifsdóttir Leikmyrid: Messiana Tómas- dóttir Þýðing: Kari Guðmundsson Aðferð og still uppsetningar Þórhildar Þorleifsdóttur á Don Kikóta minnir óneitanlega um margt á Skollaleik hér um árið. Eins og þá hefur Messinana Tómasdóttir gert snjalla búninga og hálfgrimur á sumar persón- urnar, og gert sviðsmynd sem er mjög stilfærð og einföld og beinir athyglinni fyrst og fremst aö leik- aranum sjálfum. Leikmátinn er sömuleiðis mjög stilfærður og mikið lagt upp úr stórum og ýktum hreyfingum og likamleg- um árekstrum. Sviösrýmiö er aukið á mjög haganlegan hátt með göngum aftur úr sviðinu og brú sem nær yfir fremri hluta áhorfenda- svæðisins og gefur þetta leiknum mikið svigrúm og fjölbreytta möguleika, sem Þórhildur notar á skemmtilegan hátt. Snjöll ljósa- notkun David Walters hjálpar til við að lifga upp á sýninguna, svo og skemmtileg notkun skugga- mynda á tjaldi. Þetta er sú tegund sýningar — lausbeisluð, episk frásögn — þar sem hinn likamlegi tjáningarstill Þórhildar nýtur sin hvað best, enda er mikill þróttur i sýning- unni lengst af, þó að nokkuð dragi af henni undir lokin. Það sem hins vegar bjargar henni frá einhæfni eru andstæðurnar sem skapast milli þeirra Don Kíkóta og Sankó Pansa annars vegar og aukaper- sónanna hins vegar, þar sem aukapersónurnar eru gróflega stilfærðar skopmyndir en félagrnir tveir eru fyllri mann- gerðir leiknar sem raunverulegar persónur. Og það er ekki sist hinn stórbrotni leikur þeirra Arnars Jónssonar og Borgars Garðars- sonar i þessum hlutverkum sem gerir sýninguna áhrifamikla og eftirminnilega. Don Kikóti er auðvitað einhver fullkomnasta og margslungnasta mannlýsing sem til er i heims- bókmenntunum. Fáar persónur eiga sér eins skýra mynd I huga manns, engar finnast sem eru jafn furðuleg blanda og göfgi og kjánaskap, einfeldni og snilld, greind og heimsku og þessi ráö- villti hugsjónamaöur. Það er þvi ekki hlaupið að þvi að túlka þessa persónu, en Arnari tekst að gera það á svo fullkomlega sannfær- andi hátt að manni finnst að þarna sé hinn göfugi herra kom- inn holdi klæddur. Arnari tekst að gera hann hlægilegan án þess að svipta hann samúð okkar, gera hann umkomulausan án þess að gera hann ómerkilegan, sýna okkur villu hans og stórmennsku i senn. Gervi hans og útlit er full- komið — þessi langi horkrangi meö hvasst nefið og hár- og skegglufsur út i allar áttir — og fas hans og rödd er algerlega samsamaö persónunni. Arnar Jónsson hefur farið ört vaxandi sem leikari i vetur og kórónar nú uppgang sinn með einhverjum snjallasta karaktersleik sem hér hefur sést á sviði. Þaö vill okkur svo til aö Borgar Garöarsson gefur honum litið eftir, hefur útlit og likamsburði og tækni til þess að mynda þaö fullkomna mótvægi viö Don Kikóta sem Sankó þarf að gera. Hann er jafn holdlegur og hús- bóndinn er holdlaus, jafn rjóður og húsbóndinn er fölur, jafn jarö- Arnar Jónsson i hlutverki Don Klkóta. bundinn og hinn er andlega sinnaöur. Borgar leikur af miklum krafti og ósvikinni gleði, viöbrögð hans og látæði lýsa þessari einföldu, raunsæju og góögjörnu sál til fullnustu, þannig að smávægilegir hnökrar i texta- flutningi koma ekki stórlega aö sök. Tvlmenningarnir draga upp stórkostlega mynd af þessu sigilda andstæðupari, sem er reyndar fyrirmynd flestra gamanleikartvennda sem uppi hafa verið, en leikhópurinn i kringum þá veitir þeim traustan og góðan stuðning og bregst hvergi i tækni og