Þjóðviljinn - 09.09.1982, Blaðsíða 9

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Fimmtudagur 9. september 1982
Fimmtudagur 9. septembcr 1982 ÞJÓÐVILJINN — StÐA 9
Sjóður sem bætir
tjón af völdum olíu:
íslendingar
meö fulla
aðild en
greiða þó
engin
iðgjöld!
Islendingar gætu notið aðstoðar
alþjóðasjóðs til að bæta tjón af
vökluin olíumengunar enda þótt
þeir greiði ekki eina einustu krónu í
iðgjöld ti! sjóðsins. Þctta kom frani
á hlaðamannafundi scm haldinn
var í tilcfni þess að framkvæmda-
stjóri umrædds sjóðs, R.H. Ganten
var staddur hér á landi.
Alþjóðasiglingamálastofnunin
hafði frumkvæði að stofnun þessa
sjóðs, sem á að bæta tjón af völdum
olíumengunar, sé það meira en svo
að tryggingafélögin bæti skaðann.
Tryggir þessi sjóður tjón að upp-
hæð allt að 50 milljónum dollara og
greiða innflutningsfyrirtæki
olíunnar iðgjöld til sjóðsins, þó
aðeins ef innflutningurinn nær
150.000 tonnum á ári. Vér íslend-
ingar náum ekki því niarki en njót-
um þó fullra réttinda úr umrædd-
um sjóöi enda þó við höfum enn
sem komiö er ekki þurft á slíkri
aðstoð að halda.
R.H. Ganten benti á að sjóður-
inn gæti orðiö íslendingum mikil-
vægur ef hér yrði skaði af völdum
olíumengunar þar sem mörg slys
gætu orsakað tjón á fiskimiöum.
Væru all mörg dæmi um skaöabæt-
ur úr sjóðnum í slikani tilfellum.
Aðildarþjóðir þessa alþjóðalega
olíumengunarsjóðs eru 26 en sjóð-
urinn var stofnaður 1971, en hann
tók til starfa 1978. Hefur hann síð-
an þá bætt fyrir tjón 14 stórslysa
sem leitt hafa af sér olíumengun.
- v.
,,Ríðum
senn
í réttirnar”
Nú eru réttir á næsta leiti og von-
andi hugsa margir ennþá til þeirra
með tilhlökkun og eftirvæntingu.
Þeim til hægðarauka, sem hugsa
sér að „ríða í réttirnar“ birtunr við
hér skrá yfir nokkrar þeirra, sem
hugmvndin cr að rétta í fram á
laugardaginn 18. scpt., cn það cru
eingöngu fjárréttir. Síðar koma
hinar auk nokkurra stóðrétta.
Auökúlurétt í Svínadal, 10. og
11. sept., Undirfellsrétt í Vatnsdal,
10. og 11. sept., Víðidalstungurétt í
Víðidal, 10. og 11. sept. Fossrétt í
Hörglandshreppi, 12. sept. Hrúta-
tungurétt í Hrútafirði, 12. sept.
Laufskálarétt í Hjaltadal, 12. sept.
Skarðarétt í Gönguskörðum, 12.
sept. Tungurétt í Svarfaðardal, 12.
sept. Brekkurétt í Norðurárdal.
13. sept. Fljótstungurétt í Hvítár-
síðu, 13. sept. Reynistaðarrétt í
Skagafirði, 13. sept. Þverárrétt í
Þverárhlíð, 14. og 15. sept. Odds-
staðarétt í Lundarreykjadal, 15.
sept. Svignaskarðsrétt í Borgar-
hreppi, 15. sept. Tungurétt í Bisk-
upstungum, 15. sept. Grímsstaða-
rétt á Mýrum, 16. sept. Hrunarétt í
Hrunamannahreppi, 16. sept.
Skaftholtsrétt í Gnúpverjahreppi,
16. sept. StafnsréttíSvartárdal, 16.
sept. Rauðsgilsrétt í Hálsasveit,
17. sept. Skeiðarétt á Skeiðum. 17.
sept. Reyðarvatnsrétt í Rangár-
vallahreppi, 18. sept.
