Þjóðviljinn - 12.03.1983, Blaðsíða 12

12 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Helgin 12. - 13. mars 1983
sunnudagspistill
Hvers vegna fengu
Græningjarnir ekki
enn meira fylgi?
Óvenjulegir þingmenn: Tveir Græningja á landsþingi í Hessen.
Fjóröa afliö í vesturþýskum
stjórnmálum, Græningjarnir,
unnudrjúgan sigurí
kosningunum um síðustu
helgi. Þeim hefureinum
smærri flokka tekist aö rjúfa
fastmótað kerfi þriggjaflokka,
sem hafði sér til varnar þá
reglu, að minnst 5% atkvæða
þyrfti tilaðkomastá
sambandsþingið í Bonn. Og
eins og haft er eftir Petru
Kelly, þáerþettafyrsti
meiriháttar kosningasigur
umhverfisverndarmanna í
álfunni eða öllum heimi.
Þetta er allt satt og rétt. En það
mætti líka taka annan pól í
hæðina og spyrja: hvers *Vegna
var sigur Græningjanna ekki enn
meiri?
Hagkvæm
staða
Þeir höfðu nefnilega alveg sér-
staklega góð vopn í höndum - svo
mörg og sterk, að staða þeirra er
varla sambærileg við stöðu um-
hverfisverndarhreyfinga í öðrum
löndum.
í Vestur-Þýskalandi er hart
barist um kjarnorkuver og geisla-
virkan úrgang. Þar er hart tekist á
um ný kjarnorkuvopn og meiri-
hluti þjóðarinnar er andvígur því
Árni
Bergmann
skrifar
að þeim verði komið fyrir. Meng-
un er fyrir löngu mikið vandamál
í þessu þéttsetna iðnríki og það
sem eftir er af skóglendi í landinu
er í bráðri hættu - og langflestir
munu sammála um að þörf er á að
snúa við blaði í þeim efnum. í
öllum þessum málum ganga
Græningjar fram af mestri einurð
og geta með réttu sakað hina
flokkana um tvístígandi stefnu
eða stuðning við ástand sem gerir
illt verra. Þá eiga Græningjar
mjög góða möguleika til að höfða
til ungs fólks, sem er uggandi um
sinn bag í vaxandi atvinnuleysi og
kreppu. Sömuleiðis hafa þeir nú
verið eini valkostur þeirra sem
eru blátt áfram þreyttir á gömlu
flokkunum eins og það heitir.
Þeir eru lausir við hneyksli tengt
mútum stórfyrirtækja til stjórn-
málamanna fyrir skattaívilnanir.
Þeir senda miklu fleiri konur á
þing en aðrir. Og þeir ætla sem
þingmenn að taka í sinn hlut,
aðeins nokkurn hluta þingfarar-
kaups - hitt fer til að efla málstað-
inn.
Þegar allt þetta er saman talið,
þá sýnist full ástæða til að spyrja,
hvers vegna Græningjar samt
ekki fengu meira fylgi en þessi
5,6% prósent - eða minna en til
dæmis Samtök frjálslyndra og
vinstri manna fengu hér á íslandi
á sínu stutta velmegunarskeiði.
Sjálfsagt þarf mjög innvirðu-
lega þekkingu á þýskum aðstæð-
um og á sjálfri hreyfingu Græn-
ingja til að svara þeirri spurningu
sem vert væri. Samt skal hér gerð
lítil tilraun til þess.
í velmegunarþjóðfélagi eins og
hinu þýska, eru þær stéttir og
starfshópar einna fjölmennust
sem búa við meðalkjör og hafa
einskonar millistéttaviðhorf.
Þetta fólk sýnist hafa litla til-
hneigingu til róttækrar endur-
skoðunar í stjórnmálum og lífs-
háttum þegar að kreppir, það
hreiðrar heldur um sig í virkjum
hins óbreytta ástands - enda hef-
ur það töluverðu að tapa.
Græningjar eru mjög einangr-
aðir í málflutningi en því fer fjarri
að þeir hafi einokað baráttumál
sín. Umhverfis- og mengunarum-
ræðan hefur alllengi staðið í
iðnríkjunum og hún, ásamt þeim
vandamálum sem hversdags-
leikinn þröngvar upp á fólk, hef-
ur breytt viðhorfum smám saman
hjá miklum fjölda fólks. Pólitísk-
ar hreyfingar af ýmsum litarhætti
hafa - nauðugar og viljugar -
fundið hjá sér þörf til að sýna lit í
þessum efnum. Til dæmis hugsar
mikill hluti stuðningsmanna sósí-
aldemókrata svipað og Græn-
ingjar - og meðal sósíaldemó-
krata er líka að finna marga öfluga
andstæðinga kjarnorku og kjarn-
Ingmar Bergman um sköpunargáfuna:
ber með sér alla æfi, að vera
sprelllifandi.
Ég hef verið afskaplega athafn-
asamur síðan ég var þriggja ára.
Allir listamenn sem eru nokkurs
virði hafa í sér þessa barnalegu
ósk um að skapa. Hversu
skammarlegt, grimmt eða
meðaumkunarvert sem það sýn-
ist sem þeir láta frá sér - allt á það
rætur sínar í bernskri löngun tii
að móta, koma einhverju í form.
Ennfremur tel ég að ratsjá sálar-
innar sé opin liðnum kynslóðum.
