Þjóðviljinn - 01.05.1982, Qupperneq 21

Helgin 1,— 2. mai 1982 ÞJÓÐVILJINN — SIÐA 21
Ávarp heilbrigöisyftrvalda í tilefni af alþjóða heilbrigðisdeginum, 7. apríl 1982
Fjölmennið í kröfugöngu
verkalýðsfélaganna og takið
í hátíðahöldum daesins.
Gleðilega hátíð!
F élag j árniðnaðarmanna
Gæðum ellina lífi!
BIF VELAVIRKJ AR
Tökum allir þátt í kröfugöngu og
útifundi verkalýðsfélaganna 1. maí.
Félag bifvélavirkja
Viö stærum okkur af þvi,
íslendingar og meö fullum
rétti, að ungbarnadauði er
nú lægri hér (7,7 af 1000 lif-
andi fæddum 1980) en vitað
er um í öðrum löndum, og
jafnframt af þvi að við ná-
um að meðaltali hærri
aldri en þekkist með öðrum
þjóðum (konur 79,7 ár,
karlar 73,7 ár). Hvort
tveggja þetta ásamt al-
mennri dánartölu (hér 6,7
af hverju þúsundi ibúa sem
er með þeirri lægstu i
heimi), er almennt talið
besti mælikvarðinn á heil-
brigðisástand þjóða. Þetta
er því athyglisverðara sem
heilsufar Islendinga var í
raun ömurlegt fram á
þessa öld.
vinnuleysi þar meö þvi aö lækka
aldursmark viö lausn frá starfi og
miða þaö hjá körlum viö 60 ár og
hjá konum viö 55 ár.
Elliárin eru viökvæmur aldur,
viökvæmasti hluti ævinnar næst á
eftir ungbarnaaldri. öldrun fylgir
fyrr eöa siðar hrörnun, sem ryður
sjúkdómum og ellikvillum braut,
auk þess sem gömlu fólki er hætt-
ara viö slysum en yngra fólki.
Aldraöir eiga erfitt meö að átta
sig á mörgum breytingum i dag-
legu lifi nýtiskufólks, einkum þeir
sem eru sjóndaprir, heyrnarsljóir
og fatlaðir. Vanmáttur, sem er
tiöur i lifi gamals fólks, getur orö-
iö aö alvarlegu vandamáli. Ein-
lifi, sem oft er þeirra hlutskipti,
fylgir titt öryggisleysi, einmana-
kennd og þunglyndi, en sannað er
visindalega aö þunglyndi getur
dregiö úr mótstööu gegn sjúk-
dómum. Hjá öldruöum er oft stutt
frá sjálfsumönnun i vanrækslu á
sjálfum sér. Þegar út af ber á ein-
hverju þessu sviði, rlöur á aö
fljótt sé viö brugöiö, svo aö kom-
ist veröi hjá aö vandinn vaxi
meira en nauösyn er.
Gamalt fólk þarfnast þvi oft
eftirlits, en gæta veröur jafnan
vandlega sjálfsviröingar hins
aldraöa og réttar hans til einka-
lifs. Gamalt fólk þarfnast ástúö-
ar, umönnunar, heilsuverndar,
heilsugæslu og endurhæfingar.
Þaö hefur sérþarfir varðandi
fæöi, þrifnað, hreyfingar og einn-
ig oft varöandi húsakynni, flutn-
ing og persónulegt öryggi.
Þegar þeir sem umgangast
hinn aldraða mest, venjulega
fjölskyldan, geta ekki lengur veitt
honum nauösynlega aöstoö, veröa
aðrir aöilar aö koma til, vinir,
kunningjar, nágrannar, sjúkra-
vinir góögeröafélaga eöa heima-
hjúkrun og heimilishjálp á vegum
sveitarfélaga og loks heimilis-
læknirinn. Meö góöri samvinnu
þessara aöila má i ótal tilvikum
veita hinum aldraöa þægilegt og
gleöirikt lif i heimahúsum, þar
sem hann oftast kýs eöa eyöa ævi-
kvöldinu. Hafi hann hins vegar
óskir um eöa aöstæöur krefjist aö
hann dveljist á dvalar- eöa hjúkr-
unarheimili, hjúkrunar- eöa
sjúkradeild, er þaö hlutverk opin-
berra aöila aö sjá um aö þau úr-
ræöi séu fyrir hendi.
(Dr. Jón Sigurösson fyrrv. borg-
arlæknir tók saman meö hliösjón
af gögnum Alþjóöaheilbrigðis-
stofnunarinnar vegna Alþjóöa-
heilbrigöisdagsins 1982)
Þeir, sem eru i fyrri hópnum eru
aö búa sig undir aö hætta eöa eru
hættir störfum. Hinir sem eru i
seinni hópnum, þótt flestir séu
vissulega mun móttækilegri fyrir
þeim á þvi aldursskeiöi en öörum.
Menn eldast mjög misjafnlega
vel. Margt fóik, sem náö hefur
gamals aldri er likamlega og
andlega hraust.
öldrun er eðlilegur þáttur i lifi
manna, en breytingar, sem henni
fylgja eru ekki einvöröungu á lik*
ama heldur einnig á hugarfari.