- mhg.
Pálmi Jónsson, landbúnaðarráð-
herra í ræðustól.
láta af búskap. Tekur það jafnt til
uppeldis, möguleikum til meniit-
unar og hverskonar olnbogarým-
is, enda sýna ungir bændur það í
verki. Óskaði ræðumaður fund-
inum og bændastéttinni farsældar í
störfum.
Þá flutti Sigurhanna Gunnars-
dóttir á Læk í Ölfusi ávarp fyrir
hönd Kvenfélagasambands Islands
og mun þaö birtast hér i blaðinu.
Hákon Sigurgrímsson, starfs-
maður Stéttarsambandsins, las upp
og skýrði reikninga þess.
Deginum lauk svo með umræð-
um um skýrslur, ræður og reikn-
inga og málum var visað til nefnda.
Föstudagurin fór allur í nefndar-
störf.
17 tíma fundur
Svo var til ætlast, aö hinar sex
nefndir fundarins heföu lokiö
störfuni ekki síðar en kl. 10 á laug-
ardagsmorgun og gætu þá upp úr
því hafist umræöur og afgreiösla
nefndarálita. Svo reyndist þó ekki
enda mikill málafjöldinn og fékk
t.d. ein nefndin upp undir 30 til-
lögur til umfjöllunar. En upp úr
hádeginu hófust umræður er stóöu,
með óhjákvæmilegum matar- og
kaffihléum, til kl. 7 á sunnudags-
morgun. Þá var fundinum slitið af
formanni Stéttarsambandsins,
Inga Tryggvtisyni, sem þakkaöi
fundarmönnum vel unnin störf,
starfsfólki fundarins fyrir þess
mikilsverða framlag og hótelfólki
fyrir framúrskarandi góða aðbúð
og fyrirgreiðslu á alla lund.
Framundan var morgunverður
og síöan um það bili eins og hálf-
tíma svefn fyrir þá. sem á annað
borð töldu taka því að leggja sig
áöur en lialdið skyldi heimleiðis.
Kvöldvaka
Áður hefur verið vikið í þessari
frásögn að ferðalagi kvenþjóðar-
innar um Borgarfjörð, en fyrir
hana þakkaði Ágústa Þorkelsdóttir
á Refstað, með skörulegri ræðu.
Eftir er að geta kvöldvökunnar,
sem Búnaðarsamband Borgar-
fjarðar bauö til á föstudagskvöldið
og Bjarni Guðráösson stjórnaði.
Þar tók Snorri Þorsteinsson kvöld-
vökugesti með sér í kynnisför um
Borgarfjarðarhérað, þar sem ofið
var saman með skemmtilegum
hætti sögulegum fróðleik og land-
fræðilegum. Gísli Þorsteinsson
söng einsöng við undirleik Sverris
Guðmundssonar. Sveinbjörn
Beinteinsson kvað frumsamin Ijóð,
blandaður kór söng undir stjórn
þeirra Bjarna Guðráðssonar og
Ólafs Guðmundssonar og að lok-
um var dansað svo sem hverjum og
einum entist orka til.
— mhg
Aðalfundur
Stéttarsambands
bænda:
Aðalfundur Stéttarsambands bænda var að þessu
sinni haldinn í Borgarnesi dagana 2.-4. sept. sl. og fjall-
aði að venju um fjölda mála. Fundinn sátu um 40 full-
trúar úr öllum sýslum landsins, auk stjórnar Stéttar-
sambandsins, framkvæmdastjóra Framleiðsluráðs
Gunnars Guðbjartssonar, starfsmanna Stéttarsam-
bandsins og Framleiðsluráðs og ýmissa gesta. Og síst
skyldi því gleymt, að allmargar konur fulltrúanna
prýddu fundinn og settu á hann skemmtilegan hlýlegan
og heimilislegan blæ. Hafa konur, í vaxandi mæli, sótt
aðalfundi Stéttarsambandsins hin síðari árin.
Fundarstjórar og fundarritarar frá v.: Magnús Sigurðsson, Jón Kr. Magnússon, Þorsteinn Geirsson og
Guðmundur Ingi Kristjánsson.
