Þjóðviljinn - 11.01.1983, Blaðsíða 6

6 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 11. janúar 1983
Er íslendingum um megn að
skfpuleggia húsnæðismálfn?
Talsvert hefur verið rætt og
ritað um húsnæðismál
undanfarnar vikur, skort á
leiguhúsnæði og stöðuna í
húsbyggingarmálum
almennt. Athyglisverðustu
skrifin um þessi mál eru
tvímælalaust skrif Ólafs
Jónssonar, formanns
Húsnæðisstofnunar ríkisins.
Öllum má vera Ijóst að hér er
um að ræða svo mikilsverð
mál fyrir íslenska þjóð að
ástæða er til að fleiri leggi
þar orð í belg.
Gönuhlaup
hagspekinnar
Gerbreytt staða í vaxtamálum,
þ.e. verðtryggð útlán, hafa átt stór-
an þátt í að draga úr húsbyggingum
almennt. Nú ber vissulega að fagna
því, að braskaralýður sjái sér síður
hag í þjóðhagslega óarðbærri og
óheftri fjárfestingu. En málið hef-
ur fleiri hliðar. Gönuhlaupið út í
verðtryggðu lánin hefur nefnilega
lagt níðþungar byrðar á almenning
sem erað koma yfirsig húsnæði, og
það fer t.d. ekki fram hjá banka-
stjórum þessa lands um þessar
mundir.
Að gjalda
í sömu mynt
Allir hugsandi menn hljóta að vísu
að viðurkenna að lántekendum
beri að greiða raungildi láns til
baka ásamt hæfilegri þóknun í of-
análag. Hin alvarlegu mistök eru
hins vegar þau, að meirihluti
stjórnmálamanna okkar álpaðist
út í að gleypa hráar tillögur Al-
þýðuflokksins í þessum efnum,
sem mætti líkja við heljarstökk
aftur á bak.
Mergurinn málsins er einfald-
lega sá að allt of geyst hefur verið
farið í þessa breytingu á vaxtakerf-
inu. Aðlögunartíminn hetði þurft
að vera miklu lengri (e.t.v. 6-8 ár)
og nú stynur almenningur og
atvinnuvegir undan þessu heljar-
stökki.
Reyndar hefur sjávarútveginum
tekist nú nýverið að smeygja sér að
nokkru undan þessu álagi. Þessi
leiftursókn í vaxtamálunum bætist
síðan við þann efnahagslega
vandíi, sem við er að etja um þessar
mundir, og magnar hann.
Nýlega voru vextir enn hækkaðir
til samræmingar verðbólgunni (á
sama tíma og t.d. bandarískir
bankar lækka vexti sína) og aukinn
fjármagnskostnaður í verslun og
iðnaði fer að sjálfsögðu út í verð-
lagið og magnar verðbólguna.
Full ástæða er til að draga í efa,
að hinar hefðbundnu borgaralegu
hagfræðikenningar, um að hægt sé
að stjórna framboði og eftirspurn
fjármagns svo til eingöngu með
vaxtaákvörðunum, eigi við í
þjóðfélagi, sem býr við jafnhátt
verðbólgustig og hér ríkir nú, í
þjóðfélagi, sem hefur orðið fyrir
verulegum efnahagsáföllum og
leitt af sér rýrnandi þjóðartekjur.
Skert verðtrygging
Hér hefði ekki aðeins átt að
hækka lægstu vexti, svo sem víxil-
vexti, heldur einnig lækka hæstu
vexti (verðbætur), þ.e. að
verðtrygging Iána næmi u.þ.b. 80-
90% í amk. 2-3 ár meðan stefnt
væri, með öðrum markvissum að-
haldsaðgerðum, að því að ná verð-
bólgunni verulega niður.
Oðagotsmenn í vaxtamálum tala
fjálglega um hagsmuni sparifjár-
eigenda en menn verða að gæta
Árni
Stefánsson
skrifar:
þess að sparifjáreigendum er eng-
inn hagur í vaxandi verðbólgu.
Gæti sparifjáreigendum ekki ein-
mitt verið hagur í því að fórna
nokkru um sinn, ef það mætti
stuðla að stöðugra efnahagslífi og
betri þjóðarhag í framtíðinni?
Félagshyggja eða
»frjá Is hyggja ‘ ‘ ?
