Þjóðviljinn - 25.05.1983, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 25. maí 1983 ÞJÓÐYILJINN — SÍÐA 7
Bandalag krata og frjálslyndra:
Hefur miðjuupprelsnm breska
mistekist?
Fyrirtveim árum tóku nokkrir
þingmenn úr hægri armi
Verkamannaflokksins breska
sig til, yfirgáfu flokkinn til að
sýna andstöðu við vinstriþróun
innan hans, stofnuðu
Sósíaldemókrataflokk og
gerðu bandalag við Frjálslynda
flokkinn.
Kosningafyrirkomulagið breska
gerir smærri flokkum mjög erfitt
fyrir eins og kunnugt ér. En þetta
miðjubandalag þótti líklegt til að
kollvarpa gamia flokkakerfinu.
Um skeið naut það meira fylgis en
gömlu flokkarnir báðir eða um
44% að því er skoðanakannanir
hermdu. Dagblaðið Tíminn fagn-
aði sigurgöngu miðjunnar gegn
„öfgum til vinstri og hægri“. En
þessi sigurganga virðist runnin út í
sandinn - nú þegar til alvörunnar
kemur sýnist miðjubandalagið
ekki eiga eftir nema um 15% fylgi
meðal Breta.
Hnignun
Ýmsar ástæður eru til færðar
fyrir hnignun Miðjubandalagsins.
Sigurinn í því fáránlega Falklands-
eyjastríði hefur haft ótrúlega sterk
áhrif á velgengni Margaret Thatc-
her og íhaldsflokks hennar. For-
ingi sósíaldemókrata, Roy Jenk-
ins, þykir heldur sviplítill barátt-
umaður og hefur horfið í skuggann
fyrir formanni frjálslyndra, Davið
Steel. Sumir hafa yfirgefið flokk-
inn vegna þess að hann vill halda í
kjarnorkuvígbúnað Breta. Aðrir
eru vonsviknir yfir því, að banda-
lagið skuli reynast „eins og aðrir
flokkar" - m.a. að því er varðar
hörð átök milli krata og frjáls-
lyndra um frambjóðendur, skipt-
ingu væntanlegra þingsæta osfrv.
Miðjumoð
Það er margoft fram tekið, að
Verkamannaflokkurinn hafi verið
á leið til vinstri að undanförnu og
íhaldsflokkurinn siglt hraðbyr til
hægri - og ekkert virtist þá eðli-
legra en að margir yrðu heimilis-
lausir í miðju stjórnmálanna og þar
eftir tilbúnir til að styðja Miðju-
bandalagið. En þegar það ekki ger-
ist í þeim mæli sem spáð var gæti
það stafað af því, að þróun stóru
flokkanna beri vott um raunveru-
lega þróun í þjóðfélaginu - að
kreppa og mikið atvinnuleysi
magni tvískiptingu í þjóðfélagi, þar
sem stéttamunur hefur lengst af
verið mikill.
Miðjubandalagið reynir að
skipta sér í flestum málum ein-
hversstaðar á milli gömlu flokk-
anna - það skapar svo dálítið vand-
ræðalega stöðu, ímynd bandalags-
ins verður þá gjarna sú að það er að
vísa frá hinum og þessum „öfgum"
- en fer þá minna fyrir því sem það
vill sjálft til leggja. Miðjubanda-
lagið vill ekki fara úr Efnahags-
bandalaginu eins og Verkamann-
aflokkurinn, það vill ekki leggja
niður kjarnorkuvígbúnað eins og
hann - en það vill heldur ekki
kaupa Trident-kafbáta eins og
Thatcher. Bandalagið gerir ráð
fyrir nokkurri verðbólgu - ef nýta
mætti til að skapa vinnu í hinum
Nýju lögin um stjórnmálaflokka
sem birtust í tyrkneska
lögbirtingablaðinu þann 24.
apríl síðastliðinn banna
ákveðnum atvinnustéttum
þátttöku í stjórnmálum.
Ríkisstarfsmönnum, dómurum,
nemendum, kennurum og
atvinnuhermönnum er meinað
að ganga í stjórnmálaflokka
eða starfa fyrir þá.