Frá v.: Gunnar Guðbjartsson, framkvæmdastjóri Framleiðsluráðs, Böðvar Pálsson, Þórarinn Þorvaldsson
og Gísli Andrésson, en þeir eru allir í stjórn Stéttarsambandsins, -og Pálmi Jónsson, landbúnaðarráðherra.
Brugðlst við erfiðleikum
af festu og fyrirhyggju
út fryst. Fyrir þetta kjöt fékkst
37% hærra verð að frádregnum
kostnaði en verð á frosnu kjöti sem
flutt er til Danmerkur á hefðbund-
inn hátt.
Ákveðið hefur verið að létta
nokkuð gjöldum af útflutningnum
svo sem sjóðagjöldum, sem leggj-
ast á heildsöluverð útfluttra land-
búnaðarafurða, sem ekki njóta
útflutningsbóta og 3,5% álag á
heildsöluverð útflutts kindakjöts.
Nýgreinar og
hagræðing
Kaupfélag Borgfirðinga bauð
konunum, ásamt öðrum gestum, i
kynnisför um Borgarfjörð á föstu-
daginn og blaðamanni raunar einn-
ig, en hann sat af sér boðið. Olli því
bæði venjuleg, mannleg heimska
og svo þessi fjandans skyldurækni,
að kúldast íherbergi sínu daglangt,
(því fulltrúarnir voru á sífelldum
nefndafundum) og dunda þar við
að festa á blað frásögn af einhverju
því, sem fram hafði þegar farið a
fundinum. Nær hefði verið að slást
í för með þeim hópi af betri og fal-
legri hluta mannkynsins, sem
þarna var mættur. Þetta mun hon-
um aldrei veröa á aftur.
Fundurinn hófst i llótel Borgar-
nes kl. 9.30 á fimmtudagsmorgun-
inn og var settur af formanni Stétt-
arsambandsins, Inga Tryggvasyni.
Bauð hann alla viðstadda vel-
komna og minntist síðan þeirra
manna, er kontið hafa við sögu
Stéttarsamþandsins en látist frá því
að síðasti aðalfundur var haldinn.
Voru það Guðmundur Jósa-
fatsson frá Brandsstöðum, Jón
Kristjánsson frá Kjörseyri, Jón
Magnússon frá Stóragerði, Kjartan
Eggertsson frá Einholtum og I lelgi
Rafn Traustason, kaupfélagsstjóri
á Sauðárkróki. Risu fundarmenn
úr sætum sínum í virðingarskyni
við hina látnu.
Aðalfundarstjóri var kosinn
Magnús Sigurðsson á Gilsbakka og
honum til aðstoðar Jón Kr.
Magnússon á Melaleiti en
fundarritarar Guðmundur Ingi
Kristjánsson á Kirkjubóli, Þor-
steinn Geirsson, Reyðará og Matt-
hías Eggertsson, Reykjavík.
Afgreiðsla
eldri ályktana
Er lokið var kjöri á embættis-
mönnum fundarins flutti Ingi
Tryggvason, formaður Stéttarsam-
bandsins skýrslu stna. Rakti hann
fyrst afgreiðslu stjórnarinnar á ál-
yktunum síðasta aðalfundar,
hvernig leitast hefði verið að fylgja
þeim eftir og með hvaða árangri.
Þá greindi hann frá þeim verkefn-
um, sem stjórn Stéttarsambandsins
og starfsmenn þess hefðu að öðru
leyti unnið að á starfsárinu.
Af þeim málum má m.a. nefna
stærðarmörk húsnæðis í sveitum
vegna lánafyrirgreiðslu, breytinga
á lögum um búfjárhald í þéttbýli,
málefni Bréfaskólans, trygginga-
mál landbúnaðarins, launakjör
starfsmanna í landbúnaði, sumar-
dvöl barna úr þéttbýli i sveitum,
ferðaþjónustu bænda, félagsmál
búnaðarfélaga, Búnaðarfélag ís-
lands og Stéttarsambandsins og
stækkun Bændahallarinnar, sem
nú er unnið að. Þá gat formaöur
þess, að á undanförnum árum
hefðu sérgreinafélög verið stofnuð
á ýmsum sviðunt landbúnaðarins
og var formönnum þessara félaga
boðið að sitja fundinn. Guð-
mundur Stefánsson, búnaðarhag-
fræðingur, hefur nú verið ráöinn til
Stéttarsambandsins og mun hann
m.a. sinna málefnum sérgreinafé-
laganna.