vásklegri fram- göngu. Þar eru á ferðinni Guðmundur Ólafsson og Eggert Þorleifsson I gervum prestsins og rakarans, skoplegir vel, þau Bjarni Ingvarsson og Helga Jóns- dóttir hæfilega afkáraleg sem gestgjafahjónin og Sif Ragn- hildardóttir holdleg með af- brigðum i hlutverki vinnustúlku. Leikgerð James Saunders er mörgum kostum búin. Hún er auðvitað grimmileg stytting á mjög langri bók — knappur úrdráttur úr fyrri hluta bókar- innar — en tekst að draga upp mjög skýra mynd af aðal- persónum sögunnar og gera glögga grein fyrir meginhug- myndum bókarinnar. Og það sem mestu máli skiptir, segja um leiö alveg bráðskemmtilega sögu á sviðinu. Að visu þótti mér seinni helmingur sýningarinnar verða nokkuö langdreginn og sýningin öll i lengsta lagi, og er það miður með sýningu sem fer eins vel af stað. Kaflinn um bréfamálin teygir nokkuð lopann og hefði þar mátt hugsa sér að gera ein- hverjar styttingar. Aö lokum ber að geta þess að þýðing Karls Guðmundssonar er meistaraleg, eins og hans var von og vfsa. Sverrir Hólmarsson aöalræðuna og ræddi einkum um kjarnorkuvopnakapphlaupið. — Sönghópur nemenda Menntaskól- ans aö Laugarvatni flutti m.a. nýtt Helguvikurkvæði eftir Gisla Asgeirsson a Ljósafossi. Flutt var dagskrá úr sögunni Blómin i ánni, sem fjallar um eftirlifendur i Hiroshima, og fleira var á dag- skrá. Góöur hugur rikti á vökunni, sem um 60 manns úr Laugardal og Biskupstungum sóttu. Þór Vigfússon hélt aðalræðuna. SKÓLA- SÖFN Staða þeirra og hlutverk Nýir kennsluhættir Samfara breyttum aðstæðum i islensku þjóðfélagi hafa orðið mikil umskipti i skólakerfinu. Hið gamla bekkjarkerfi hefur riðlast. i þvi var kennarinn eini leiðbein- andinn og algent var, aö nemend- ur ynnu allir samtimis að sama verkefni. Hjálpargögn voru af skornum skammti, jafnvel aðeins kennslubókin. Með tilkomu grunnskólalag- anna hafa skapast ný viðhorf til náms og kennslu. Starfshættir skóla hafa verið endurnýjaðir, aðlagaðir nýjum aðstæðum. Skól- inn hefur verið opnaður, sveigj- anleiki i kennsluaðferðum aukinn og meira tillit tekið til mismun- andi þroskastigs nemenda. Starfsvið kennara er i vaxandi mæli fólgið i þvi að leiðbeina nemendum i að afla sér þekking- ar á eigin spýtur. Samþætting námsgreina hefur aukist og kennslubókin er ekki lengur eini þekkingarm iðillinn. Skólasöfn Það mun vera almenn skoöun skólamanna, að ein megin for- senda fyrir nýjum kennsluháttum sé skólasafn. 1 þvi eru ekki aöeins bækur og annað prentað efni heldur einnig skyggnur, glærur, snældur, hljómplötur og tæki til flutnings og framleiðslu á nýsi- gögnum. Skólasafnið er þunga- miðja hvers skóla, þaðan er námsgögnum dreift i bekki og til einstaklinga. Þangað senda kenn- arar nemendur i hópum til að afla heimilda og vinna verkefni. Markmið skólasafnsins er i höf- uðdráttum fólgið i að veita nem- endum leiðbeiningar við að nota söfn og safnkostinn, örva áhuga þeirra á bókmenntum, stuðla að kennslugagnagerö i skólanum og miöla hugmyndum og verkefnum til kennara. Ef þessi markmiö eiga fram aö ganga, verður skólasafnvörður að hafa kennslu- og uppeldisfræöilega þekkingu, vera kunnugur námsefni grunn- skólanna og geta leiðbeint nem- endum og kennurum við val á bókum og öðrum kennslugögnum sem henta við námið. Æskilegast væri að skólasafnvörður annaðist jafnframt að einhverju leyti al- menna kennslu i skólanum, þann- ig að tryggt veröi að hann sé ávallt I beinum tengslum