í líkömum okkar hafa safnast
fyrir minningar frá öllum tímum -
við erum afurð þeirra. Þessi radar
er opinn í allar áttir. Til framtíð-
arinnar, nútímans og fortíðarinn-
ar, upp og niður, til drauga og
djöfla, til myrkra afla, til engla og
helgra manna. Vandinn er bara
sá að láta ekki skynsemina og
umhverfið trufla sambandið. Allt
uppeldi okkar miðar að því að við
vantreystum eðlisávísun okkar,
sem er okkar besta vopn og um
leið athvarf. Uppeldi okkar fær
okkur til að rökræða um hlutina
við eðlisávísun okkar og um leið
verður sú tæra og tónvísa rödd
veikari og veikari. Að lokum tal-
ar hún alls ekki til okkar lengur -
og þarna stöndum við ringluð og
hjálparvana með okkar bældu
heilbrigðu skynsemi...
Eins
barn
að
leik
Ingmar Bergman, sem nú er 64
ára að aldri, hefur nýlokið við
kvikmyndina Fanny og
Alexander, sem cr byggð á
skáldsögu eftir hannn sjálfan.
Ingmar Bcrgman kallar myndina
„fjölskylduannál“ og segir að
þetta sé síðasta leikna myndin
sem hann stjórni. En hann ætlar
m.a. að setja á svið óperu eftir
Mozart, kvikmynda óperuna
Ævintýri Hoffmans og fleira
hefur meistarinn sænski á
prjónunum.
í nýlegu viðtali vildi Ingmar
Bergman sem fæst segja um kvik-
myndina sjálfa, en hann hafði
m.a. þetta að segja um sköpunar-
starfið.
- Sköpunin fæðist f leik. Það er
til dæmis ekkert annað en meiri-
háttar leikur að stjórna kvik-
mynd. Svo hlýtur að vera. En því
eldri sem menn verða, þeim mun
fremur verður þeirra leikur að lífi
og dauða, jafnvel þótt leikurinn
líkist barnaleikjum. Maður
dreifir leikföngunum á gólfið og
endurskapar veruleika eða
draum eða hugsýn. Þannig gerist
þetta við kvikmyndatöku. Við
setjum saman efni og allt í einu
stendur þarna sólskýli um sumar.
Ef maður vill starfa að listum
verður barnið, sem hver og einn
orkuvopna. Og einnig hægri-
stjórn mun grípa til einhverra
ráða til að reyna að bjarga af-
ganginum af þýskum skógum -
svo dæmi sé nefnt um það, sem
allir þykjast vera sammála um að
sé brýnt að gera.
í þriðja lagi er það einatt til
nefnt, að Græningjar komi úr
ýmsum áttum - sumir eru marx-
istar, aðrir koma langt frá hægri
(að vísu sýnu færri). Þeir hafi of
lágan samnefnara - og sjálf hin
valddreifða skipan samtakanna
geti hvenær sem er sett þau í
vanda, þegar taka þarf ákvarð-
anir.
Óttinn við
atvinnuieysi
Og kannski hefur það mest taf-
ið fyrir framgangi Græningja, að
menn hafa ekki skilið eða viður-
kennt efnahagsboðskap þeirra,
eða kannski væri réttara að segja,
að stóru flokkarnir hafi getað
skelft launafólk með margítrek-
uðum staðhæfingum um að
áform Græningja í efnahagslífi
muni gera atvinnuleysið að enn
stærra og hrikalegra vandamáli
en nú er.
Þessu hafa Græningjar marg-
neitað. Þeir segja að það sé þjóð-
hagslega hagstætt, þegar til
lengdar lætur, að hætta við stór-
framkvæmdir eins og nýjan
skipaskurð sem tengir Rín við
Dóná, sem og við nýja flugvelli.
Þeir vilja leggja sem flestum
einkabílum - og eru þá spurðir,
hvað þeir ætli að gera við það fólk
sem við slíka þróun missir atvinn-
una. Þessu svarar t.d. núverandi
flokksoddviti, Rainer Trampert,
á þá leið, að bílaiðnaðurinn sé á
niðurleið hvort eð er. Og að ef
menn leggi í það, að koma upp
sem ódýrum og aðlaðandi val-
kosti, að hafa almenningssam-
göngur í góðu lagi, þá skapi það
líka ný atvinnutækifæri. Sá sami
Trampert segir í nýlegu viðtali,
að OECD meti umhverfistjón f
Vestur-Þýskalandi á 40-70 milj-
arði marka á ári. Þetta vegi það
þungt, að fjárfesting í umhverfis-
vernd sé blátt áfram mjög hag-
nýt - auk þess sem hún skapi
atvinnutækifæri. Og þar fram
eftir götum. En það bendir margt
til þess, að röksemdir og útreikn-
ingar af þessu tagi nái ekki al-
nrennt til fólks og miklu síður en
óttaáróður stóru flokkanna um
að hugmyndir Græningja séu
fullkomlega óraunhæfar og ykju
á atvinnuleysi ef frarn gengju -
ekki síst vegna þess að með þeim
yrðu þýsk fyrirtæki illa sam -
keppnishæf.
Einhvernveginn á þessa lund
sýnist dæmi Græningjanna líta
út. En það verður fróðlegt að
fylgjast með þeim: það eru satt að
segja ekki lítil tíðindi þegar
hreyfing, sem hafnar ýmsum
helstu forsendum hagvaxtar - og
tæknitrúar iðnvæddra ríkja, hef-
ur náð verulegri fótfestu í jafn
þýðingarmiklu ríki og Þýskaland
i