Þjóðviljinn - 03.11.1982, Síða 6

6 SiÐA — ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 3. nóvember 1982
Kosningar í Bandaríkjunum í gœr:
Frysting kjarnorkuvígbúnaðar
„177 af 195 borgum í Vermont hafa samþykkt kröfu um frystingu kjarn-
orkuvígbúnaðar,“ segir á þessum borða í friðargöngunni í New York í
sumar, en krafan um frystingu hefur áður komið til atkvæða í mörgum
borgum og bæjum.
í kosningunum í
Bandaríkjunum í gær var ekki
bara kosið til þings og um
ríkisstjórnarembætti. Þriðji
hver Bandaríkjamaður fékk
einnig að segja álit sitt á
„frystingu
kjarnorkuvígbúnaðar“, en það
er hugmyndin um að
kjarnorkuveldin geri með sér
samkomulag um að stöðvun á
framleiðslu, dreifíngu og
tilraunum með kjarnorkuvopn.
Kjósendur gátu greitt atkvæði
með eða á móti hugmyndinni um
„frystingu“ í Ka'íforníu, Massac-
husetts, New Ycrsey, Rhode Is-
land, Montana, Norður-Dakota,
Arizona, Michigan og Oregon. Þá
kom málið einnig til atkvæða í
Washington ÐC, Philadelphia og
Chicago. í Montana fengu kjós-
endur einnig að sýna álit sitt á því
hvort þeir vildu banna staðsetn-
ingu MX-kjarnorkueldflauga í
ríkinu.
Afvopnun fœr
hljómgrunn
Úrslit þessara kosninga eru ekki
bindandi fyrir stjórnvöld í Was-
hington, en friðarhreyfingunni og
Demókrataflokknum, sem barist
hafa fyrir hugmyndinni um „fryst-
ingu“, er spáð sigri í kosningunni.
Þótt hér sé frekar um skoðana-
könnun að ræða en kosningu, þá
geta úrslitin haft áhrif á þróun af-
vopnunarviðræðnanna og jafnvel
á forsetakosningarnar 1984, ef
stuðningur við „frystingu“ verður
afgerandi.
Margir hafa þó viljað gera lítið úr
málinu, og það var ekki fyrr en á
síðustu dögum kosningabaráttunn-
ar sem Reagah-stjórnin tók að
beita sér af afli gegn hugmyndinni.
kom til
atkvœða-
greiðslu
í mörgum
ríkjum
Bandaríska blaðið Waíl Street
Journal skrifaði þannig fyrir rúmri
viku í leiðara, að það gæti vart gert
stóran skaða, þótt menn greiddu
atkvæði með frystingu, svo framar-
lega sem þeim liði betur eftir á. Það
hefði hins vegar álíka mikil áhrif á
hið gagnkvæma vopnaeftirlit eins
og að fá sér tyær asperíntöflur fyrir
svefninn.
Því verður hins vegar ekki á móti
mælt, að kosningin um „frystingu"
hefur hleypt umræðum um afvopn-
unarmál af stað í Bandaríkjunum á
nýjan leik, og þá hefur hún einnig
aukið á þrýsting um að „start“- og
INF-viðræðurnar svokölluðu í
Genf um takmörkun meðal- og
langdrægra kjarnorkueldflauga
beri árangur.
Það er fyrir frumkvæði áhuga-
manna um „frystingu" og grasrót-
arhópa friðarhreyfingarinnar
bandarísku, sem mál þetta hefur
verið tekið til atkvæðagreiðslu. Til
þess að svo mætti verða þurfti að
safna undirskriftum almennra
borgara með kröfu um þjóðarat-
kvæðagreiðslu um málið.
Fylgjendur.hugmyndarinnar um
„frystingu“ tilheyra fyrst og fremst
hinum frjálslyndari armi banda-
rískra stjórnmála, og Demókrata-
flokkurinn samþykkti nær einróma
stuðningsyfirlýsingu við hugmynd-
ina á flokksþinginu í sumar.
Skoðanakannanir hafa leitt í
ljós, að meirihluti Bandaríkja-
manna er hlynntur hugmyndinni,
en krefst þess jafnframt, að jafn-
vægi sé tryggt áður en hún komi til
framkvæmda.
„Vígbúumst til
að afvopnast“
Ronald Reagan og ríkisstjórn
hans hafa hins vegar haldið því stíft
fram, að „frysting" eins og boðuð
er í kosningunni muni sjálfkrafa
leiða til sovéskra yfirburða. Reag-
an notar einföld rök í málflutningi
sínum, og fréttaskýrendur telja að
honum hafi orðið nokkuð ágengt
með þeim.
