Þjóðviljinn - 15.06.1982, Page 8

Þri&judagur 15. júni 1982 ÞJOÐVILJINN — StÐA 9
8 SIÐA — ÞJÓÐVILJINN Þri&judagur 15. júni 1982
„Einn stærsti þáttur i lifskjörum fólks eru húsnæöiskjör”, segir Jón A. Eggertson i erindi sínu. Myndin
hér að ofan var tekin um 1970 fyrir framan Þórufell f Reykjavik, en meö byggingum Framkvæmda-
nefndar var fjöidamanna gefinn kostur á aö eignast góö hýbýli á viöráöaniegum kjörum.
V erkalýðsf élög
og neytendafélög
„Fiest mál eru neytendamál”,
segir Jóhannes Gunnarsson, for-
maöur Neytendafélags Reykja-
vfkur og nágrennis i viðtali viö
Þjó&viljann. Þa& má segja meö
sann.
Eitt af þvf sem tvfmælalaust á
samleiö meö neytendamáium eru
verkalýösmál. 1 rauninni eru
haria óljós skil á milli neytenda-
félags og verkalýösfélaga, eins og
Jón A. Eggertsson, formaöur
Verkalýösfélags Borgarness,
komst aö oröi á námskei&i um
neytendavernd og verölagsmál,
Hverer 0
munurinn?
sem verkalýösfélagiö gekkst fyrir
i vetur. Jón flutti þarna erindi
sem er \ el þess vir&i a& vitnaö sé
til. Hann segir m.a.:
„Einhverjir munu ef til vill
spyrja: hvers vegna eru stéttar-
félögin aö blanda sér i neytenda-
mál? Er þaö á verksviði þeirra?
Þvi er til aö svara, aö mjög
óljós skil eru á milli neytendafé-
laga og stéttarfélaga. t eöli sinu
eru stéttarfélögin neytendafélög.
baö er til litils aö berjast fyrir
fleiri krónum i vasann, ef ekki er
fylgst meö veröi á vöru og þjón-
ustu. baö er aö sjálfsögöu kaup-
mátturinn sem skiptir máli.”
Stefnoyfirlýsing
Alþýðusamandsins
Og Jón heldur áfram:
„Verksviö Alþýöubands íslands
Jón A. Eggertsson, forma&ur
Verkalýösfélags Borgarness
er slöur en svo einvöröungu bund-
iö viö kjarabaráttu i þröngri
merkingu. baö er aö sjálfsögöu
skylda samtakanna aö verja rétt-
indi' f'élagsmanna sinna á öllum
sviöum þjóöfélagsins og vinna aö
auknum réttindum þeim til
handa. t þessu sambandi má
minna á, aö i inngangi stefnuyfir-
lýsingar Alþýöusambandsins
stendur:
„Verkalýöshreyfingin er einnig
reiöubúin til aö eiga samstarf viö
önnur samtök, sem vinna aö
sömu markmiöum. Slíkt sam-
starf skal ávallt byggt á þvl aö
verkalýössamtökin séu óháö
stjórnmálaflokkum og marki
stefnu sina i öllum málum
einvöröungu út frá hagsmunum
alþýöunnar.
Siöan I stefnuyfirlýsingunni
segir: „Alþý&usamand islands
viil styöja aö uppbyggingu öfl-
ugra og starfshæfra neytenda-
samtaka og heilbrigðri verölags-
þróun.”
