Þjóðviljinn - 16.11.1982, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 16. nóvember 1982 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Stóriðja og almenningsrafveitur
Álverið í Straumsvík: -Fyrir hverja 10 áura á kílówatltund, sem raforkuverð til stóriðju er hækkað, væri að óbrevttum tekjum landsvirkjunar hægt að lækka raforkuverðið til
almenningsrafveitna um 15 aura á kílówattstund.
Eðlllegur verðmunur er 50%
en nú stefnir í 650% mun
á raforkuverði til almennings-.
veitna og stóriðju orðinn óeðlilega
mikill. Miðað við eðlilega
kostnaðarskiptingu virðist raun-
hæft að reikna með því að stóriðja
greiði orkuverð sem nemur a.m.k.
65% af verði til almenningsveitna.“
Starfshópurinn telur með öðrum
orðum, að raforkuverð til almenn-
ingsveitna eigi í mesta lagi að vera
50% hærra en raforkuverð til stór-
iðju. Nú er þessi munur yfir 400%
og samkvæmt rekstraráætlun
Landsvirkjunar fyrir árið 1983
stefnir hann í 650%. Eitt brýnasta
verkefni á næstunni hlýtur að vera
að snúa þessari þróun við. Rétt er
að vekja athygli á, að fyrir hverja
10 aura á kílóvattstund, sem raf-
orkuverð til stóriðju er hækkað,
væri að óbreyttum tekjum Lands-
virkjunar hægt að lækka raforku-
verð til almenningsveitna um 15
aura á kílóvattstund. Þetta sýnir
ótvírætt um hvflíkt stórmál hér er
að tefla, sem snertir hag hvers ein-
asta manns í landinu.
Til frekari samanburðar má svo
nefna, að starfshópurinn sem ég
vitnaði til áðan telur, að gjör-
breyttar forsendur frá því að raf-
orkusamningurinn við ísal var
gerður 1966 og endurskoðaður
1975 réttlæti kröfur um að raforku-
verðið til ísal hækki um 13-20 aura
á kílóvattstund miðað við núver-
andi verðlag.
Rökin fyrir slíkum leiðréttingum
á núverandi orkusölusamningi eru
ótvíræð og nauðsynin svo knýj-
andi, að óhjákvæmilegt er að ná
þar fram breytingum hið fyrsta.
Er þetta löglegt?
í þessu sambandi er vert að hafa í
huga lög um Landsvirkjun, þar
sem segir m.a. í 11. grein:
„Til orkusölusamninga til langs
tíma við iðjufyrirtæki, sem nota
meira en 100 milj. kwst á ári, þarf
Landsvirkjun leyfi ráðherra þess
sem fer með raforkumál. Slíkir
samningar mega ekki að dómi ráð-
herra valda hærra raforkuverði til
almenningsveitna en ella hefði orð-
ið.“
Ég eftirlæt ykkur góðir fundar-
menn að meta, hvort lagaákvæði
þessu sé fullnægt eins og nú standa
sakir, þegar m.a. er svo komið að
óhjákvæmilegt er talið að greiða
niður raforku til húshitunar.
Sú verðþróun sem hér hefur ver-
ið að vikið snertir enga meir en
umbjóðendur og ábyrgðaraðila
almenningsveitna í landinu, og því
hljótið þið sem hér eruð staddir að
láta ykkur þessi mál meira varða en
flest annað, sem snertir hagsmuni
íslenskra rafveitna.
Verðjöfnun á raforku
Verulegur árangur hefur náðst í
verðjöfnun á raforku til almennra
heimilisnota á undanförnum árum,
þannig að mestur munur hjá ein-
stökum rafveitum er að jafnaði
ekki yfir 25%, og víðast mun
minni, en var áður hátt í 90%.
Með útfærslu Landsvirkjunar
verður tryggt það mikilsverða at-
riði frá næstu áramótum, að sama
gjaldskrá gildi fyrir raforku í heild-
sölu á afhendingarstöðum í öllum
Samkvæmt lögum um jöfnun og
lækkun húshitunarkostnaðar, sem
sett voru 1980, er mönnum skylt að
breyta frá olíuhitun yfir á inn-
lendan orkugjafa strax og aðstæður
leyfa. Á meðan raforkuskortur var
í landskerfinu 1980-81 var ekki sér-
staklega eftir því rekið að þessu
ákvæði væri framfylgt, en nú er
framundan skipulegt átak til að af-
nema olíuhitun hvarvetna þar sem
hægt er að fá rafmagn og
jarðvarma til húshitunar.
