Þjóðviljinn - 15.10.1982, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 15. október 1982
✓
Italski kommúnistaflokkurinn
ViÍl opna nýjar leiðir til
lýðræðis og sósíalisma
ítalski kommúnistaflokkurinn
gegnir að mörgu leyti lykilhlutverki
í evrópskum stjórnmálum: með af-
dráttarlausu og málefnalegu upp-
gjöri við arfleifð Októberbyltingar-
innar og þýðingu hennar fyrir
evrópska verrkalýðshreyfingu hef-
ur hann opnað dyrnar fyrir nýrri
stefnumótun í þróun lýðræðisins í
Evrópu. Jafnframt hefur flokkur-
inn sýnt ríkari skilning en aðrir
v-evrópskir kommúnistaflokkar á
breyttri aðstöðu verkalýðsstéttar-
innar heima fyrir og með því
skapað sér þá stöðu í ítölskum
stjórnmálum, að ekki verður fram-
hjá honum gengið við þróun lýð-
ræðisins á Italíu.
„Ég fæ ekki séð að það sé nokkur
ástæða til að við breytum afstöðu
okkar til þróunar mála í Póllandi.
Einmitt það sem nú á sér
stað staðfestir, að afstaða okkar
var mótuð á traustum grunni",
sagði Enrico Berlinguer, formaður
flokksins nýlega á miðstjórnar-
fundi, þar sem hann átti skörp
orðaskipti við Armando Cossuta,
en Cossuta er fulltr. þess flokks-
brots
innan PCI, sem haldið hefur fullri
tryggð við stefnu Sovétríkjanna-í
gegnum sætt og súrt. Flokksbrot
þetta er í miklum minnihluta, og
vænta menn að til uppgjörs muni
koma á landsþingi flokksins, sem
haldið verður í byrjun næsta árs.
Berlinguer var hvassyrtur á mið-
stjórnarfundinum og sagði að mál-
flutningur Cossuta bæri þess vitni,
að hér væri um aðför að flokks-
einingunni að ræða, og væri henni
greinilega stýrt utan frá. Hann
vitnaði síðan til „biturrar reynslu
nokkura Austurevrópulanda“ og
sagði: „Við tilheyrum þeim sem
láta ekki lítillækka sig og við mun-
um sjá til þess að verja okkur“.
Þótt flokksformaðurinn hafi ekki
nefnt Sovétríkin á nafn var auðvelt
að skilja, hverjum skeytið var
ætlað.
Það sem vakti hin hvössu við-
brögð Berlinguers voru m.a. til-
raunir Cossuta til þess að tengja
„hina kolröngu afstöðu flokksins
til Sovétríkjanna" við stefnu
flokksins í launamálum og of mikla
„þjónkun við atvinnurekendur“.
Er talið að Berlinguer óttist nú að
Cossuta og fylgismenn hans kunni
að ná til fylgis við sig þeim hluta
flokksfélaga sem eru óánægðir
með þá stefnu flokksins , sem birt-
ist í samvinnuvilja við Kristilega
flokkinn og hin borgaralegu öfl.
Söguleg
málamiðlun
Sú stefna á sér rætur allt aftur til
ársins 1973, þegar Enrico Berling-
uer boðaði hina „sögulegu mála-
miðlun" sem lausn á hinni stöðugu
kreppu, sem ríkt hefur í stjórnmál-
um um áratuga skeið. Hin sögulega
málamiðlun skyldi felast í stjórnar-
skrifaði einnig þá hugmynd vinstri-
armsins, sem stefndi að stjómar-
samstarfi allra vinstri flokkanna og
hugsanlegs flokksbrots úr kaþólska
flokknum. Hugmynd Berlinguers
um hina sögulegu málamiðlun
byggðist á því, að allur Kristilegi
flokkurinn tæki þátt í henni.