Baráttumál verkalýðs-
félaga og neytendafé-
laga
Jón A. Eggertsson telur bar-
áttumál verkalýösfélaga og neyt-
endafélaga tvimælalaust fara
saman. Hann tekur nokkur dæmi:
Fyrr á árum gegndu pöntunar-
félög verkamanna mikilvægu
hlutverki til aö tryggja hag-
kvæmra vöruverö. Heimiidir eru
til um slíkt pöntunarfélag verka-
manna i Reykjavik, sem Dags-
brúnarmenn stofnuöu f heims-
styrjöldinni fyrri. Þá má einnig
nefna Kaupfélag verkamanna á
Akureyri, sem Verkamannafé-
lagiö stofnaöi 1915 og rak fyrst
framan af sem pöntunarfélag
(þaö hefur nýlega veriö sameinaö
KEA). í viötali Þjóöviljans viö
Eövald Sigurösson, fyrrum for-
, mann Verkamannafélagsins
Dagsbrúnar hinn 1. mai 1981 segir
Eövarö frá stofnun pöntunarfé-
laga verkamanna I Reykjavik, i
Skerjafiröi, Grimsstaöaholti og
Rætt við Jóhannes Gunnarsson, formann hins nýja Neytendafélags Reykjavíkur og nágrennis
Það er hagur allra að
neytendaf élög séu sterk
Á sföasta aöalfundi Neytenda-
samtakanna hinn 17. mars sl. var
gerö veruleg skipulagsbreyting á
samtökunum. Neytendasamtökin
náöu áöur nær eingöngu til
Stór-Reykjavfkursvæöisins, en á
aðalfundinum var samþykkt sú
breyting, aö landssamtök neyt-
enda, sem séu bandalag allra fé-
laga neytenda hér á landi, starfi
sem æösta stjórn og samræming-
araöili neytendastarfs.
í framhaldi af þessu var stofn-
aö Neytendafélag Reykjavikur og
nágrennis hinn 18, mai sl. Starfs-
svæöi félagsins var ákveöiö:
Reykjavik, Kópavogur, Seltjarn-
arnes, Garöabæ, Hafnarfjöröur,
Bessastaöahreppur, Mosfells-
sveit og Kjósarsýsla. Þeir félags-
menn i Neytendasamtökunum,
sem nú eru félagar i þessari ný-
stofnuöu deild eru 2447 talsins,
þegar þetta er ritað.
Meginmarkmiðið
hagsmunagæsla
Við náöum tali af formanni hins
nýja félags Jóhannesi Gunnars-
yni, og báöum hann aö segja okk-
ur deili á þvf. Þess má geta, aö
Jóhannes er ekki alls ókunnugur
neytendamálum: hann varð
fyrsti formaöur Borgarfjarðar-
deildar Neytendasamtakanna,
þegar hún var stofnuö áriö 1978 og
gegndi hann formennskunni til
ársins 1980 aö hann flutti til
Reykjavikur.
Markmiö Neytendafélags
Reykjavikur og nágrennis er að
gæta hagsmuna neytenda á fé-
lagssvæöinu, eins og segir I lögum
þess, segir Jóhannes. „Félagiö
hyggst veita félagsmönnum al-
menna ráögjöf og upplýsingar,
sem lúta aö verö- og vöruþekk-
ingu, en á þaö skortir gfurlega.
Viö munum einnig veita leiöbein-
ingar og þjónustu i sambandi viö
vörukaup t.d. ef menn kaupa gall-
aöa vöru.
Reyndar er starfið ekki full-
mótaö ennþá, þar sem félagið er
svo ungt. Þaö er þó ljóst, aö efsta
máliö á dagskrá er aö aöstoöa
neytendur og auka upplýsinga-
streymi til þeirra. Viö höfum
hugsaö okkur nokkra útgáfustarf-
semi I þessu skyni, en það tel ég
bestu leiðina til aö ná til hins al-
menna félagsmanns.
Nú, þaö hefur ýmislegt veriö
rætt i stjórninni, þótt hún hafi aö-
eins haldiö einn fund ennþá. A
þeim fundi komu fram hugmynd-
ir um að félagið geröi einhverjar
sjálfstæöar kannanir á félags-
svæöinu, t.d. á vörugæöum. Þetta
féll i góöan jarðveg hjá stjórnar-
mönnum, og þá er bara aö sjá
hvaðúr veröur.