Tvö önnur lagafrumvörp eru
einnig í undirbúningi. Annað tekur
til verkalýðsfélaga. Eins og vitað er
hefur verkalýðsfélagið DISK verið
leyst upp og forystumenn þess eru
nú látnir veslast upp í dýflissum
herforingjastjórnarinnar, en þar
hafa þeir verið í tvö og hálft ár.
Eina verkalýðsfélagið sem fær að
starfa er Turk Is (meðlimur í Al-
þjóðasambandi frjálsra verkalýðs-
félaga) vegna þess að það styður
Roy Jenkins og Shirley Williams
opinbera geira, og það mælir með
fjárhagsstuðningi við fyrirtæki sem
bjóða upp á atvinnumöguleika hjá
einkaaðilum.
heríoringjastjómina og lætur
henni jafnvel ráðherra í té.
í lýðræðisþjóðfélaginu sem her-
foringjastjórnin undirbýr munu
bankastarfsmenn, starfsmenn
bæja- og sveitarfélaga, starfsmenn
í olíu- og vopnaiðnaði ekki fá verk-
fallsrétt. Þeir sem starfa við land-
búnað, skógrækt eða í byggingar-
iðnaði munu ekki fá að stofna stétt-
arfélög. Verkamenn í ríkisreknum
verksmiðjum verða skyldaðir til að
hlíta sömu lögum og ríkisstarfs-
menn (sem ekki mega vera í stétt-
arfélagi), ella verður þeim sagt upp
vinnu. Lagafrumvarp þetta tekur
einnig til innri starfsemi stéttarfé-
laga. Þeir sem vilja gerast forystu-
eru helstu foringjar breskra krata.
Oddaaðstaða?
En semsagt: fylgið hefur minnk-
að og sjóðir bandalagsins eru tóm-
menn deilda innan stéttarfélaga
verða að hafa verið verkamenn í 10
ár. Auk þess eru ákvæði um að
slíka forystumenn megi ekki
endurkjósa oftar en þrisvar sinn-
um. Stéttarfélögin munu verða að
leggja fram tilkynningu um verk-
fall áður en það hefst og hefur ríkis-
stjórnin þá leyfi til að láta fresta
verkfalli í allt að 60 daga ef hún
telur slíkt nauðsynlegt.
Hitt lagafrumvarpið sem í undir-
búningi er, snertir kosningalög. Til
þess að fá mann kjörinn á þing þarf
hver stjómmálaflokkur að fá
minnst 10% atkvæða. Einnigverð-
ur flokkum bannað að bjóða fram
sameiginlega lista eða hvetja kjós-
ir. Bandalagið hefur hvorki ver-
klýðsfélög né heldur atvinnu-
rekendasambönd að styðjast við og
mun hafa úr ca 2.5 miljónum
punda að spila meðan
Verkamannaflokkurinn hefur fjór-
ar miljónir punda í stríðskostnað
og íhaldsflokkurinn hvorki meira
né minna en fimmtán. Ef að Miðju-
bandalaginu tekst að sækja nokkuð
fram það sem eftir er kosningabar-
áttunnar og krækja sér í um það bil
fjórðung atkvæða gæti enn svo far-
ið að það réði því hverjir næst
stjórna landinu. Hvorugur gömlu
flokkanna er hinsvegar á þeim bux-
um að mynda samsteypustjórn og
þeir eru báðir ólíklegir til að ganga
að því sem Miðjubandalagið hlýtur
að setja fram sem frumskilyrði fyrir
stuðning við stjórn. En það er að
kosningafyrirkomulaginu verði
breytt þannig að flokkar fái þing-
sæti í hlutfalli við fylgi. Þar með
væri einokun gömlu flokkanna
rofin og mjög ólíklegt að þeir sætti
sig við að missa slíkan spón úr aski
sínum.
endur sína til að kjósa hvem
annan. Þannig fá einungis „stóru
flokkarnir“ að stárfa. Kosningar
munu líklega fara fram þann 6. nó-
vember, og er því undirbúningur
að stofnun flokkanna í fullum
gangi. Heyrst hefur að einn þeirra
muni verða nokkurs konar „ríkis-
flokkur" stofnaður af herforingj-
um á eftirlaunum. Sá mun fá allan
tiltækan stuðning hersins. En eitt
mun verða sameiginlegt með öllum
flokkunum sem nú er verið að
stofna, og það er að enginn þeirra
verður hættulegur herforingja-
stjóminni. í nýju stjómarskránni
eru nefnilega ákvæði um að ekki sé
leyfilegt að stofna verkalýðs-
flokka, sósíalistaflokka eða komm-
únistaflokka. Að lokum skal minnt
á að Evren hershöfðingi er forseti
lýðveldisins til næstu sjö ára, um
leið og hann heldur titli sínum sem
yfirhershöfðingi.