viö skólastarfið. Samvinna kennara oe skóla- safnvarða er sú undirstaða sem safnstarfið er byggt á. Ef skóla- söfn eiga að koma að fullum not- um i kennslu, verða þau að vera vel búin hvað snertir safnkost og tæki. Ef vel á að vera þurfa að vera til 15—20 bækur á nemenda. Nokkuð hefur borið á þvi, að „ekki væri gerður greinarmunur á skólasöfnum og heföbundnum bókasöfnum. Má segja að fátt eitt sé sameiginlegt skóiasöfnum og öðrum bókasöfnum, nema flokk- unarkerfi það, sem bókum og gögnum er raðað eftir. Ljóst ætti aö vera ef skólasafn á að gegna þvi hlutverki, sem að framan er lýst, verður að iita á það sem órjúfanlegan hluta af skóianum. Meöal nágrannaþjóða okkar hafa bókasöfn i skólum tiðkast um langan aldur og þá sem les- stofur og útlánasöfn. Hér á landi hafa slik söfn einnig verið þekkt lengi, en þó aðallega bekkjar- bókasöfn og lesflokkar. Hlutverk þessara safna var að styðja lestr- arkennsluna og veita nemendum bækur til tómstundalestrar. A sjöunda áratugnum voru málefni þessara safna mjög i brennidepli meðal skólamanna og meö breyttum kennsluháttum tóku þessi söfn nýja stefnu, fengu annað og meira hlutverk og urðu aöalhjálpartæki nemandans i náminu. Hin nýju söfn voru lengi vel óþekkt hér á landi. En i grunnskólalögum frá árinu 1974 er I fyrsta sinn kveöið á um, að við hvern skóla 1 landinu skuli vera skólasafn, 1 72. gr. laganna segir að „við hvern grunnskóla skal vera safn bókaog námsgagna”. Þessi grein er ennþá ekki komin til fram- kvæmda, þar sem mennta- málaráðuneytið hefur ekki sent frá sér reglugerð um skólasöfn, Þrátt fyrir það hafa risið upp söfn viö marga skóla i landinu, eink- um þó i hinum stærri sveitarfé- lögum. Hefur Reykjavikurborg haft þar á hendi forystuhlutverk. Eru nú starfrækt skólasöfn við næralla grunnskóla Reykjavikur. Skólasafna- miðstöðvar Arið 1972 var komið á fót skóla- safnamiðstöð i tengslum við Fræösluskrifstofu Reykjavikur. Sér hún um alla tæknihlið safn- anna, þ.e. flokkun, skráningu og frágang á bókum og gögnum. Er þetta eina sveitarfélagið i landinu sem komið hefur upp þjónustu- miðstöð fyrir skólasöfn. Fyrir nokkrum árum stofnuðu bóka- veröir og bókasafnsfræðingar þjónustumiðstöð i Reykjavik fyr- ir bókasöfn, þar sem öll almenn- ingsbókaoöf.. cg skóiasöfn I land- inu geta keypt spjaldskrárkort yfir allar islenskar bækur frá 1944. Einnig er hægt að fá þar bækur tilbúnar til utláns, þ.e. plastaðar og merktar. Hefur mið- stöðin og á höndum ráðgjafar- hlutverk um búnað og innrétting- ar safna. Er þetta lofsvert fram- tak og til mikill bóta. En þvi mið- ur viröast ekki öll skólasöfn geta notfært sér þessa þjónustu. Veld- ur þar sennilega mestu um fjár- skortur. Enn verða þvi skólasafn- verðir viða um land að flokka og skrá sinar bækur sjálfir. Slikt vinnubrögð eru dýr og óhagkvæm og hætt er við að litill timi verði eftir til að sinna meginhlutverki safnanna, þ.e. fræðslustörfunum. Aökallandierað koma upp ann- að hvort rikisrekinni þjónustu- miðstöð fyrir öli skólasöfn i land- inu eða stórauka starfsemi þeirr- ar miðstöðvar, sem þegar er fyrir hendi og söfnunum gert kleift að kaupa þar þjónustu. Knýjandi er að komið verði upp kennslu- gagnamiðstöðvum við fræðslu- skrifstofur umdæmanna, sem annist m.a. kennslufræðilega ráð- gjöf við uppbyggingu, rekstur og skipuiagningu skólasafna. Þar þyrftu einnig að vera dýrari kennslugögn og tæki, sem skól- arnir i umdæminu