Herferð fyrir
nýjum félögum
„Nú þaö er auövitaö ljóst, að
þetta félag getur i raun ekki risiö
undir nafni nema til komi mikil
aukning á félagatölu. Við höfum
þvi ákveöiö aö efna til mikillar
herferöar i haust til aö fá fleiri fé-
lagsmenn. Viö væntum þess, aö
þetta félag veröi sterkt afl hér á
höfuöborgarsvæöinu, en sannast
sagna hafa neytendur haft litiö
áhrif hérlendis. En þaö hlýtur aö
vera hagur allra, aö neytendafé-
lögséusterk”.
Staða neytenda
bágborin
Jóhannes er nokkuð kunnugur
neytendamálum á öörum Noröur-
löndum og segir muninn talsverö-
an. Hér á landi eru þetta algjör-
lega frjáls félagasamtök, en á
hinum Norðurlöndunum er rikis-
valdiö meira og minna meö putt-
ana I rekstri félaganna og neyt-
endamálum almennt. Þannig eru
neytendasamtökin I Sviþjóö rikis-
stofnun. I Danmörku eru samtök-
in frjáls félagasamtök, en fá allt
sitt fjármagn frá hinu opinbera.
Staða neytenda hér á landi er
heldur bágborin, miöaö viö hin
Norðurlöndin. Þar hafa menn
vakandi auga fyrir þessum mál-
um og miklu meiri skilning á þýð-
ingu neytendamála.
Lítið rekstrarfé
— Lítið starf
Neytendasamtökin hér á landi
fá 70% fjármagns sins frá aðild-
armönnum. Hin 30 prósentin
koma frá riki og bæ jarfélögum.
„Styrkur frá rikinu hefur stór-
aukist á undanförnum árum”,
segir Jóhannes. „Viö skipulags-
breytinguna veröur þetta þannig,
aö rikisstyrkurinn rennur til
heildarsamtakanna, en viö fáum
styrkinn frá Reykjavikurborg.
Gallinn fyrir okkur er sá aö þessi
aöstoö borgarinnar hefur fariö
hraöminnkandi. Viö vonum auö-
vitaö*ö úr þessu rætist.
Viö höfum sótt til allra sveitar-
félaga á félagssvæöi okkar um
fjárhagsaöstoö, en höfum einung-
is fengið frá Reykjavik og Sel-
tjarnarnesi. önnur bæjar- og
sveitarfélög hafa ekki einu sinni
séö ástæöu til þess aö svara beiöni
okkar. Þarna finnst mér skjóta
nokkuö skökku viö, viö höfum
nefnilega dæmi þess, aö a.m.k.
sum þeirra sveitarfélaga sem hér
um ræöir, leggja mikla áherslu á
aö fá umsögn Neytendasamtak-
anna á hinum ýmsu málum. Nú,
styrkurinn frá þeim hlýtur aö
fara aö koma.” Þetta segir Jó-
hannes brosandi.
„Ef ég á aö skilgreina hvaö
neytendamál eru fyrir nokkuð,
lendi ég fljótt I vandræöum. I
vlðar. Siöar uröu þessi félög aö
Kaupfélagi Reykjavikur og ná-
grennis. Þannig hefur verkalýös-
hreyfingin i landinu löngum látiö
neytendamál til sin taka.
Jón nefnir einnig húsnæöismál-
in, sem dæmi um þá samleiö, sem
verkalýösfélög og neytendafélög
eiga, en húsnæðismálin eru vafa-
litið einn stærsti þátturinn I llfs-
kjörum fólks, a.m.k. hérlendis.
Þá nefnir Jón einnig hina nýju
löggjöf um aöbúnað á vinnustöö-
um og aö Alþýöusambandiö á tvo
fulltrúa i Verölagsráöi.
Jóhannes Gunnarsson: t raun er
hægt aö heimfæra flesta hluti i
okkar tilveru undir neytenda-
mái.
raun er hægt aö heimfæra vel-
flesta hluti I okkar tilveru undir
neytendamál. Hvaö eru umhverf-
ismál t.d. annaöen neytendamál?
Þetta er allt miklu stærra heldur
en þaö eitt hvaö einhver vara
kostar á hverjum tima, þótt auö-
vitaö sé þaö einnig mikiö mál.