Auðvitað vita allir vitibornir
menn að byggja þarf traust og
vönduð hús á Islandi, þótt deildar
meiningar séu um ytri og innri gerð
þeirra að öðru leyti.
Þegar hins vegar kemur að því,
hvernig staðið skuli að byggingu
þeirra af hálfu samfélagsins, grein-
Leið
„frjálshyggju“
Leið hægri aflanna, frjáls-
hyggjumannanna, er hins vegar sú,
að braskaralýður byggi og selji, í
krafti samtryggingarinnar, al-
menningi húsnæði með afarkjörum
en peningamennirnir reisi svo sín
stóru einbýlishús að geðþótta. Hin-
um sem ekkert er hægt að selja, svo
sem öryrkjum og utangarðs-
mönnum, verður svo komið fyrir
einhvers staðar með þolanlegum
hætti til að breiða yfir ásýnd hinnar
grimmu markaðshyggju. Það er
sorgleg saga að þann flokk, þar
sem þessi öfl er að finna, Sjálf-
stæðisflokkinn, skuli margur
mætur félagshyggjumaðurinn
kjósa. Afleiðingin er svo sú að
íhaldsflokkur af þeirri stærðar-
gráðu, sem hér er að finna, þekkist
hvergi annars staðar á Norðurlönd-
um.
Baráttan
um fjármagnið
Islendingar eru dugleg þjóð sem
hefur tekist að nýta sér pólitíska og
efnahagslega framvindu síðustu ára-
tuga til að byggja upp ótrúlega
fjölbreytt atvinnulíf og nútímaleg
lífsskilyrði. Megnið af þjóðarauði
okkar í framleiðslutækjum og fast-
eignum hefur orðið til á sl. 4 ára-
tugum.
Hin öra efnahagsuppbygging
hefur leitt af sér mikla baráttu um
fjármagnið og misviturlega hefur
verið staðið að framkvæmdum.
Hagsmunatogstreita af ýmsu tagi
hefur leitt til óarðbærrar fjárfest-
ingar eins og dæmin sanna. Einmitt
nú, þegar þjóðartekjur rýrna um
sinn, verða umræðurnar um vægi
þessa þáttar í efnahagsvandanum
háværari en ella.
Hér skal ekki farið nánar út í þá
sálma heldur vikið að þeirri nánast
furðulegu staðreynd að okkur ís-
lendingum hefur enn ekki tekist að
fjármagna íbúðabyggingar okkar á
mannsæmandi hátt. Við höfum
enn ekki reynst menn til að skapa
byggingariðnaðinum nægilega
öfluga og trausta tekjustofna, með
þeim afleiðingum að hvergi í ná-
lægum löndum, og þótt víðar væri
leitað, búa húsbyggjendur við slík
afarkjör og hér ríkja. Hlutfall lána
af byggingarkostnaði er alltaf of
lágt (að jafnaði undir 50% kostn-
aðar) og lánstími óeðlilega stuttur.
Hagkvæmustu kjara njóta þeir
Gömlu góðu verkamannabústaðirnir við Hringbraut.
ir menn verulega á. Þar greinir á
milli félagshyggjumanna og þeirra
afla sem kenna sig við frelsi og
frjálst framtak.
Leið
félagshyggju
Ég hygg að félagshyggjumenn
flestir telji sjálfsagt að langstærsti
hluti þess íbúðarhúsnæðis, sem
byggður verður í framtíðinni, veröi
á vegum samvinnufélaga, hvort
sem þau heita byggingarsamvinnu-
félög, verkamannabústaðir eða
annað og í formi lágreistra sambýl-
ishúsa; raðhúsa og að minni hyggju
einnig lítilla einbýlishúsa.
Hin alvarlegu mis-
tök eru hins vegar
þau að meirihluti
stjórnmálamann-
anna okkar álpað-
ist út í að gleypa
hráar tillögur Al-
þýðuflokksins í
þessum efnum
sem líkja mætti
við heljarstökk
aftur á bak.....
fáu sem eiga kost á íbúðum í verka-
mannabústöðum, og þótt núver-
andi ríkisstjórn hafi veitt auknu
fjármagni til þessa byggingar-
flokks, leysir það vitanlega ekki
vanda hins almenna húsbyggjanda.