Komiö hafa fram hugmyndir um,
að i vændum séu grundvallar-
umskipti i sinni aldraöra. Þeir
eru i auknum mæli farnir aö lita á
sig sem einstaklinga meö marg-
breytilegar þarfir, sem aðrir
þjóöfélagsþegnar. Þeir sætta sig
ekki viö aö vera álitnir eldri en
þeim sjálfum finnst þeir vera,
una þvi ekki að vera álitnir sér-
stakur hópur sem haldinn er
kvillum, sem ekkert veröi gert
viö, hópur, sem kominn er á graf-
A árujium 1850-60 voru meöal-
ævilikur kvenna hér 37,9 ár en
karla 31,9 ár. Um miöja siöustu
öld æddu farsóttir yfir landiö, en
^viönámsþróttur fólksins var litill
og manndauöi mikill. Þá (1841-50)
dóu aö meöaltali ár hvert 343 af
hverjum 1000 lifandi fæddum
börnum, áður en þau uröu árs-
gömul (á þeim tima 2 1/2 sinnum
fleiri en t.d. i Danmörku) og misl-
ingaáriö 1846 komst ungbarna-
dauði I 654 af hverjum 1000 lifandi
fæddum.
Hér á landi hafa þvi siöan oröiö
stórstigar framfarir á sviöi heil-
brigðismála, en ekki verða orsak-
ir þess ræddar hér.
Um nokkurt árabil hafa átt sér
stað meðal okkar og i mörgum
öörum löndum þjóöfélagslegar
breytingar, sem hafa haft veruleg
áhrif á félagslega aöstööu aldraös
fólks, og svo mun væntanlega
veröa i enn rfkari mæli á komandi
árum. Alþjóöaheilbrigöisstofnun-
in hefur ákveöiö aö helga alþjóöa-
heilbrigöisdaginn 7. april 1982,
málefnum aldraöra og hefur valiö
deginum kjöroröiö: Gæöum ellina
lifi (Add life to years).
Hver er gamall? Þeir, sem
taldir eru gamlir eöa aldraðir, er
ósamstæöur hópur enda á mjög
misjöfnum aldri, sextugir og
eldri. Alþjóöaheilbrigöisstofnunin
telur aö um 5,8% af mannkyni
jaröar séu 65 ára og eldri, en að
þetta hlutfall veröi um næstu
aldamót um 6,4%. Hér á landi er
yfirleitt miöaö viö fólk 70 ára og
eldra, þegar talaö er um aldraða.
Ariö 1980 var hlutfall þeirra af
þjóðarheildinni 6,8% en þetta
hlutfall mun vaxa verulega og
veröa 7,6-7,9% um næstu alda-
mót.
Rannsóknir leiöa i ljós og
reynslan staöfestir, aö þaö eru
yfirleitt nokkuö skýr mörk á milli
aldurshópa manna 60 til 75 ára og
þeirra, sem eru 75 ára og eldri.
arbakkann, ófær til ástarlifs, ófær
um aö sjá um sig sjálfur, hvað þá
um aöra. Aldraðir benda á, aö
þegar tækifæri hafi gefist hafi
þeir margsinnis sýnt fram á, aö
þeir geta skilað góöu dagsverki
og þar meö þjóðfélaginu talsverö-
um arði og þannig verið nýtir
þjóöfélagsþegnar, þeir hafi jafn-
vel i einstökum tilvikum unniö af-
reksverk, t.d. á sviöi lista og vis-
inda.
1 Japan vinnur helmingur
karla, 65 ára og eldri, fulla vinnu.
I mörgum þróunarlöndum eru
þjóöflokkar, sem halda reynslu
gamalla manna og visku þeirra
úr skóla llfsins sérstaklega i
heiöri og gera þá jafnvel aö leiö-
andi mönnum i þjóölifinu. E.t.v.
nýttist framlag aldraöra til meö-
bræöranna best meö daglegum
samvistum þessara aöila, sam-
veru og samvinnu, eftir þvi sem
þjóðfélagshættir frekast leyfa.
Þeim, sem sannfæröir eru um
aö þeir ráöi yfir nægri starfsorku,
er þaö oft mikiö kappsmál og
telja jafnvel lifshamingju sina
undir þvi komna, aö þeir fái aö
halda áfram starfi eftir aö þvi
aldursmarki, sem meinar þeim
þaö er náö. 1 ýmsum löndum er
unniö aö þvi, aö gera aldurstak-
markiö og eftirlaunakerfiö
sveigjanlegt, og búa aldraö
starfsfólk undir starfslok, hugs-
anlega framhald á starfi eöa um-
skipti til annarra starfa. Þannig
hefur verið reynt aö láta starfs-
fólk hætta störfum smám saman
að eigin ósk. Skylt er þó að taka
eölilegt tillit til starfsins sjálfs, og
hafa ber I huga að ekki eru menn
ætiö sjálfir dómbærir um, hversu
lengi þeir eru hæfir til þess starfs,
sem þeir gegna. Þá hefur i viss-
um löndum veriö höfö hliösjón af
almennu atvinnuástandi i þessu
sambandi. I Frakklandi hefur t.d.
komiö til tals aö draga úr at-