Kommúnistar skyldu slá af ýmsum
„sósíalískum" kröfum sínum gegn
því að Kaþólski flokkurinn tæki
ótvíræða afstöðu gegn hægri öfl-
unum og stefndi heils hugar að lýð-
ræðislegri samvinnu við kommún-
istaflokkinn. Kaþólikkar hafa ver-
ið klofnir í afstöðunni til hugmynda
Berlinguers, en þeir sem tóku iák-
atkvæðum í kosningunum 1979, en
það var í fyrsta sinn frá stríðs-
lokum, sem flokkurinn hafði tapað
kosningum.
Umskiptin 1980
Eftir jarðskjálftana miklu á S-
Ítalíu 1980 stóð ríkisstjórn kristi-
lega flokksins ráðþrota gagnvart
Enrico Beriinguer, formaður ítalska kommúnistaflokksins, og Ciraco de Mita formaður Kristilega lýðræð-
isflokksins takast í hendur. Ýmislegt þykir benda til þess að nýir möguleikar tii samstarfs á milli þessara
höfuðpóla í ítölskum stjórnmálum hafi opnast eftir stjórnarkreppuna í sumar.
samvinnu kommúnista og kristi-
lega lýðræðisflokksins, hinna
tveggja andstæðu póla í ítölskum
stjórnmálum, sem löngum hafa
staðið í eins konar pattstöðu, hver
andspænis öðrum.
Hugmynd Berlinguers var m.a.
sprottin upp af reynslunni í Chile:
tilraun til að einangra kristilega
flokkinn gat ýtt undir fasíska lausn
kreppunnar. Berlinguer dró þá á-
lyktun að þróunin í átt til lýðræðis
og sósíalisma yrði að gerast með
samvinnu kommúnista, sósíalista
og kaþólikka, og örlög Ítalíu væru
undir því komin að þetta tækist.
Hann afskrifaði þá hugmynd hægri
arms flokksins, að mynda ríkis-
stjórn með sósíalistum án þátttöku
kaþólska flokksins, og hann af-
vætt undir þær, með Aldo Moro í
broddi fylkingar, lentu í minni-
hluta innan flokksins. Aido Moro
var sem kunnugt er tekinn af lífi af
„Rauðu herdeildunum“, og er talið
að þessi afstaða hans hafí ráðið því,
að hann var tekinn af lífi. Ekkja
hans lýsti yfir fyrir rétti í sumar að
hún teldi, að Rauðu herdeildirnar
hafi verið verkfæri hægri aflanna á
Ítalíu við morðið.
Vegna hins alvarlega ástands,
sem ríkti á Ítalíu, tóku kommúnist-
ar þann kostinn að styðja minni-
hlutastjórn Kaþólska flokksins,
m.a. til baráttunnar gegn hryðju-
verkastarfsemi og til að fram-
kvæma tilteknar umbætur. Sá
stuðningur kostaði flokkinn tals-
vert fylgi, því hann tapaði 500 þús.
þeim mikla vanda er hundruð þús-
unda misstu heimili sín. Það var
lyrst eftir að hjálp tók að berast
erlendis frá, sem ríkisvaldið tók
eitthvað við sér. Kommúnistar
réðust þá heiftarlega að stjórninni,
og svo virtist sem allar hugmyndir
um sögulegar sættir væru úr sög-
unni. Sett var fram krafan um
„heiðarlega ríkisstjórn" og
„lýðræðislegan valkost“.
Brátt tók afstaða flokksins þó að
skýrast, og hann ítrekaði kröfuna
um að stjórnmálakreppan á Ítalíu
yrði leyst án uppgjörs við valda-
kerfi Kristilega flokksins sem hinn
vaxandi Sósíalistaflokkur væri í
rauninni hluti af, en sósíalista-
flokkurinn hefur undanfarin ár
verið í stjórnarsamstarfi við Kristi-
lega flokkinn ásamt þrem öðrum
borgaralegum smáflokkum. Sósí-
alistar hafa í reynd tekið þá afstöðu
að útiloka kommúnista frá stjórn-
arsamstarfi og hafa verið ákaft
gagnrýndir af kommúnistum fyrir
hentistefnu.