(Úr tyrknesku blaði útgefnu í
Evrópu.)
ÁB tók saman.
Herforingjastjórnin í Tyrklandi
Stjórninálaafskipti bönnuð
Fjórar miljónir tyrkneskra borgara
útilokaðar fráþátttöku í stjórnmálum
Metsöluhöfundurinn Norman Mailer Metsöiubrögð
Blóð, skítur
og losti hjá
Forn-Egyptum
Norman Mailer heitir sá
bandarískur rithöfundur sem
hefur manna best kunnað að
selja bækur og halda sér í
sviðsljósinu. Um hann hefur
verið sagt eitthvað á þá leið, að
hann sé frægur fyrir að vera
frægur.
Nú hefur Norman Mailer enn
komið sér fyrir á síðum blaða með
geysilangri skáldsögu sem hann
hefur unnið að árum saman. Heitir
hún Ancient Evenings eða Forn-
eskjukvöld. Gerist saga þessi í E-
gyptalandi hinu forna og er þegar
orðin fræg eða illræmd fyrir þá
áherslu sem þar er lögð á allskonar
herfileg tilbrigði við kynlíf - ekki
síst innan fjölskyldna. Þá hefur
höfundurinn merkilega gaman af
að fara með allskonar skítasögur:
reyndar er það ein manndómsraun
aðalsögúhetjunnar að synda yfir
mikið fljót úr mannasaur til að
komast á ódáinsakra.
Norman Mailer er nú sextugur
að aldri. Nafn hlaut hann fyrst fyrir
stríðssögu sína, Naktir og dauðir,
sem þótti miskunnarlausari miklu
en aðrar styrjaldarbókmenntir.
Síðan hefur hann skrifað 22 bækur.
Jafnan hefur hann haft lag á því að
notfæra sér einhver tíðindi eða
nöfn sem voru á hvers manns vör-
um í Bandaríkjunum til að setja
saman hinar arðvænlegustu bækur.
Þegar andófið gegn Vietnamstyrj-
öldinni var í tísku skrifaði hann
bókina „Herir næturinnar“. Apoll-
ogeimferðirnar voru notaðar í
bókinni „Það er kviknað í á tungl-
inu“. Líf og dauði Marilyn Monroe
varð Norman Mailer að bókarefni
sem og ævi morðingjans Gary Gill-
mores.
Og þegar Mailer hefur ekki stað-
ið í skriftum hefur hann orðið
blöðum blaðamatur fyrir storma-
söm hjónabönd (fimm skilnaðir)
eða þá barneignir.
Samfarasúpa
Skáldsagan sem áður var nefnd
gerist á dögum tuttugustu konugs-
ættar Egypta - á árunum 1186-1070
fyrir Krists burð. Hún hefst á því,
að sál konungsins Menenhetets
Norman Mailer reynir kraftana - á Muhammed Ali...
annars, sem deyr ungur, hittir
skömmu eftir að skrokkurinn hefur
verið smurður og til lagður, sál
langafa síns Menenhetets fyrsta.
Fylgjast þeir að út úr dauðaborg-
inni Memfis. Sagan er síðan byggð
á lauslega tengdum atburðum og
miklu persónusafni, en gamli Men-
enhetet er þó einskonar rauður
þráður í sögunni. Hann hefur lifað
mörg líf - verið hershöfðingi,
æðstiprestur og kvennabússtjóri -
og stendur jafnan í hinu furðuleg-
asta kynlífi, enda kann hann þá list
að deyja í konufaðmi en taka sér
um leið bólfestu í skauti hennar og
fæðast þaðan til nýs lífs.
Bókin hefur fengið heldur lélega
dóma, þykir illmeltanlegur and-
legur kostur. En hitt er víst að
Norman Mailer græðir - áður en
bókin kom út hafði hann þegar
fengið frá útgefanda sínum 1.4
miljónir dollara fyrirfram. Enda sí-
blankur að eigin sögn....
áb.