Þjóðviljinn - 27.01.1983, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 27. janúar 1983 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 7
Að lokum: Hefur maöurinn
rétt á því umfram aðrar lífverur
að gera sér jörðina undirgefna?
Á núlifandi kynslóð rétt á því að
hrifsa til sín allt það vænlegasta
sem náttúran lætur í té, án tillits
til afkomenda sinna? Hvaða skoð-
un skyldu barnabarnabörn okkar
hafa á framferði okkar gagnvart
jörðinni, fái þau á annað borð
nokkurntíma að fæðast? Þessum
spurningum ætti Aþbl. að velta
fyrir sér með umhverfisverndar-
hreyfingunni.
Ragna Ólafsdóttir:
„Nauðsyn að
full atvinna
haldist“
1.
„Ég tek þátt í forvalinu, vegna
þess að ég vil ekki skorast undan
því trausti, sem mér var sýnt af
félögum mínum í fyrri hluta for-
valsins, enda tel ég eðlilegt að
það geri allir, sem til þessihafa
aðstæður."
2.
„Alþýðubandalagið verður hér
eftir sem hingað til eini flokkur-
inn á íslandi, sem launafólk í
landinugetur sameinast um. Með
því á ég við, að Alþýðubandalag-
ið mun berjast af öllum kröftum
fyrir því að full atvinna haldist og
stefnt verði áfram að aukinni
samneyslu, þ.e. samvinnu og
samhjálp. Öll þessi baráttumál
og raunar ótal mörg fleiri verða
íslenskir launþegar að sameinast
um gegn þeirri dýrkun á einka-
rekstri og þjónkun við hömlu-
lausan kapítalisma, sem gróða-
öflin reka áróður fyrir, bæði hér á
landi og víða í kringum okkur.
Nýjasta vopn þessara aðila, sem
nú er beint gegn launafólki, er
kreppugrýlan, sem við hljótum
að berjast af alefli gegn.
Af öðrum málum er mér hvað
efst í liuga baráttan fyrir herlausu
landi, hlutlausu íslandi. Sem lið í
þessari baráttu þarf Alþýðu-
bandalagið að vinna með þeirri
hreyfingu í hinum vestræna
heimi, sem nú hefur skorið upp
herör gegn vígbúnaðarkapp-
hlaupi stórveldanna. Alþýðu-
bandalagið er líka, eins og komið
hefur í ljós, eini stjórnmálaflokk-
urinn, sem tekið hefur einróma
afstöðu með þessari hreyfingu.
Að lokum vil ég nefna þann
vettvang, sem ég starfa á, skóla-
málin, en þar er ærið verk að
vinna. Vil ég, ekki hvað síst,
nefna baráttuna fyrir jafnrétti til
náms, en rannsóknir sýna að
langt er frá að um það sé að ræða
á landi okkar“.
Gangið í
Alþýðubanda-
lagið
og hafið áhrif
Verðhrun á olíu gæti
orsakað gjaldþrotaskriðu
Verðstríðið má rekja
til valdabaráttu við Persaflóa
Fundur OPEC-ríkjanna í Genf
um síðustu helgi fór út um þúfur og
samstaða virðist nú endaniega vera
að rofna innan samtakanna með
þeim afleiðingum að fyrirsjáaniegt
er offramboð og verðfall á olíu á
heimsmarkaði. Þótt það kunni í
fljótu bragði að virðast ánægjuleg
tíðindi að verð á olíu fari lækkandi,
þá hafa þessi tíðindi engu að síður
vakið skelfingu í hinum alþjóðlega
fjármálaheimi, því verðstríð á olíu-
markaðnum gæti auðveldlega leitt
til cndanlegs hruns á hinum alþjóð-
lega lánamarkaði og gjaldþrota
nokkurra þeirra ríkja, sem bera
hvað þyngsta skuldbyrðina. Og
slíkt hrun gæti hugsanlega dýpkað
enn þá viðskiptakreppu sem hrjáir
heiminn í dag, þrengt að mörkuð-
um og aukið á atvinnulcysi og verð-
bólgu í iðnríkjunum. Þannig getur
verðhrun á olíu nú hugsanlega haft
cnn alvarlegri röskun í för með sér
en olíuhækkanirnar 1973 og 1974
nokkurn tíma höfðu.