Árið 1975 gáfu Búnaöarfélag ís-
lands og Stéttarsamband bænda
nokkra fjárupphæð til endurbóta á
húsi Stephans G. Stephanssonar,
bónda og skálds i Markerville i
Kanada. Mun sú gjöf hafa átt ríkan
þátt í þeirri ákvörðun stjórnar Al-
bertafylkis, að endurbæta húsið og
koma þar upp minjasafni um
skáldið. Safnið var opnað hinn 7.
ágúst sl. að viðstöddum stóruni
hópi islensks bændafólks. Við þá
athöfn afhenti formaður Búnaðar-
félags íslands, Ásgeir Bjarnason
safninu málverk úr Skagafirði, eftir
Sigurð Sigurðsson, listmálara, sem
gjöf frá íslenskum bændum.
Nýjar búgreinar
og framleiðslumál
Þessu næst vék ræðumaður máli
sínu að nýjum búgreinum. Gat
hann þess að sl. haust hefði stjórn
Stéttarsambandsins samþykkt á-
lyktun um skipulagningu á fóður-
gerð fyrir loðdýrabú og mælst til
þess við SÍS að það beitti sér fyrir
skipulegum aðgerðum i málinu,
ásamt kaupfélögunum. Þá drap
ræðumaður á beinan og óbeinan
Ingi Tryggvason, formaður Stétt-
arsambands bænda, flytur skýrslu
sína.
máls Pálmi Jónsson, landbúnaðar-
ráðherra. Ráðherra benti á, að
efnahagskreppa sú, sem rfkt hefur
á Vesturlöndum undanfarin ár,
hefði nú sótt okkur heint. Verð á
aðkeyptum rekstrarvörum hefði
fariö hækkandi og minnkandi
kaupgeta í viðskiptalöndum okkar
hefur leitt af sér lækkkandi verðlag
á afurðuni okkar, verðfall og jafn-
vel lokun markaða. Sjávarafli
hefði minnkað mjög og búist væri
við 5-6% samdrætti í þjóðartekjum
okkar á þessu ári.
Við þessu heföi ríkisstjórnin
brugðist með setningu bráða-
birgðalaga um efnahagsaðgerðir,
sem hlyti að bitna á öllum. bænd-
um jafnt sem öðrum. Heimilt er að
greiða úr ríkissjóði allt að 50 milj.
kr. til láglaunafólks á þessu ári og
ætti það einnig að ná til tekjulágra
bænda. Tekið verður upp nýtt við-
miðunarkerfi fyrir laun og kemur
það til með að hafa áhrif á launalið
verðlagsgrundvallarins.
Þvínæst vék ráðherrann að
þingsályktunartillögu um stefnu-
mörkun í landbúnaði, sem hann
hefði lagt fram af hálfu ríkisstjórn-
arinnar. Er meginatriði þeirrar
stefnu það, „að framleiða landbún-
aðarafurðir með þeirri fjölbreytni,
sem landkostir, veðurfar og mark-
aðsskilyrði leyfa að tryggja efna-
hagslegt jafnrétti bændafólks og
eigna- og umráðarétt þess yfir bú-
jörðum, að leggja áherslu á að
varðveita náttúruauðæfi landsins,
landkosti og hlunnindi bújarða og
eðlilega byggð í landinu".
Þótt tekist hafi nú að samhæfa
framleiðslu og neyslu mjólkur-
afurða þá er alltaf nokkur hreyfing
á framleiðslumagni eftir lands-
hlutum. Kemur því til athugunar
hvort ekki væri rétt að taka upp
svæðisbundin framleiðslumörk í
mjólkurfratnleiðslunni og jafnvel
Til nýrra búgreina og hagræð-
ingarverkefna hefur á þessu ári
verið ráðstafað kr. 5.250.000.