Verkefnin eru þvi næg fyrir
neytendafélög, en hins vegar
augljóst aö ekki er hægt aö sinna
öllu. Og upplýsingar og aöstoöar-
hlutverkið veröur aö sitja i fyrir-
rúmi. Viö veröum aö vona, aö
Þannig er hægt aö tina til fjöl-
mörg dæmi, en þessi veröa látin
nægja. En Jón endar erindi sitt á
þvi aö velta fyrir sér samstarfi
neytendafélaga og verkalýðsfé-
laga. Þar má t.d. taka til athug-
unar samstarf á sviöi fræöslu-
mála, þar mætti hugsa sér aö
námskeið um neytendamál veröi
haldin viös vegar um land.trúnaö-
armenn á vinnustööum fái
fræöslu um þessi mál, útgáfa
fræöslurita og aö neytendasam-
tök á landsbyggöinni fái a&stööu á
skrifstofum stéttarfélaganna. At-
hyglisveröar hugmyndir, svo ekki
sémeira sagt.
—ast
stjórnin veröi þaö starfsöm, aö
hún geti einnig sinnt öörum mál-
um, þótt viö veröum vitaskuld
alltaf aö takmarka okkur eitt-
hvaö.”.
Sterk
neytendafélög
eru hagur allra
Jóhannes segir aö lokum, fyrir
hönd sinnar stjórnar, aö hún
vænti góöra viöbragöa viö herferö
félagsins Ihaust. „Félagiö veröur
ekki traust afl nema meö miklu
fleiri félögum”, itrekar hann.
„Ég vil þvi nota þetta tækifæri til
aö skora á alla aö ganga i félag-
iö.”
Stjórn Neytendafélags Reykja-
vikur og nágrennis skipa auk Jó-
hannes Gunnarsson, formanns:
Erna Hauksdóttir, varaformaö-
ur, Lára V. Júliusdóttir, gjaldkeri
og Jón Asgeir Sigurösson, ritari.
Meöstjórnendur eru: Anna Krist-
björnsdóttir, Bergþóra Gisladótt-
ir, Björn Hermannsson, Gyöa Jó-
hannesdóttir, Jóhanna Thor-
steinsson, Sigrún Agústsdóttir,
Siguröur Sigurösson og Teitur
Jensson.
Þeim sem óska eftir aö gerast
félagsmenn (en árgjaldiö er 150
krónur) er bent á að hafa sam-
band viö skrifstofu félagsins aö
Austurstræti 6, simi 21666. Hún er
opin alla virka daga milli kl. 3 og
5.
ast
Lítil þorskgengd
Síðan vetrarvertíð lauk
hefur verið frekar lítil
þorskgengd á miðum við
landið. Þetta hefur komið
harðast niður á togaraflot-
anum, sérstaklega þar sem
vertíðarafli hans var mikið
minni af þorski heldur en á
s.l. ári á sama tima. Menn
spyrja að vonum hvað
valdi þessu, og sýnist þá
sitt hverjum.
Þeir sem eru á aldur við mig
muna mörg slik ár þegar ekki var
viölit aö gera út togara á þorsk-
veiöar hér viö Island yfir sumariö
og varð þá aö leggja togaraflot-
anum eftir vortúrinn á Hvalbak,
þar til I enduöum ágústmánuöi aö
skipin fóru aö veiöa skrapfisk fyr-
ir Englandsmarkað, þ.e.a.s. þeir
togarar sem ekki voru á sildveiö-
um fyrir noröurlandi.
Þannig var þetta á árunum eft-
ir fyrri heimsstyrjöldina kringum
og eftir 1920 eftir hina miklu friö-
un Islenskra fiskimiöa I fjögur ár i
striöinu. Þaö var á þessum árum
sem hinn mikli fiskiskipstjóri
Guömundur Jónsson á togaran-
um Skallagrimi mældi sjávarhit-
ann I djúpinu áöur en hann kast-
aöi vörpunni, þvi hvorki höföu
menn þá dýptarmæli né fisksjá til
aö rétta sig eftir viö veiöarnar.