hefðu greiðan aðgang aö. Hvert stefnir? Margt bendir til þess að stjórnendur menntamála i land- inu geri sér ekki nógu ljósa grein fyrir markmiði og hlutverki skólasafnanna. I 72. gr. grunn- skólalaganna segir að i reglugerð um skólasöfn eigi að vera ákvæði um starfslið og starfshætti. Fyr- irmæli um menntun skólasafn- varða hljóta þvi að koma i þessari reglugerð. Hún er ekki komin út, en engu að siður hefur Háskóli Is- lands boðið upp á 30 eininga nám innan bókasafnsfræðinnar, fyrir skólasafnverði undanfarin þrjú ár. Eölilegast er að nám skólasafn- varða fari fram við Kennarahá- skólann þar sem flestir grunn- skólakennarar fá menntun sina. 1 grunnskóialögunum kemur ekki fram hver á að hafa i höndum stjórn skólasafnanna. I reglugerð um almenningsbókasöfn, segir i 5. gr.: „1 menntamálaráðuneyt- inu starfar sérstakur fulltrúi, hér eftir nefndur bókafulltrúi, er ann- ast málefni almenningsbóka- safna. Hann fjailar einnig um málefni skólasafna.” Hér er verið að setja skólasöfnin undir sama hatt og almenningsbókasöfnin. Réttara virðist að við skóla- rannsóknadeild væri námstjóri sem færi með málefni skólasafna, Kvöldvaka á Laugarvatni: Flutt var nýtt Helgu víkurk væði Herstöðvaandstæöingar á miövikudagskvöldið 24. mars. Laugarvatni efndu til kvöldvöku Þór Vigfússon frá Selfossi flutti Nemendur Menntaskóians að Laugarvatni sungu baráttukvæöi. Gunnar Þorláksson: „Lokun áfengisverslana i Sviþjóö á laugardögum hefur leitt til minni notkunar áfengis um helgar, og þar meö heildarneyslu áfengis.” „Við getum ennþá unnið i baráttunni viö hassiö.” „1 Bandarikjunum eru 26000 drepnir i slysum af völdum ölvaðra öku- manna ár hvert.” Fréttir sem þessar las ég nýlega i norsku blaöi bindindis- manna. Auðvitað fyllast menn óhug viö lestur þeirra frétta þar . H Greinarhöfundur (til hægri) á tali við Karl Wennberg, sem var fram- kvæmdastjóri Norræna góðtempiararáösins um 18 ára skeiö. Norræn samvinna um bindindismál sem tiundað er hve alvarlegar af- leiöingar áfengisneysla getur haft, og menn hrista gjarna höfuðiö og finnst sem ekki snerti þær sig. Margur er sá sem ekkrert útlent telur til gildis og eigi ekki viö um okkur Islendinga. Það er sérislenskt fyrirbæri að telja okkur svo einangraöa þjóð að ekkert nýtist okkur af reynslu annarra þjóða. öfgarnar á móti eru þær aö allt sé gott og eftir- breytnivert sem utlendingar aðhafast eða finna upp. Hér sem annarsstaöar er meðalvegurinn vænlegastur. Baráttan við áfengisbölið á sér langa sögu, og hefur gengið mis- vel. óhætt er að fullyröa að hvergi er unnið markvissar og af meiri þekkingu á vandamálinu, heldur en i Noregi og Sviþjóö. Frá þessum löndum fáum við fréttir af rannsóknum tengdum af- leiðingum áfengisneyslu, sem og fyrirbyggjandi starfi. Þeim fjöigar stöðugt sem ganga til liös við málstað bindindismanna og margháttuð starfsemi þeirra hefursivaxandi áhrif. Ljóst er aö skaði af völdum áfengisneyslu er á beinu hlutfalli af heildarneyslu. Þvi er nú iögð höfuöáhersla á minnkandi heildarneyslu. Lengi hefur verið áhugi fyrir þvi aö ná- kvæm úttekt færi fram á raun- tekjum rikisins af áfengissölu. Það er trú þeirra sem hugað hafa að þvi, að kostnaður viö heil- brigðiskerfi og dóms og löggæslu vegna áfengisneytenda sé tvöfalt meiri en tekjurnar, og þvi tómt mál að tala um tekjur af áfengis- sölu. Fjölmargir hafa reynt að koma á framfæri upplýsingum og miðlaö fræðslu um afleiöingar