Framleiðni sjóðurinn fékk og kr.
1.000.000 til uppbyggingar slátur-
húsa. Þessuin fjármunum var tn.a.
varið til fiskiræktar og veiðimála,
til eflingar fóðurverkunar og loð-
dýraræktar. Veitt hafa veriö 80 ný
leyfi til refaræktar á árinu og má
ætla að fjárfestingarkostnaður
þeirra búa verði ckki undir 15 milj.
kr. Þeir bændur hafa gjarnan verið
látnirganga fyrir um leyfi, sem geta
notað til þessarar starfsemi hús,
sem fyrir eru á jörðinni.
í tíð núverandi ríkisstjórnar hef-
ur gengið greiðlega að fá staðfestar
ákvarðanir sex-mannanefndar um
búvöruverö, gagnstætt því, sem oft
var áður. Þá dróst staöfesting oft
svo vikum skipti og töpuðu bænd-
ur, vegna þeirrar tregðu. hundruð-
um miljóna kr.
Á síðari árum hefur hækkun
afurðalána landbúnaðarins yfirleitt
veriö í samræmi við verðlagshækk-
anir og nú eru í fyrsta sinn veitt
afurðalán út á hrossakjöt og líf-
hross til útflutnings. Á þessu ári
hafa verulegar hækkanir orðið á
rekstrarvörum til landbúnaðarins.
Ávörp
Ásgeir Bjarnason, formaður
Búnaðarfélags fslands, ávarpaði
fundinn fyrir liönd Búnaðarfélags-
ins. Bauö hann Inga Tryggvason,
formann Stéttarsambandsins,
velkominn til starfa og þakkaði
jafnframt fráfarandi formanni,
Gunnari Guðbjartssyni, langt og
heilladrjúgt starf í þágu bændasam-
takanna, en sem betur fer væri
hann enn að störfum fyrir bændur,
þótt látið hefði af formennskunni.
Ásgeir ræddi um nýjar búgreinar
og möguleika þeirra til að leysa að
einhverju leyti af hólmi hinar eldri
og kvótakerfið, sem gert hefði sitt
gagn en spurning væri hvort það
væri ekki of strangt gagnvart þeim
bændum, sem stæðu höllustum fæti
fjárhagslega. En ég er ekki svart-
sýnn á framtíð bændastéttarinnar,
sagði Asgeir Bjarnason. Mögu-
leikar ungs fólks nú eru miklu meiri
en þeir áttu kost á, sem nú eru að
þátt Stéttarsambandsins í störfum
ýmissa stofnana og nefnda, sem
sinna málefnum landbúnaðarinsog
ræddi framleiðslu og sölu búvara.
Mjólkurframleiðslan minnkaði
um 3,8% milli áranna 1980 og 1981
en hefur aukist lítillega á þessu ári.
Sala á mjólkurvörum hefur gengið
vel og hefur „mjólkuriðnaðurinn"
sýnt árverkni, sem til fyrirmyndar
er í því að fullnægja kröfum mark-
Næst kom formaður að verðlags-
grundvellinum. Gat hann þess að
fóðurbætisnotkun á framleiðslu-
einingu hefði minnkað verulega,
áburðarnotkun nokkuð aukist,
mjólkurframleiðsla á grip aukist en
kindakjötsframleiðslan minnkað.
Heildarmeðaltalstölur sýna, að til-
kostnaður við búreksturinn hefur
hækkað mun meira en fjölskyldu-
laun.
I sambandi við stjórnun þá, sem
tekin hefur verið upp á búvöru-
framleiðslunni benti ræðumaður á,
að 50,5% þeirra búmarkshafa á
lögbýlum, sem lögðu inn sauðfjár-
afurðir 1980, hefðu enga skerðingu
hlotið, en verðskerðing sú, sem
jafnað var beint niður á sauðfjár-
framleiðendur, var rúmar 10 milj.
eða milli 1/4 og 1/5 verðvöntunar.
