Þjóðviljinn - 01.10.1982, Side 5

Föstudagur 1. október 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Skákunnendum gefið langt nef
Nokkur orð
um
fyrirhugað
einvígi Spasskís
og Friðriks
✓
Olafssonar
Helgi Ólafsson
skrifar
Sagt hefur það mér maður að
þegar hann hafi lokið erfiðum
vinnudegi sé það ein hans besta
skemmtun og jafnframt hvíid að
halda til þeirra samkomustaða
höfuðborgarinnar sem bjóða upp
á skákmótahald af ýmsu tagi.
Skákmót hafa verið haldin hér á
landi allt frá bernskudögum þess-
arar aldar og fram á þennan
dag, en nú hin siðari ár hafa
þau verið æ tiðari og jafn-
framt haldin á hærra plani.
Tindum var náð sumarið 1972
fyrir röskum 10 árum þegar Fis-
cher og Spasski börðust um
hcimsmeistaratitilinn i sögu-
frægu einvigi. Skákunnendur og
aðrir minnast þessa einvigis,
hver með sinum hætti. t kjölfar
þess tók að bera á ýmsum aðilum
sem töldu sig geta og gátu unnið
skáklistinni nokkurt gagn; gengið
var i að halda svæðamót i skák,
einvígi Spasskis og Horts fór hér
fram veturinn 1977, alþjóðleg mót
með nýju sniði, helgarmót og
annað fleira mætti nefna. Skák-
hreyfingin hefur eflst I réttu hlut-
falli við áhuga manna og er nú
orðin eitt heljarins bákn sem
áhugamenn og leikmenn hafa
vart tök á að sinna. Til þarf einn
eða fleiri starfsmenn sem sinna
málefnum skákarinnar daglangt.
Hér á landi hafa menn verið
hugmyndarikir þegar skákmóta-
hald er á annað borð. Þar er
t.a.m. skemmst að minnast hug-
mynda um að halda hér Olympiu-
mót sem gæti hæglega orðið
raunin á 1984 eða 1986. Þar væri
enn einum viðburðinum i skák-
sögu tslendinga bætt við fallegt
safn.
Einn ánægjulegasti þáttur
þessarar þróunar er þegar stór-
fyrirtæki, stöndugir og áhuga-
samir einstaklingar leggja skák-
hreyfingunni lið með ýmsum
hætti. Flugleiðir hafa stutt veg-
lega við bakið á skáklistinni,
bankar landsins margir hverjir,
ótal sveitarfélög.
Það vakti þvi óneitanlega for-
vitni margra þegar það kvisaðist
út að Almenna bókafélagið og
Iceland Review hygðust gangast
fyrir einvigi milli Boris Spasski
fyrrum heimsmeistara i skák og
Friðriks Ólafssonar forseta FIDE
— þess íslendings sem lengst
hefur náð i skáklistinni. Margt
var á huldu um framkvæmd
þessa atburðaren fyrir hugskots-
sjónum manns leit dæmið þannig
út að hér væri á ferðinni prýðileg
skemmtun, sem gæti orðið að-
standendum öllum til mikils
sóma.
Hinn margumtalaði
einkaréttur
Fljótlega kom þó i ljós aö ekki
var allt með felldu um fram-
kvæmdina. Það er nefnilega
ætlun bókaforlagsins og timarits-
ins aö þessir frægu kappar skul i
tefla fyrir luktum dyrum. Skák-
irnar verði siðar gefnar út með
skýringum eftir skákmeistarana i
nýju timariti, Storð, sem mein-
ingin er að komi út i ársbyrjun
næsta árs.
Nú er það svo að skáklistin
hefur''það ágætlega einfalda
tjáningarform að með tiltölulega
litilli fyrirhöfn má renna yfir
teflda skák i dagblaði. Tilkostn-
aður er litill. Hitt tekst dagblað-
inu ekki nema að takmörkuðu
leyti að endurskapa það and-
rúmsloft sem var á vettvangi at-
burðanna. Skák sem tefld er fyrir
luktum dyrpm og er siðan birt I
einhverju blaði nokkrum mán-
uðum siðar hefur einfaldlega
misst úr sér allan safa, hún getur
að sönnu fært skákunnendum
ánægju en hefur engu að siður
verið rúin stærstum hluta tján-
ingarmáttar sins.