Óviðráðanleg
greiðslukjör
Ekki eru greiðsiukjör á hinum
almenna húsnæðismarkaði
viðráðanlegri. Nú er t.d. algengast
að krafist sé u.þ.b. 75% söluverðs í
útborgun á 10-12 mánuðum og
eftirstöðvarnar skulu greiðast á 4
árum. Slíkt er ekki á færi annarra
en þeirra sem einhverja fasteign
eiga fyrir og nánast útilokað fyrir
ungt og eignalítið fólk að festa
kaup á húsnæði með slíkum kjör-
um af eigin rammleik.
Raunvaxtakerfið bitnar nú með
fullum þunga á þeim sem eru að
reyna að koma yfir sig húsnæði, og
nú er svo komið, að fjöldi fólks,
einkum það sem hefur byggt eða
keypt á sl. 2-4árum, áímjög alvar-
legum greiðsluerfiðleikum. Kemur
þetta m.a. fram í stórauknum upp-
boðsauglýsingum í dagblöðunum
undanfarna mánuði. Margur
reynir að fleyta sér á skyndilánum í
bönkum en þar er ekki annað að
hafa en verðtryggð lán nema þau
séu endurgreidd innan 9 mánaða.
Nauðungarkjörin
alvarlegur
streituvaldur
Nú er gjarna talað um nýja efna-
hagsskiptingu fólks í landinu; ann-
ars vegar eru þeir sem komu yfir sig
þaki áður en verðtryggðu lánin
komu til sögunnar og greiða nú af
lánurn axnum smáupphæðir sem
engu máli skipta. Hins vegar þræl-
ar verðtryggingarkerfisins sem
dembt hefur verið á með leiftur-
sókn í stað langtíma aðlögunar.
Þetta fólk sér fram á óheyrilegar
greiðslubyrðar sem eru víðsfjarri
viðráðanlegu hlutfalli af launum
þess.
Þjóðfélag, sem ætlar þegnum
sínum að standa undir fjármögnun
eigin húsnæðis á innan við 10 árum
og lánar aðeins óverulegan kostn-
aðarhluta til lengri tíma, slíkt
þjóðfélag hlýtur að uppskera alvar-
legar meinsemdir í þjóðarlíkam-
anum.
Það kæmi mér og mörgum
fleirum ekki á óvart að þetta
þjóðfélagsástand væri mun víðtæk-
ari streituvaldur í þjóðfélaginu en
margan grunar. Hér væri hægt að
nefna einstök dæmi um fjárhags-
vanda hins duglegasta fólks en af
augljósum ástæðum skal það látið
ógert. Margur maðurinn reynir að
leyna þessum vanda sínum því enn
eimir eftir af þeim gamla hugsunar-
hætti að það sé ávallt ónytjungs-
háttur að standa ekki í skilum og ég
þekki einnig dæmi þess að menn
þrauki enn í þeirri von að svona
geti þetta ekki gengið lengur,
stjórnvöld hljóti að „gera
eitthvað".
Því miður hafa félagsfræðingar
til þessa ekki reynt að kryfja þenn-
an félagslega þátt til mergjar en
það væri vissulega verðugt verk-
efni.
Sinnuleysi eða
kjarkleysi
stjórnmálamanna
Nú er það svo að hlutaðeigandi
aðilum hefur lengi verið Ijóst að
lánafyrirgreiðsla til byggingar og
kaupa á íbúðarhúsnæði er óviðun-
andi.
Stjórnmálaflokkarnir keppast
við að lýsa yfir að auka þurfi lána-
fyrirgreiðslu á þessu sviði, hækka
lánsupphæðir og lengja lánstím-
ann. Frambjóðendur á biðilsbux-
unt hafa staðhæft í kosningabaráttu
liðinna ára, að nú muni verða hér
breyting á, fái þeir til þess
stuðning háttvirtra kjósenda og
jafnan hafa stjórnmálaskúmarnir
gætt þess vandlega að minnast
hvergi á, hvernig ætti að afla til
þess fjár.
Stjórnmálamönnum er nefnilcga
Ijóst að íslendingar eru ekki aðeins
dugleg þjóð heldur hefur hún í vel-
gengni síðustu áratuga (þrátt fyrir
nokkrar hagsveiflur) orðið kröfu-
hörð þjóð, þjóð sem gerir nánast
ótakmarkaðar kröfur til „kerfis-
ins" en fellur sérlega illa við allar