Að öðru leyti var verðvöntunin
Leitað hefur verið nýrra mark-
aða fyrir kindakjöt erlendis en ár-
angur enn óviss. Vonir standa þó til
verulegs markaðar fyrir ærkjöt í
Sovétríkjunum, en sovésk
heilbrigðisyfirvöld hafa staðið'
gegn því. Umræður standa nú yfir
um að fá hingað sovéska dýralækna
til þess að kynna sér aðstæður. —
Verið er og að athuga um útflutn-
ing á dilkakjöti til Japan en Japanir
hafa sýnt honurn áhuga. Eru Jap-
anir væntanlegir hingað áður en
langt um líður til þess að kynna sér
meðferð kjöts í sláturhúsum.
Nýlega fór frá Kaupfélagi Sval-
barðseyrar tilraunasending á kjöti
til Danmerkur. Frampartar voru
úrbeinaðir og reyktir, slögin notuð
í rúllupylsur en hryggir og læri flutt
aðarins. Gæði og fjölbreytni va-
ranna er viðurkennd í reynd með
miklum kaupum alntennings á
vörunum og með þessari rniklu
sölu og jákvæðum liuga neytenda
gagnvart mjólkurvörunum eru
hagsmunir framleiðenda tryggðir
svo sem best má verða", sagðf Ingi
Tryggvason.
Heildarframleiðsla kindakjöts
var 14.224 tonn á móti 13.451 tonni
1980. Innanlandssala á kindakjöti
reyndist 5% rneiri frá upphafi síð-
asta verðlagsárs til júlíloka en á
sama tímabili árið áður.
50,5% sluppu
I sambandi við uppgjör búvöru-
verðs er þess að geta, að aðstaða
mjólkursamlaganna til að ná
grundvallarverði er rnjög misjöfn
af ýmsum ástæðum. Ráðgjafarfyr-
irtækið Hagvangur h/f hefur nú
tekið að sér könnun á rekstri nokk-
urra mjólkursamlaga með það
rn.a. fyrir augum, að betri upplýs-
ingar fáist um kostnað við fram-
leiðslu og sölu hinna ýmsu vöruteg-
unda.
greidd úr ríkissjóði og af kjarnfóð-
urgjaldi, en það greiða bændur
auðvitað sjálfir og er það þvi skerð-
ing á heildartekjum stéttarinnar.
Afkoma bænda á sl. ári var mjög
misjöfn. Er ljóst, að margir bænd-
ur, einkum þeir yngri, eiga í mikl-
um erfiðleikum vegna skulda. Fer
nú fram athugun á þvi, hvernig
unnt er að aðstoða þessa bændur.
Stefnumörkun
í landbúnaði
Að lokinni ræðu formanns tók til
einnig í kindakjötsframleiðsl-
unni.
í stefnutillögu ríkisstjórnarinnar
segir, að miða skuli frantleiðslu
sauðfjárafurða við innlendan
rnarkað og erlenda markaði, sem
teljast viðunandi. Nú er stefnt að
fækkun sauöfjár með frjálsu
samkomulagi við framleiðendur og
að sú fækkun nemi i haust allt að 50
þús. fjár. Ríkisstjórnin hyggst
verja allt að 10 rnilj. kr. úr ríkissjó-
ði til stuðnings þessari fyrirætíun
og að tekin veröi inn á fjárlög næsta
árs fjárhæð, sem tryggi þeim, sem
fækka fé sínu í haust samkvæmt
samkomulagi við Framleiðsluráð,
fullt grundvallarverð fyrir kjöt af
fullorðnu fé, sem er urhfram eöli-
lega slátrun, að frádregnu andvirði
seldra afurða.
í haust mun hefjast sala á matar-
pökkum í skólum á höfuðborgar-
svæðinu á grundvelli tillagna frá
nefnd, sem skipuð var á síðasta ári
til að athuga þetta mál.
Markaðsleit
Sauðkindin hefur haldið lífinu í þessari þjóð á liðnum öldum en nú þykir sem þessi lífgjatí sé að vaxa okkur
yfir höfuð.
Ásgeir Bjarnason, formaður Bún-
aðarfélags Islands, ávarpar fund-
inn.