Hann segist vissulega vilja draga
úr kjarnorkuvígbúnaðinum, en
hins vegar megi það ekki gerast
fyrr en yfirburðir Bandaríkjanna
yfir Sovétríkin séu tryggðir.
Reagan-stjórnin hefur haldið því
fram, að með því að gera hug-
myndinni um frystingu hátt undir
höfði væri verið að grafa undan
samningsaðstöðu Bandaríkjanna
gagnvart Sovétmönnum í Genf.
Á síðustu dögum kosningabar-
áttunriar voru nokkrir íhaldsamir
vinir Reagans dregnir fram í sviðs-
Ijósið til að vitna í málinu. Með-
al þeirra var Phylis Schaly, sem
þekktur er fyrir að hafa beitt sér
gegn lagalegu jafnrétti kvenna og
karla og Jerry Falwell, talsmaður
siðvæðingarhreyfingarinnar Moral
Majority. Þá birti tímaritið „Rea-
der’s Digest" sérstakt níðrit um
friðarhreyfinguna í októberhefti
sínu, þar sem m.a. stendur að
hreyfingunni hafi tekist að safna
saman og virkja ótrúlegan fjölda
manna „í þeim einum tilgangi að
veikja Bandaríkin og efla hina
kommúnísku harðstjórn."
Caspar Weinberger varnarmál-
aráðherra hélt svo í síðustu viku
blaðamannafund þar sem hann
sagði, að „frysting" kjarnorkuvíg-
búnaöarins nú myndi veikja „þau
ógnvekjandi öfl, sem við styðjumst
nú við til þess að koma í veg fyrir
stríð“. Weinberger reyndi einnig
að fullvissa blaðamenn um að So-
vétríkin væru nú búin mun full-
komnari kjarnorkuvopnum en
Bandaríkin. Sýndi hann línurit
þessu til sönnunar og sagði að fryst-
ing nú mundi sjálfkrafa leiða til
sovéskra yfirburða.
Þrátt fyrir þessa andstöðu gegn
hugmyndinni um frystingu er talið
að hún hafi notið stuðnings meiri-
hluta kjósendaí gær, en úrslitinvoru
ekki ljós þegar þetta er skrifað.
Stjórnmálaskýrendur telja að öfl-
ug friðarhreyfing geti skipt miklu
máli fyrir forsetakosningarnar,
sem fram eiga að fara í Bandaríkj-
unum 1984. Þeir Edward Kennedy
og Walter Mondale, sem báðir
hafa verið orðaðir við framboð af
hálfu Demókrata hafa lýst ein-
dregnum stuðningi við frysti-
hugmyndina og því gæti hún ráðið
úrslitum fyrir Reagan, svo framar-
lega sem hann hafi ekki náð óvænt-
um árangri í afvopnunarviðræðun-
um fyrir 1984.
ólg/DN, Spiegel
Grískt sjálfstœði styrkt með
sigri
sósíalista
Andreas Papandreou fagnar sigri eftir kosningarnar 24. október s.l.
„Þessi stórkostlegi sigur veitir
okkur styrk og þrótt til þess að
takast á við það mikla sköpunar-
verk, sem við höfum tekist á hend-
ur, að framkvæma breytinguna
miklu sagði Andreas Pap-
andreou, forsætisráðherra
Grikklands og formaður Panhell-
eníska sósíalistailokksins eftir
seinni umferð borgar- og sveitar-
stjórnarkosninganna, sem fram
fóru í Grikklandi 24. okt. s.I.
Hann hafði ástæðu til að fagna
sigri: 218 af 276 borgum og bæj-
um féllu í hendur vinstri-manna
og rúmlega 5000 af 6500 sveitar-
stjórnum.
Úrslitin voru fyrst og fremst
sigiir fyrir sósíalista, en einnig
kommúnistaflokkurinn bætti við
sig umtalsverðu fylgi. Að vísu
sýndu úrslitin að sósíalistaflokk-
urinn (PASOK) hafði tapað
nokkru fylgi í borgunum miðað
við þingkosningarnar fyrir ári,
þegar hann hlaut yfir 48% at-
kvæða, en það tap fór hins vegar
aðallega yfir til kommúnista-
flokksins, sem hlaut 18,5% at-
kyæða í Aþenu og 23,5% at-
kvæða í Salonika miðað við 11% í
þingkosningunum.