Nýjar leiðir
Það gerðist svo á liðnu sumri,
að kaþólikkar tóku undir þá
gagnrýni kommúnista. Er sósíalist-
ar sögðu sig úr stjórninni til þess að
reyna að þvinga fram kosningar
voru þeir stöðvaðir í þeim fyrirætl-
unum af kommúnistum og kristi-
legum í sameiningu. Stjórnar-
kreppunni lyktaði þannig með, að
sama stjórnin var mynduð á nýjan
leik og hafði einungis orðið al-
menningi til aðhláturs. Síðan hefur
það gerst, að Ciriaco de Mita, for-
maður Kristilega flokksins, hefúr
með endurteknum yfirlýsingum
imprað á möguleikum á hugsan-
legu samstarfi kommúnista og ka-
þólikka, Sósíalistaflokknum til
mikillar hrellingar.
De Mita sagði í viðtali við dag-
blaðið il Manifesto að „Kommún-
istaflokkurinn ætti að endurvinna
það sjálfstraust sem gerði honum
kleift að taka pólitískt frumkvæði."
Og í vikuritinu L’Éspresso sagði
hann, að hann hefði aldrei skilið
þá, sem krefðust þess af Kommún-
istaflokknum að hann sverði af sér
ákveðna hugmyndafræði. „í hinni
sögulegu framvindu stjórnmála-
aflanna getur lokuð eða kreddu-
bundin hugmyndafræði orðið hvati
til vaxtar á sama hátt og hún hættir
að skipta máli þegar flokkurinn
hefur vaxið. Ég vil því eins og Jó-
hannes páfi gera greinarmun á vill-
unni og þeim sem gerir hana.“
ítalskir stjórnmálamenn tala oft
í gátum og þeir geta verið jafn hálir
og þeir eru kurteisir. Það er nú
eftirlætisviðfangsefni ítalskra
stjórnmálaskýrenda að ráða í rúnir
sem þessar, og margir þeirra telja
að stjórnarkreppan í sumar hafi
opnað nýjar dyr til aukins sam-
starfs á milli Kristilega flokksins og
kommúnistanna. Það dylst að
minnsta kosti engum, að framhjá
þeim verður ekki gengið við lausn
hinnar pólitísku kreppu á Ítalíu.
- ólg tók saman.
Vinstrimeim fá völdin
Hernan Silez Suazo, hinn nýi for-
seti Bólivíu, er 69 ára gamall leið-
togi kosningabandalags vinstri
manna. Mun Reagan fordæma
hann sem útsendara frá Moskvu
eins og Sandinistastjórnina í Nicar-
agua?
Það telst til tíðinda í Rómönsku
Ameríku, þegar herforingjar fara
sjálfviljugir frá völdum og iíklega
er það einsdæmi, sem nú hefur
gerst í Bóiivíu, að hin alræmda ein-
ræðisstjórn hersins færir kosninga-
bandalagi vinstri manna völdin að
frjálsum vilja.
Ástæðan er augljós: Efnahags-
öngþveitið og óstjórnin í landinu
hafði leitt þjóðina á barm borgara-
styrjaldar og herforingjastjórnin
stóð ráðþrota gagnvart vandanum.
Síðast nú í september þurfti
ríkisstjórnin að semja um gjald-
frest við 128 erlendar bankastofn-
anir vegna 450 milljón dollara
skuldaafborgunar, og skuldirnar
voru komnar upp í 3,5 miljarða
dollara.