Á sama tíma og við lítum til baka
og fögnum þeirri þróun, að inn-
lendir orkugjafar leysi hina er-
lendu af hólmi í upphitun húsnæðis
í landinu, horfum við fram á þá
Kaflar
úr ræðu
Hjöridfs
Guttormssonar
á SlR-þingi
landshlutum. Þetta er veruleg
trygging fyrir notendur um allt land
og skiptir einstök veitufyrirtæki
eins og Orkubú Vestfjarða strax
miklu máli.
Á sviði húshitunar er ójöfnuður
hins vegar enn gífurlegur milli ein-
stakra svæða og landshluta, þrátt
fyrir margháttaðar aðgerðir til að
draga úr honum. Þannig hafa á
undanförnum árum verið greiddar
verulegar fjárhæðir úr ríkissjóði til
að draga úr kostnaði þeirra sem
hita hús sín með olíu og jafna þann-
ig upphitunarkostnað í landinu.
Stærsta átakið, sem gert hefur ver-
ið í þessu efni, er þó það verkefni,
sem unnið hefur verið að varðandi
nýtingu á innlendum orkugjöfum í
stað olíu. í september 1978 hituðu
55 þúsund íslendingar hús sín með
olíu, en í september 1982 hafði
þeim fækkað niður í 14 þúsund.
Stærstur hluti þeirra hefur fengið
jarðhita í stað olíunnar eða tengst
fjarvarmaveitum, en aðrir hafa
beina rafhitun.
bláköldu staðreynd, að vegna
hinna miklu raforkuverðshækkana
Landsvirkjunar til almennings-
veitna, er óhjákvæmilegt að grípa
til niðurgreiðsluaðgerða á inn-
lendum orkugjöfum til þess að of-
bjóða ekki heimiium, sem nota
þennan orkugjafa til upphitunar.
Rafmagn til hús-
hitunar
greitt niður um 20%
Á aðalfundi SÍR 10. maí sl. gerði
ég grein fyrir ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar um að beita sér fyrir
jöfnun húshitunarkostnaðar, einn-
ig, að því er varðar innlenda orku-
gjafa, með það að markmiði að
slíkur kostnaður verði yfirleitt ekki
meiri en gerist hjá nýjum og hag-
kvæmum hitaveitum. Þetta hefur
verið talið svara til um 60% af
olíuhitunarkostnaði, en það hlut-
fall sveiflast að sjálfsögðu til eftir
verðlagi olíu.
Þann 1. október sl. kom til fram-
kvæmda fýrsti áfangi að þessu
markmiði með niðurgreiðslu raf-
orku til húshitunar hjá 5 veitu-
fyrirtækjum. Miðað viðáætlað gas-
olíuverð kr. 5,60 á lítra svaraði
þetta til lækkunar úr 80% í 66% af
olíukyndingarkostaði 1. október sl.
og við gjaldskrárákvörðun 5. nóv-
ember sl. var stigið annað skref
sem lækkar rafhitun niður í 64% af
olíukyndingarkostnaði miðað við
sama olíuverð. Þar sem um fulla
niðurgreiðslu er að ræða eins og
hjá Rafmagnsveitum ríkisins og
Orkubúi Yestfjarða, nemur hún
14,4 aurum á kílóvattstund á al-
gengasta húshitunartaxta, en ó-
niðurgreidd raforka samkvæmt
þeim taxta næmi 71,3 aurum á kíló-
vattstund. Sérstök nefnd fulltrúa
frá öllum þingflokkum vinnur nú
að því að undirbúa tillögur um
tekjuöflun vegna þessara aðgerða,
og starfshópur á.vegum iðnaðar-
ráðuneytis kannar nú stöðu þeirra
hitaveitna, sem hæstar hafa gjald-
skrár og eiga við sérstaka erfiðleika
að etja.
Auðvitað má það teljast furðu-
legt að grípa þurfi til slíkra niður-
greiðslna á raforku til hitunar til að
draga úr sárasta misrétti, en ég hef
hér á undan rakið ástæður fyrir því
að þetta er óhjákvæmilegt eins og
nú háttar málum um verðlagningu
til almenningsveitna.