Þegar olíuhækkanirnar miklu
áttu sér stað 1973 og 1974 endur-
spegluðu þær meðal annars breytt
efnahagsleg og pólitísk valdahlut-
föll í heiminum. Þær orsökuðu
viðamiklar breytingar í fjármála-
kerfi heimsins, sem lýstu sér nt.a. í
mikilli gjaldeyrisforðasöfnun
olíuframleiðsluríkja, stórvers-
nandi viðskiptajöfnuði annarra
þróunarríkja sem ekki réðu yfir
orkuforða og samdrátt, verðbólgu
og atvinnuleysi meðal iðnríkjanna.
Lausn þessa vanda átti meðal ann-
ars að felast í að hleypa miklum
gjaldeyrisvaraforða olíufram-
leiðsluríkjanna inn í hið alþjóðlega
lánakerfi, sem síðan orsakaði gíf-
urlega erlenda skuldasöfnun, sér-
staklega meðal nokkurra þróun-
arríkja, sem vildu notfæra sér
aukið framboð á lánsfé til
iðnvæðingar.
Verðstríð
Olíuframleiðsluríkjunum hefur
til þessa tekist að halda hinu háa
olíuverði nokkuð stöðugu. Þó varð
Ijóst, þegar í byrjun síðasta árs, að
framboð á olíu fór vaxandi, og
hætta var á verðstríði. Það var í
marsmánuði á síðasta ári, sem OP-
EC, samband olíuframleiðsluríkja,
var formlega gert að sölusam-
tökum með þeim hætti að samtökin
samþykktu framleiðslukvóta á
hvert einstakt aðildarríki til þess að
freista þess að viðhalda lágmarks-
verði á olíu. Þessi ákvæði um fram-
leiðslukvótann fóru þó út um þúfur
á ráðherrafundi olíufram-
leiðsluríkjanna í Vínarborg nú
skömmu fyrir jólin, en þá náðist þó
samkomulag um heildarfram-
leiðslumagn.
Valdabarátta
við Persaflóa
Ástæðurnar fyrir að ekki tókst
samkomulag um framleiðslukvóta
í Vínarborg eru margar og flóknar,
en sú augljósasta var hins vegar að
nokkur ríki höfðu þegar brotið hin-
ar settu reglur. Olíuframleiðslurík-
in við Persaflóann, sem eru fámenn
og hafa yfir drjúgum
gjaldeyrisvarasjóðum að ráða
vildu ekki una því að fjölmennari
olíuframleiðsluríki sent áttu við al-
varleg efnahagsleg vandamál að
stríða og höfðu mun fleiri munna
að metta, notfærðu sér aðstöðu
sína og framleiddu umfram kvóta í
trausti þess að Persaflóaríkin stæðu
við samkomulagið.
íran hafði reyndar alltaf neitað
að fallast á þann kvóta sem því
hafði verið úthlutað, en vildi í stað-
inn að tekið yrði mið af olíufram-
leiðslunni þar þegar hún var hvað
mest á tíma keisarans. íranir þurftu
olíutekjur til þess að fjármagna
styrjöld sína við írak, og þessi
bráða þörf þeirra ásamt með því
hættuástandi sem þar ríkti leiddi til
þess að þeir brutu reglurnar og
seldu jafnframt olíuna á afsláttar-
verði.
Önnur ríki sem gerst höfðu brot-
leg við OPEC-kvótana og
lágmarksverðlagninguna voru Als-
ír, Líbýa og Venezuela, en þessi
ríki hafa reynt að notfæra sér olíut-
ekjurnar til uppbyggingar á inn-
lendum iðnaði. Það er athyglisvert
að þau ríki, sem lengst af þrýstu
hvað mest á um hærra olíuverð eins
og Líbýa, Iran og Alsír urðu fyrst
til að undirbjóða framleiðsluna, á
meðan Saudi-Arabía, sem barðist
hvað harðast gegn of mikilli hækk-
un meðan á styrjöldinni stóð í íran,
er nú það ríki sem harðast berst
fyrir því að viðhalda núgildandi
lágmarksverði.
Iran og Irak
Óeininguna innan OPEC má
meðal annars rekja til valdabarátt-
unnar á Persaflóa. 1 nýlegri grein
eftir William Sullivan, fyrrverandi
sendiherra Bandaríkjanna í Ther-
an, segir hann að staðan í styrjöld-
inni á milli íran og íraks sé nú slík
að ríkisstjórn Saddams Husseins í
írak sé að missa tökin og hafi í raun
þegar tapað stríðinu. Fari Hussein
frá, telur hann allar líkur á að til
valda komi ný stjórn shiita í írak,
en shiitar mynda meirihluta þjóð-
arinnar í írak. Slík stjórnarskipti í
írak yrðu mikill sigur fyrir Ko-
hmeini og gæti í framtíðinni lagt
grundvöllinn að nýju bandalagi
hins persneska írans og arabíska
íraks á grundvelli shiitatrúarinnar.