En menn vissu þá aö til þurfti
ákveöiö lágmarks hitastig og æti i
sjóinn til þess aö gott væri aö
veiða meö bornvörpu.
„Hann fer að glæöast þegar
sjórinn hlýnar og ætiö eykst,”
sögöu þá togaraskipstjórar I treg-
fiski. Og þeir vissu hvaö þeir
sögöu. Siöan þetta var hefur oröiö
mikil bylting I togveiðum, sér-
staklega eftir tilkomu skuttogar-
anna, búnum margvislegum raf-
eindatækjum sem auövelda veiö-
arnar.
En þrátt fyrir hin breyttu við-
horf veiöanna þá gildir áfram þaö
gamla lögmál miöanna, aö þar
þarf aö vera æskilegur sjávarhiti
og æti sem gengur saman I
hnappa viö botn eöa uppi i sjó til
þess aö togvarpan sé gott veiöar-
færi til aö veiöa I þorsk. Sé þetta
ekki fyrir hendi þá leiöir þaö til
tregfiski. Ég tel þvi engan vafa á
Jóhann J.E. Kúld
fiskimái
þvi, aö kaldi sjórinn á vestfjarö-
armiöum s.l. vetur eigi sinn stóra
þátt I minnkandi afla þar. Séu
ekki ætisskilyröi nógu góö á miö-
Fer hann aö glæ&ast þegar sjórinn
hlvnar og eykst?
unum þá dreifir þorskurinn sér I
ætisleit, og viö slikar aöstæöur þá
eru þorskveiöar meö linu æski-
legastar og skila bestum árangri.
Það sýnist mér lika aö hafi sann-
ast nú.
En viö veröum aö vona aö
veiðiskilyröi togaranna, okkar
bestu veiöiskipa, fari batnandi
þegar lengra liöur á sumar og
sjór hlýnar, en viö þaö eiga ætis-
skilyröi þorsksins aö batna ef allt
ermeðfelldu.
En hitt veröum viö lika aö gera
okkur ljóst, aö stór þorskstofn
þarf mikiö æti. Þarna er loönan
mikilvægur hlekkur i lifskeöjunni
sem ekki má skeröa meö veiöum
um of. Sandsili er lika mikilvægt
æti fyrir þorskinn og sem betur
fer þá höfum viö ekki tekiö upp á
þvi aö veiöa þaö I bræöslu. En
sandsiliö þarf hlýrri sjó heldur en
loönan, og þess vegna vantar þaö
á miöin ef sjór veröur of kaldur.
Þar sem þorskurinn er okkar
þýöingarmesti fiskistofn fyrir af-
komu alla i landinu eins og stend-
ur, þá veröum viö aö gera þaö
sem 1 okkar valdi stendur til þess
aö hann hafi nóg æti á miöunum
og þar veröur hæfileg friöun loön-
unnar eitt af þvi þýöingarmesta
aöminu viti.
Hitt vil ég taka skýrt fram, svo
þaö valdi engum misskilningi, aö
ófært er aö miöa afkomumögu-
leika útgeröar og fiskvinnslu i
landinu viö veiöar á þorski einar
saman og hámarksveiöi úr þorsk-
stofninum árlega, án undantekn-
inga, þvi slikt er algjörlega
óraunhæft. Heldur eigum viö aö
miöa viö meöal afla bæöi á þorski
svo og öörum þeim fisktegundum
sem tilheyra islenskum miöum
innan okkar fiskveiöilögsögu. Og
fiskafla okkar eigum viö sem
mest aö afla i þau veiöarfæri sem
gefa besta hráefnisnýtingu, og
þar meö verömætastan afla til út-
flutnings.
Þjóöin veröur aö læra þann
sannleika, aö lélegur hámarks-
fiskafli i tonnum talinn, getur
verib minni ab verömæti heldur
en meöal fiskafli, þar sem vel
hefur veriö staöiö aö veiðum og
vinnslu. Nýting og verömæti afl-
ans skiptir meginmáli fyrir is-
lenskan sjávarútveg.