áfengisneyslu og eiga þakkir skilið. Oft virðist þó sem fræöslan sé unnin fyrir gýg, en viöbrögð fólks eru misfljót og aldrei að vita hvenær fræðslan kemur að gagni. tslenskir bindindismenn hafa margir bundist félagsböndum, og fundist aö með þvi gætu þeir áorkað meiru en einir og sér. Elsti og stærsti starfandi bindind- isfélagsskapurinn hér á landi er Góðtemplarareglan. Starfsemi reglunnar hefur eins og margra frjálsra félagasamtaka gengiö upp og niður gegnum árin og oft ekki mælanlegur árangur af starfi. Fyrir 25 árum var stofnað i Danmörku Norræna Góötempl- araráðið, og gerðist Góðtempl- arareglan á Islandi fljótlega aðili að hinu norræna sambandi. Anægjuleg samskipti hafa mótað starfsemi Norræna Góötemplara- ráðsins, og höfum við notið þess rikulega. Þaö hefur verið fengur að þeirri fræðslu sem þaöan hefur fengist og þátttaka i starfi meö öðrum þjóðum aukið viðsýni og reynslu. Merkur og skemmtilegur þáttur i starfi Norræna Góð- templararáðsins eru námskeiö sem haldin eru á hverju sumri til skiptis I aðildarlöndum. Frá stofnun ráðsins hafa námskeiöin þrivegis veriö haldin hér á landi, siðasti Bifröst og Reykjavlk 1980. Kostað hefur verið kapps um aö fá á námskeiðin hina færustu fyrirlesara og ýmis starfsemi önnur fariö fram sem aukiö hefur samheldni og samvinnu þátttak- enda. Það er ekki litið atriði, þegar unnið er að hugsjóna- málum að vita af baráttu- bræörum og systrum sem viðast. Góðtemplarareglan hefur lagt mesta áherslu á fyrirbyggjandi starf og með þvi lagt mikla áherslu á starfsemi meðal barna og unglina. A þessari öld hraðans og tækninnar fer þeim fækkandi sem gefa sér tima til frjálsra félagsstarfa. Það er miður þvi fátt er meiri hvild en þátttaka I starfi fyrir gott málefni, og kraft- inn öölast menn þegar eitthvað miðar áfram. Það eru margir bindindismenn á Islandi. Menn og konursem telja einfaldiega að lifi þeirra sé betur borgið án áfengis. Margir telja sig ekki þurfa stuðn- ing félagssamtaka til eftirbreytni þeirrar lifsskoðunar, en hvoru- tveggja er að þátttaka i sllku starfi er oft skemmtileg i góðum félagsskap, og hitt að með virkri þátttöku leggja menn lóð á vogar- skál aukinnar bindindissemi meö öflugra starfi bindindissamtak- anna. Hér á landi hefur vaxið skilningur manna á þvi hve hörmulegar afleiðingar áfengis- neysla getur haft, og þvi bundist samtökum til aö vinna gegn ofnotkun áfengis. Starfsemi Samtaka áhugafólks um áfengis- vandamálið hefur sýnt hvað sam- stillt átak getur til vegar komið, og orðiö fjölda fólks hjálp á leiö til betra lifs. Það er löngu ljóst að aukin samvinna allra þeirra er að bindindismálum vinna er grund- völlur að marktækum árangri. Við skulum þvi sameinast um að láta ekki landamæri félags- samtaka eöa landa hindra okkur I starfi sem lýtur að öflun upplýsinga og reynslu sem gagn getur oröiö að i baráttunni fyrir minnkandi áfengisneyslu. Forseti Islands og forsætisráö- herra hafa gefið grunntón aö aukinni umræðu um hörmulegar afleiðingar notkunar vimuefna. Tökum rækilega undir þau orö og látum sjá þess merki i verki. Við skulum nýta reynslu nágrannaþjóöa sem okkur þykir henta og snúa fræðslugögnum þeirra I áróðursvopn. Margs góðs höfum við notiö af norrænni samvinnu og sameigin- legt átak norðurlanda gegn notkun vimuefna er nær en okkur grunar. Vinnum saman að bind- indi og betra þjóöfélagi. G.Þ.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.