Undanfarin ár hefur það verið
til umræðu hvort ekki sé kominn
timi til að skákmenn fái höf-
undarrétt að skákum sinum, likt
og tónlistarmenn fá nokkrar
krónur til viðbótar heyrist lag
eftir þá i (Jtvarpi. Þessar hug-
myndir eiga vissulega allan rétt á
sér ef staðið er vel að málum. Þaö
kann að vera að ætlun Almenna
bókafélagsins og Iceland Review
að nýta sér þessar hugmyndir, en
það eru bara til svo margar aðrar
hugmyndir. Ein er að selja birt-
ingarrétt, önnur hugmynd er taka
atburðinn uppá myndband og
selja videóleigunum o.s.frv. En
umfram allt verður að gefa fjöl-
mörgum unnendum skáklistar-
innar kost á að fylgjast með. An
þeirra væri samúð fyrir skák-
listinni engin. Þessar skorður
sem þessu einvigi eru settar,
verða til þess að engu nýju er bætt
við i skáksögu tslendinga, tið-
indamenn Iceland Review geta
skrifað greinarnar sinar, Storð
fær e.t.v auglýsingu og skák-
mennirnir sem þarna mæta til
leiks gerjt það i sjálfsbetrunar-
skyni, án þess að gefa neitt frá sér
sem er hlutverk listamannsins; á
stundum skuld hans við velviljað
samfélag. Það stendur eftir að i
hinum leiðu haustvindum sitja
þeir að tafli Friðrik Ólafsson og
Boris Spasski — fyrir utan eru
þúsundir skákunnenda sem missa
af eftirsóknarverðum atburði.
Ég hef með þessum orðum lýst-
óánægju minni með þennan við-
burð sem ég tel vera fjandsam-
legan skákinni. Með fullri vin-
semd vil ég benda öllum aðstand-
endum einvigsins á að endur-
skoða hug sinn, hvort ekki megi
breyta til þannig aö öllum mætti
vel lika.
✓
,,I tíð þessarar ríkisstjórnar og með
samþykki stjórnarandstöðunnar,
hefur þegjandi og hljóðalaust,
verið framkvæmd umtalsverð
lifskjaraskerðing
sem bitnar á heilli kynslóð ”
Hávaðalaus
lífskjara-
skerðing
í opinberri umræðu heyrast
stundum þær raddir, að mjög út-
breiddur sé kvilli einn hér á landi,
sem kallaður er „lífsþæginda-
græðgi“; heimtufrekja fólks sé
með eindæmum og algengt van-
þakklæti í garð þeirra, sem leggja
nótt við dag til að verja og bæta
hag landsmanna.
Við sósíalistar ættum raunar að
fagna þessari „heimtufrekju"
þjóðarinnar, því að við vitum, að
útbreidd óánægja með ríkjandi
ástand getur orðið málstað okkar
til framdráttar - við viljum jú
annars konar þjóðfélag. En af
hverju skyldi vera kvartað?
Lífskjörin skert
Sjálfsagt er erfitt að mæla kjör
launafólks og vísast er kaupmátt-
ur taxtakaups ekki einhlítur
mælikvarði. Hið sama gildir
raunar einnig um kaupmátt ráð-
stöfunartekna, sem getur t.d.
hækkað þegar vinnutími lengist -
eins og hefur raunar gerst undan-
farin ár. Engu að síður er í póli-
tískum deilum þvælt um kaupmátt
fram og aftur. Það er einblínt á
tengsl framfærsluvísitölu og
kaupgjaldsvísitölu. Það er spurt
um tengsl framfærslukostnaðar
og launa - löngu eftir að ljóst er1
að vísitalan er hætt að mæla það
sem henni var ætlað að mæla.
Raunar ætlaði ég ekki að gera
vísitöluna að umræðurefni hér,
svo rangsnúin sem hún annars er.