Björgunametið Markús
Viöbót viö grein-
argerö Jóhanns
J. E. Kúld
1 greinargerö, sem Jóhann J.E.
Kúld skrifa&i I Þjóöviljann á sjó-
mannadaginn um öryggismál
sjómanna og björgunarnetiö
Markús, þá féllu niöur vegna
þrengsla nokkur atri&i sem máli
skiptu.
A þessu viljum viö bi&ja hlutaö-
eigendur afsökunar, og birtum
hér tvær umsagnir um netiö, en
þær áttu aö fylgja greinargerö
Jóhanns.
Umsögn skólastjóra
Stýrimannaskólans
„Ég undirritaöur var viðstadd-
ur æfingu meö björgunarráði
Markúsar i Reykjavikurhöfn
laugardaginn 10. okt. s.l.
Ég er sannfæröur um, aö netiö
eykuröryggi sjófarenda og björg-
un manna, sem falla fyrir borö.
Ég tel að björgunarnetið sé ágæt
viöbót viö þau öryggistæki sem
fyrir eru. Viö björgun manna,
sem fallið hafa útbyröis frá borö-
háum skipum getur netiö veriö til
mikils hagræðis aö hifa menn um
borb aftur.
Markúsarnetiö gæti komiö aö
góöu gagni I sambandi viö björg-
un manna á milli skipa, ef þeir
Markús B. Þorgeirsson, hönnuöur
netsins.
eru búnir björgunarbeltum, en
meö netinu er unnt aö draga
marga menn i einu á milli skipa
og hifa þá siöan um borö.”
Hér lýkur umsögninni sem er
undirrituö: Guöjón Armann Eyj-
ólfsson, skólastjóri, ásamt
stimpli Stýrimannaskólans i
Reykjavik.
Umsögn
Siglingamálastjóra
„Meö bréfi dagsettu 4. mars
1980 viöurkenndi Siglingamála-
stofnun rikisins björgunarnet
þau, sem Markús B. Þorgeirsson
hefur hannaö til notkunar I is-
lenskum skipum. Siglingamála-
stofnun rikisins hefur frá upphafi
skoöaö og tekiö nokkurn þátt I
prófun á þessu björgunarneti
Markúsar. t upphafi var stærö
þessara björgunarneta 2m x 3m,
en nú eru einnig til stæröirnar lm
x 2m og 2m x 4m. Flot eru á lengri
teinum netsins og sjálflokandi
krókar, þannig aö hægt er aö loka
netinu t.d. utan um mann i sjó.
Þetta björgunarnet Markúsar er
til þess ætlaö, a& auövelda aö ná
mönnum, er falliö hafa útbyrðis,
um borö I skip aftur, hvort sem
þeir eru sjálfbjarga e&a ekki.
Þá er ætlast til aö nota megi
netiö sem uppgöngustiga á skips-
hlið og sem bur&arkörfu fyrir
veika menn um borö, þar sem aö-
stæöur eru þröngar og erfiöar um
borö I skipum. 1 öllum hornum
netsins eru linur til aö stýra þvi
og ná upp úr sjó. Möskvar netsins
eru stórir, nú 400mm. svo auövelt
er a& stiga i netiö og ná handfestu.
Þessa nets er ekki krafist i
skipum samkvæmt gildandi regl-
um. Hinsvegar er Siglingamála-
stofnun rikisins sannfærö um, að
slikt björgunarnet geti verið til
aukins öryggis um borö i skipum,
og megi þessvegna skoöa þaö sem
björgunartæki, sem mæla má
með aö sé til um borö I íslenskum
skipum til viöbótar þeim björgun-
artækjum sem krafist er sam-
kvæmt gildandi reglum, en þaö
kemur ekki I staö þeirra.”
Undir umsögnina skrifar:
Hjálmar R. Báröarson,
siglingamálastjóri,
og er hún dagsett 18. des. 1981.