Eftir stendur vaxandi tilkostaður
atvinnufyrirtækja og fleiri við raf-
orkunotkun, bæði vélanotkun og
upphitun. Bitnar þetta m.a. tilfinn-
anlega á útflutnings- og samkeppn-
isiðnaði sem ætti, ef allt væri með
felldu, að njóta hagræðis af inn-
lendum orkulindum. Einnig það
dæmi þarf að hafa í huga, þegar
teknar eru stefnumarkandi á-
kvarðanir um verðlagningu orku.
Sœkjum fram á
orkusviðinu
Bæði þessar og aðrar ótaldar
framkvæmdir í raforkukerfinu
kosta mikið fé. Því skiptir miklu að
vel og skipulega sé að þeim staðið.
Iðnaðarráðuneytið hefur nýlega
gert drög að áætlun um fjárfesting-
ar í orkumálum og iðnaði fyrir
tímabilið 1983-1987, svo og athug-
anir á orkuiðnaði allt til ársins 2000
miðað við að markaður verði þá
fyrir allt að 6 teravattstundir af raf-
orku á ári til viðbótar við þær 4
teravattstundir, sem nú eru fram-
leiddar, eða samtals allt að 10 tera-
vattstundir.
Nú þrengir að á mörgum sviðum
í þjóðarbúskap fslendinga, og í um-
heiminum ríkir dýpsta efnahags-
kreppa sem gengið hefur yfir frá
því á fjórða áratug aldarinnar. Því
þurfum við að halda vel á öllum
fjárfestingum og vanda sem best til
undirbúnings. Nauðsynlegt er að
hafa sem mestan sveigjanleika
varðandi framkvæmdahraða við
raforkuöflun með tilliti til mark-
aðar, sem að verulegu leyti ræðst af
alþjóðlegum aðstæðum.
Svo framarlega sem ekki verður
áframhaldandi langvinn kreppa á
mörkuðum fyrir orkufrekar
iðnaðarvörur, hljótum við íslend-
ingar að freista þess að nýta orku
fallvatna og jarðvarma til eflingar
íslensku atvinnulífi og til að bæta
almenn lífskjör í landinu.
Lög hafa verið sett um kísil-
málmverksmiðju og unnið er að
framkvæmdaundirbúningi. Á veg-
um iðnaðarráðuneytisins hefur
þess utan verið staðið að víðtækum
athugunum á þeim kostum, sem til
álita koma í orkufrekum iðnaði.
Athuganir þessar eru sumar hverj-
ar á lokastigi og vænti ég að þær
geti orðið grundvöllur ákvarðana á
næstu árum. Ég legg hins vegar
ríka áherslu á, að rannsóknir á
orkunýtingu þurfa stöðugt að vera í
gangi, bæði hagrænar og tækni-
legar, þar sem þróunin er ör og nýir
möguleikar geta opnast fyrr en var-
ir. A þessu sviði er afar mikilvægt
að taka á málum út frá forsendum
íslensks þjóðarbúskapar og land-
kosta í heiíd og hér þurfa innlendar
rannsóknarstofnanir, Háskólinn
og atvinnulífið að taka sameigin-
lega á málum.
Þeir erfiðleikar sem steðja að
iðnaðarsamfélögum Vesturlanda
um þessar mundir og hafa óhjá-
kvæmilega áhrif á hag íslendinga
eiga í senn að hvetja til aðgæslu og
sóknar. Við getum ekki gert ráð
fyrir því að hagvaxtarskeið síðustu
þriggja áratuga endurtaki sig í við-
líka mæli. Því skiptir mun meira
máli en fyrr, að menn leiti sem hag-
kvæmastra kosta í atvinnumálum
og gæti að forsendum fyrir efna-
hagslegu sjálfstæði og öryggi sam-
félagsins.
Hagnýting orkulindanna er snar
þáttur í því samhengi. Innlendar
orkulindir eru síst þýðingarminni
en lífrænar auðlindir lands og sjáv-
ar. Þær eiga að geta rennt stoðum
undir traustan efnahag og hagsæld í
landinu,, ef við nýtum þær af for-
sjálni og eftirlátum ekki öðrum að
hirða afrakstur þeirra.