Eitt ár við völd
Úrslitin hafa fyrst og fremst
verið túlkuð sem stuðningur við
stjórn sósíalista, en jafnframt
sem viðvörun til hennar um að
standa við kosningaloforð sín á
sviði utanríkismála, sem komm-
únistaflokkurinn hefur lagt
áherslu á, en gríski kommúnist-
aflokkurinn er hlynntur Sovét-
ríkjunum í utanríkismálum.
Eitt af loforðum Papandreous
fyrir kosningarnar var fram-
kvæmd valddreifingar sem var
orðirt mjög knýjandi og hlaut
greinilegan hljómgrunn úti á
landsbyggðinni.
Enn hefur lítið borið á fram-
kvæmdum kosningaloforða um
„félagslega nýtingu efnahagslífs-
ins“ en Papandreou hefur á einu
ári lækkað hallann á fjárlögum
um 400 milljónir dollara, minnk-
að verðbólgu úr 25 í 22% á með-
an atvinnuleysi hefur aukist úr
5,5 í 8%, og mundi þetta teljast
góður árangur áevrópskummæli-
kvarða.
Sjálfstœð stefna
Papandreou hélt fram þjóð-
legri stefnu fyrir þingkosningar
og hótaði úrsögn úr Nato, brott-
flutningi bandarískra herstöðva
og endurskoðun á aðild að EBE.
Ekkert þessara mála hefur komið
til framkvæmda, en Grikkland
hefur engu að síður sýnt ákveðið
sjálfstæði í utanríkismálum á
fyrsta stjórnarári sósíalista. Pap-
andreou tók afstöðu gegn sam-
eiginlegri ákvörðun Nato-ríkja
um að beita Sovétríkin refsi-
aðgerðum vegna setningar her-
laga í Póllandi. Grikkland varð
fyrst Nato-ríkja til þess að veita
PLO fulla viðurkenningu og veita
upplýsingaskrifstofu PLO í Aþ-
enu viðurkenningu sem sendi-
ráði. Sósíalistar hafa lagt áherslu á
bætta sanibúð við arabaríkin og
þróunarlöndin og þeir hafa nú
hafið samningaviðræður við
Bandaríkin um endurskoðun
varnarsamningsins.
„Við álítum ekki að bandarísku
herstöðvarnar þjóni varnarhags-
munum Grikkja, nema til alls-
herjarstyrjaldar komi á milli
blokkanna tveggja. Þær þjóna
bandarískum hernaðarhagsmun-
um. Hvers vegna skyldum við þá
hafa þær?“, sagði Papandreou
viðblaðamannTime. f samninga-
viðræðum við Bandaríkin hefur
Papandreou lagt fram eftirfar-
andi skilyrði fyrir því að her-
stöðvarnar fái að vera áfram: þær
méga ekki vera notaðar gegn
neinu því ríki, sem Grikkir eiga
góð samskipti við, að arabaríkj-
um meðtöldum. Ekki má veita
Tyrkjum neinar upplýsingar
varðandi varnarmál Grikklands
og Grikkir skulu fá lán í Banda-
ríkjunum til kaupa á vopnum
fyrir gríska herinn.
Þessi afstaða Papandreous
leiddi til þess að innanríkisráð-
herrann í stjórn hans sagði af sér,
og líklega hefur þessi afstaða
valdið því að flokkurinn tapaði
fylgi yfir til kommúnista í seinni
umferðinni.
Nato og Tyrkland
En varnarhagsmunir Grikkja
eru vandmeðfarið mál, þar sem í
mörg horn er að líta. Grikkjum
stafar raunveruleg hætta af yfir-
gangi tyrknesku herformga-
stjórnarinnar, bæði á Kýpur og
Eyjahaíi. Algjör slit a 'nernaöar -
samvinnu viðNato-ríkin mundi
auka á mikilvægi Tyrklands fyrir
Bandaríkin í hernaðarlegu tilliti
og ef til vill auka á hættuna fyrir
Grikki.
Papandreou sagði í áðurnefn-
du viðtali við Time, að Grikkir
tryðu ekki á kaldastríðs-
blokkirnar, en engu að síður
væru þær fyrir hendi. „Við trúum
ekki á ögrunarstefnu á milli
austurs og vesturs, en engu að
síður er hún fyrir hendi. Við ætl-
um okkur ekki að gera neitt það
er leitt geti til árekstra. Stefna
okkar og hlutverk innan Nato
þessa stundina er órjúfanlega
tengd ógnun við öryggi okkar úr
austri (frá Tyrklandi).“
Það er fagnaðarefni að sjálf-
stæð rödd Grikklands í evróp-
skum stjórnmálum styrktist við
kosningarnar í síðasta mánuði.
ólg. tók saman.