Saman gætu þessi ríki í hugsanlegu
bandalagi við Sýrlendinga ógnað
veldi Saudi-Arabíu við Persa-
flóann, og þar með hefði Kohmeini
hrint í framkvæmd þeim persnesku
stórveldisdraumum sem keisarinn
fyrrverandi lét sig dreyma.
Veldi Sauda
ógnað
Saudi-Arabía er stærsti
olíuframleiðandinn innan OPEC
en hefur ekki nema 4-5 ntiljónir
íbúa. Hún býr þess utan yfir stærsta
olíuforðanum. Vegna þessarar sér-
stöðu hafa Saudiarabar haft efni á
því að draga mjög úr framleiðslu
sinni á sama hátt og þeir gátu
auðveldlega á sínum tíma beitt á-
hrifum sínum til þess að halda olí-
uverði niðri.
Þessi staða Saudi-Araba gæti
breyst við hugsanlegt bandalag
írans, íraks og Sýrlendinga, þar
sem þessi ríki myndu í sameiningu
ná hernaðarlegum yfirburðum á
Persaflóa og gætu í krafti hans sett
bæði Saudi-Arabíu og furstadæm-
unum sem eru af súnnítatrú, afar-
kosti. Þetta eru reyndar getgátur,
en þegar leitað skal skýringa á
óeiningu innan OPEC, þá hlýtur
váldabaráttan við Persaflóann
óneitanlega að skipta miklu máli.
Kort af ríkjunum við Persaflóa.
Bandalag shiita í íran og írak gæti
ógnað veldi Saudi-Arabfu og
furstadæmanna við Persaflóann.
Olíulciðslurnar út í Kharg-eyju,
sem er stærsta útflutningshöfn
írans við Persaflóa. Þaðan hafa ír-
anir selt olíu á niðursettu verði að
undanförnu til þess að fjármagna
styrjöldina við stjórn Saddam
Husseins í írak.
Skuldafenið
Önnur hlið þessa máls er sú erf-
iða staða, sem nú blasir við olíu-
framleiðsluríkjunum eins og Mex-
íkó, Venezuela og Nígeríu. Sem
kunnugt er eru skuldir Mexíkó við
útlönd nú svo miklar, að tímaritið
Time segir afborganir og vexti vera
126% af áætluðum útflutningstekj-
umáþessu ári. ÞóttMexíkó séekiti
meðlimur OPEC, þá er verðlagn-
ing olíunnar sem er nánast eina út-
flutningsvara landsins, háð lág-
marksverði OPEC-ríkjanna. Fari
svo, sem sumir spá nú, að olíu-
verðið hrapi úr 34 dollurum á fatið
niður í 24, þá er fyrirsjáanlegt að
landið muni verða gjaldþrota.
Sama gildir reyndar um Venezu-
ela, sem skuldar nú um 28 miljarða
dollara (miðað við skuldir Mexíkó
upp á 82 miljarða). Gjaldþrot
Mexíkó eins gæti leitt til ófyrirsjá-
anlegra afleiðinga. Margir bankar
á Vesturlöndum gætu þar með far-
ið sömu leið, eða að minnsta kosti
yrði fyrirsjáanlegur mikill skortur á
lánsfé á alþjóðamarkaði. Slíkur
skortur rnyndi segja til sín í hærri
vöxtum og alvarlegri erfiðleikum
fyrir hin skuldugu þróunarríki.
Bandaríska vikuritið Time segir að
hin skuldugu þróunarríki hafi tekið
við 40% af útflutningi Bandaríkj-
anna og svipað hlutfall gildi einnig
um V-Evrópuríkin. Samdrátturinn
ntyndi því segja til sín í enn ríkari
mæli á Vesturlöndum með enn
auknu atvinnuleysi. Og aðstaða
þróunarríkjanna til frekari efna-
hagslegrar þróunar yrði enn von-
lausari. Núverandi samdráttur í
alþjóðaviðskiptum myndi þannig
leiða til enn alvarlegri kreppu, sem
erfitt yrði að ráða fram úr. Slíkar
hrakspár sem þessar voru birtar í
vikuritinu Time frá 10. janúar s.l.
Hvort sem þær reynast sannar
eða ekki, þá skyldu rnenn hafa still-
ingu á gleði sinni yfir lækkuðu
bensínverði á næstun því slík
gleði gæti orðið skammvinn.
ólg.