Það var í júlí 1980, sem Garcia
Meza herforingi tók völdin og kom
þannig í veg fyrir að Hernan Siles
Suazo og Lýðræðislega alþýðu-
bandalagið (UDP) næðu völdum
eftir sigur í þingkosningum. Síðan
hafa 3 ríkisstjórnir herforingja set-
ið við völd í Bólivíu, og hafa þær
allar beitt mikilli grimmd í ofsókn-
um sínum á hendur vinstri
mönnum, jafnframt því sem her-
foringjarnir hafa notað valdaað-
stöðu sína til þess að komast inn í
hinn arðbæra kókaínútflutning,
sem á valdatíma þeirra varð að ein-
ni mikilvægustu útflutningsvör-
unni.
Atvinnuleysi, versnandi lífskjör
og óðaverðbólga, sem talin er vera
á milli 150-200%, hefur haft í för
með sér að stór hluti þjóðarinnar
Iifir nú á hungurmörkunum. Það
var við þessar aðstæður, sem Vild-
osa herforingi kallaði á Hernan Si-
les Suazo úr útlegðinni í Perú um
leið og hann fól völdin í hendur
þingsins sem var kjörið 1980.
Siles Suazo
Siles Suazo var áður forseti Bóli-
víu frá 1956-64. Hann er leiðtogi
UDP, sem er bandalag Vinstrisinn-
aða þjóðlega byltingarflokksins
(MNRI), Vinstri-byltingarflokks-
ins (MIR) og kommúnistaflokks
Bólivíu (PCB). Bandalagið hlaut
flest atkvæði í kosningunum, sem
haldnar voru 1978,1979 og 1980 og
nýtur nú auk þess stuðnings sósíal-
istaflokksins (PS-1). Samanlagí
hafa þessir flokkar 68 þingsæti, en
þeir munu eiga í höggi við harð-
snúna borgaralega stjórnarand-
stöðu, því miðjuflokkurinn og
hægri flokkurinn hafa samanlagt 74
þingsæti. Engu að síður hlaut Siles
Suazo meirihluta stuðning á þing-
inu til forsetaembættisins, og mun
borgaraflokkunum vart þykja fýsi-
legt að takast á við þau hrikalegu
vandamál, sem hin nýja ríkisstjórn
stendur frammi fyrir.
Sambúðar-
vandamál
Hin hrikalegu vandamál heima
fyrir tengjast einnig sambúðinni
við nágrannaríkin, Bandaríkin og
ekki síst Alþjóðabankann, en
væntanlega mun ríkisstjórnin þurfa
að leita til hans eða annarra alþjóð-
legra lánastofnana vegna efnahags-
vandans. Kommúnistar munu taka
sæti í hinni nýju ríkisstjórn Suazo,
og verður fróðlegt að sjá hvort
Reagan Bandaríkjaforseti muni
fordæma hana sem útsendara Mos-
kvu og skera á aðstoð eins og gert
var við byltingarstjórnina í Nicar-
agua. Samskiptin við Bandaríkin
munu hafa mikla þýðingu fyrir
lausn efnahagsvandans í landinu.
Lýðræði
endurreist
1 Bólivíu
Suazo hefur þegar sagt að hann
muni lýsa yfir efnahagslegu
neyðarástandi og að hann muni
láta fara fram hreinsun í hernum og
skera upp herör gegn hinni ólög-
legu eiturlyfjaverslun, sem herfor-
ingjarnir hafa lagt undir sig að stór-
um hluta. Athyglisvert er að eitt
fyrsta verk hinnar nýju stjórnar var
að handtaka og fr'amselja ítalskan
hryðjuverkamann og eiturlyfja-
sala, sem talinn er hafa átt þátt í
sprengingunni á járnbrautarstöð-
inni í Bologna á Italíu fyrir tveim
árum, sem banaði 85 manns.
Þótt Siles Suazo, sem nú er 69
ára gamall, njóti stuðnings námu-
verkamanna og Alþýðusambands-
ins, þá mun stjórnarandstaðan,
herinn og herforingjastjórnirnar í
nágrannalöndunum sjálfsagt eiga
eftir að gera honum erfitt fyrir við
að reisa landið úr efnahagslegri
rúst. ólg.