Það sem er enn rangsnúnara er
þetta: í tíð þessarar ríkisstjórnar,
og með samþykki stjórnarand-
stöðunnar, hefur þegjandi og
hljóðalaust verið framkvæmd
umtalsverð lífskjaraskerðing,
sem bitnar á heilli kynslóð. Nú
hefur ungt fólk minni möguleika
en áður til að eignast eigið hús-
næði. í þessu felst auðvitað ekk-
ert annað en kjararýrnun, sem
fyrir þenna hóp fólks skiptir
miklu meira máli en sveiflur í
kaupmætti um fáein prósentustig
á tilteknum ársfjórðungi - miðað
við tiltekinn ársfjórðung fyrir ár-
atug eða svo.
f íslenska „velferðarríkinu",
sem sagt er að við ættum að vera
þakklát fyrir, lánar hið opinbera
innan við 10 prósent af íbúðar-
verði, þegar keypt er eldra
húsnæði. Er þá miðað við að
kaupandi eigi ekki húsnæði fyrir.
Útborgun er vanalega á bilinu 75-
80 prósent (hér á höfuðborgar-
svæðinu a.m.k.). Mestan hlutann
verður að fá lánaðan hjá bönkum
og lífeyrissjóðum. Öll lán eru nú
að sjálfsögðu með fullri verð-
tryggingu og vöxtum að auki.
Kaupmátturinn helst óbreyttur
eða minnkar jafnvel. Lánin eru
hins vegar ekki miðuð við laun
heldur við lánskjaravísitölu, sem
hækkar langt umfram laun.
Þannig er verið að loka ungt
fólk inni í vítahring, þar sefn af-
borganir og vextir verða sífellt
þyngri byrði. Það hefur verið
framkölluð lífskjaraskerðing,
sem heldur sjálfvirk áfram og
bitnar fyrst og síðast á launafólki
af yngri kynslóðinni.
Græðgi eða nauðsyn?
Af hverju er nú sumt ungt fólk
Svanur
Kristjánsson
skrifar
haldið þeirri undarlegu áráttu að
vilja endilega eignast eigið
húsnæði? Skyldi það ekki stafa af
óslökkvandi eignaþrá og græðgi
hinsvanþakkláta lýðs,semtrylltur
stígur dansinn kringum gullkálf-
inn æpandi: „Við viljum meira!
Meira!“?
Svarið er raunar mjög einfalt -
það eru engir aðrir kostir fyrir
hendi. Húsaleiga er svimandi há
og, umfram allt, staða leigjenda
er mjög ótrygg. Hér á landi er
undantekning að húsnæði sé leigt
í lengri tíma. Venjulega leigja
menn frá sér vegna þess að hús-
eigandinn kýs ekki að nýta
húsnæði fyrir sig eða sína ein-
hvern takmarkaðan tíma.
*
Urbóta er þörf
Allt er þetta svo sem gamal-
kunnugt og margendurtekin
saga, en ekki eru samt í sjónmáli
neinar markverðar úrbætur. Vís-
ast verður ekkert gert nema fyrir
frumkvæði verkalýðshreyfingar-
innar og stjórnmálaflokka henn-
ar (uppbygging verkamannabú-
staðakerfisins er mikilvæg og
nauðsynleg en leysir samt ekki
vanda þorra fólks).
Raunar stafar verkalýðsflokk-
um sérstök hætta af því að sinna
ekki brýnni þörf fyrir úrbætur -
nægir þar að minna á úrslit síð-
ustu borgarstjórnarkosninga.
Lágmarkskrafa ungs fólks er,að
lífskjaraskerðing sú, sem verð-
trygging íbúðarlána hefur valdið,
verði bætt.
Það þýðir ekki að bjóða
launafólki upp á það, að á sama
tíma og „vandi útgerðarinnar“ er
leystur með því m.a. að undan-
skilja útgerðarmenn frá verð-
tryggingarkerfinu, sé klipið af
kaupinu enn og aftur - og þar
með búið.
Herðum róðurinn, kröfugerð-
armenn.
Svanur Kristjánss. prófessor.
Svanur Kristjánsson er prófessor
í stjórnmálafræði í Háskóla Is-
lands. Lagði stund á þau vísindi í
Bandaríkjunum.Hann er ættað-
ur frá ísafirði.