Þjóðviljinn - 15.07.1983, Síða 7

Föstudagur 15. júlí 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 7
Einar Hjörleifsson skrifar frá Suður-Ameríku
7. grein
Eftir kókaínstjóm

Bólivía er bláfátækt ríki, raunar meö
hinum fátækustu í heimi.
Meöalárstekjur eru ekki nema 500
dollarar, þótt þessi tala segi varla hálfa
sögu, vegna afar ranglátrar
tekjuskiptingar. (Bólivíu eru um 3/4
hlutar landsmanna af indíánaættum,
sem er hæsta hlutfall í álfunni. -
Stjórnmálasaga landsins hefur
einkennstaf tíöum stjórnarskiptum og
valdaránum hersins. í 150 ára sögu
lýðveldisins hafa rúmlega 160 forsetar
fariö með völd og sumir því ekki setið í
stólunum nema í nokkrar vikur eöa
mánuði. Frægersagan afVillaroel,
sem sóttur var inn í forsetahöllina af
æstum múg og hengdur í Ijósastaur
fyrir utan. Þessi atburöur geröist áriö
1946 og hefur löngum verið notaður
sem vitnisburður um pólitískan
vanþroska Suður-Ameríkumanna.
Byltingin 52.
En í þessu fátæka og valdaránsplagaða
landi var samt gerð ein af fáum umtals-
verðum byltingum í álfunni, árið 1952.
Tinnunámurnar, sem eru helsta auðlind
Bolivíu, voru teknar úr höndum amerískra
fyrirtækja og þjóðnýttar, róttækar
breytingar gerðar í landbúnaðarmálum,
með því að stórjörðum var skipt milli smá-
bænda og landverkamanna. Indíánarnir
fengu í fyrsta sinn full, formleg þegnréttindi
til jafns við aðra landsmenn, óháð efnahag
og menntun. - Næstu átta árin festi bylting-
in sig í sessi, undir forsæti Paz Estenssoro
og Silas Zuazo, en pólitískar og persónuleg-
ar mótsagnir innan vinstrihreyfingarinnar
gengu loks af byltingunni dauðri uppúr
1960. Alvarlegur klofningur varð milli
verkalýðshreyfingar og bænda, er notaðir
voru sem peð í valdataflinu, herinn framdi
nýtt valdarán árið 1964 og sama hringekjan
hófst á ný.
Kókaínstjórnin.
Síðan braust herforinginn García Meza
til valda árið 1980 í miklu blóðbaði. Gerðist
þetta skömmu eftir þingkosningar, sem
veitt höfðu vinstriöflunum lykilaðstöðu í
bólivískum stjórnmálum. Þingið kom
aldrei saman og forsetaefnið Siles Zuazo
hrökklaðist í útlegð til Perú. - Herforingja>
stjórnir geta sér sjaldan gott orð, en þessi
var þó illræmdust þeirra allra. Forsetinn og
innanríkisráðherrann voru ásamt öðrum
yfirmönnum hersins sannarlega ramm-
flæktir í kókaínsmygl og spillingin sló öll
met. Bandaríkjastjórn fannst nóg um og
stöðvaði alla aðstoð við stjórn Meza, enda
fer mestur hluti eiturlyfsins á Bandaríkja-
markað. Hin algera einangrun kókaín-
stjórnarinnar svonefndu ásamt alvarlegri
efnahagskreppu, sem var í uppsiglingu í B.
eins og í öðrum löndum álfunnar, neyddu
loks García Meza til þess að segja af sér og
við tók annar herforingi, Vildoso.
Allt í steik.
Núverandi efnahagskreppa er sú versta
sem yfir Bólivíu hefur dunið. Það sem af er
árinu 1982 hefur verðbólgan hér á landi
verið um 200% og bólivíski gjaldmiðillinn,
pesoinn, fallið tífalt í verði gagnvart Banda-
ríkjadollar. í febrúar ’82 fengust 25 pesoa
fyrir hvern dollar, en á tímabili sl. haust var
hlutfallið 280 á móti einum.
Kaupgeta alls almennings rýrnaði að
sjálfsögðu gífurlega við þetta og mót-
mælaaldan reis að slíku marki, að Vildoso
generáll lét undan og lofaði nýjum kosning-
um árið 1983. Þegar það dugði ekki til gagn-
vart daglegum mótmælagöngum og alls-
herjarverkfaili, samþykkti hann loks að
færa völdin í hendur hins kjörna þings frá
árinu 1980. Siles Zuazo var kjörinn forseti
af þinginu og tók formlega við völdum 10.
október.
í byrjun nóvember gerði forsetinn
heyrinkunnar nýjar efnahagsráðstafanir.
Þær fela m.a. í sér afnám niðurgreiðslna og
þarafleiðandi töluverðar verðhækkanir á
flestum nauðsynjavörum. Brauðhleifurinn
hækkaði um 150% og aðrar matvörur um
allt að 50%. Bensínverð þrefaldaðist og far-
gjöld í almenningsvagna hækkaði að sama
skapi. Dalurinn, sem hafði verið að smá-
falla vikurnar á undan, var óvænt hækkaður
í 200 pesoa og allir þeir ferðamenn, sem
höfðu flýtt sér að skipta sem mestu á svart-
amarkaðnum, nöguðu nú á sér neglurnar.
Mótmæii úr öllum áttum.
Eftir að hinar nýju ráðstafanir gengu í
gildi, hefur mótmælum rignt yfir stjórn-
völd. Eigendur fyrirtækja kvarta undan
auknum ríkisafskiptum, eigendur alrnenn-
ingsfarartækja kveða hækkanir á töxtum
hvergi nærri hrökkva til að greiða áfallinn
kostnað og reka nú mikla auglýsingaher-
ferð í blöðum. Til þess að firra sig ekki
stuðningi almennings, leggja þeir til að veitt
verði fargjaldauppbót á öll laun. Ein helsta
krafa verkalýðsfélaganna, sem eru tiltölu-
lega sterk í Bólivíu, var að ákveðið yrði
lágmarkskaup, sem raunverulega nægði til
lágmarkslífsviðurværis og yrði hækkað í
takt við vísitöluna. Lágmarkskaupi þessu
var komið á og upphæðin ákveðin 8.490
pesoar á mánuði (42 dollarar), þrátt fyrir að
skv. rannsókn stjórnvalda sjálfra, þyrfti
þessi upphæð að vera a.m.k. 11.000 pesoar.
Og hér er ekki verið að reikna með neinni
lúxusneyslu, heldur raunverulegum lág-
marksþörfum.
Viö viljum brauð.
Sterkustu og e.t.v. tilfinnanlegustu mót-
mælin hafa komið frá námuverkamönnum,
sem hafa lykilaðstöðu í efnahagslífi þjóðar-
innar. Þeir kölluðu ráðstafanirnar andfé-
Torg í La Paz.
lagslegar og fjandsamlegar verkalýðnum.
Lýst var yfir allsherjarverkfalli frá miðjum
desember, nema kaupið yrði hækkað til
jafns við lágmarksþarfir verkafólks. -
Slagorð MÍR og UDP, pólitísks bakhjarls
forsetans, sem lofa betra lífi síðar meir fyrir
tímabundnar fórnir nú, virðast því ekki
hafa borið árangur. Hinn víðtæki stuðning-
ur, er stjórnin naut í upphafi ferils síns
virðist í rénun. -
Juan Lechín, leiðtogi námuverkamanna
og persónulegur andstæðingur forsetans frá
fyrri tíð, segir efnahagsráðstafanirnar bera
keim af því, að verið sé að uppfylla skilyrði
IMF (Alþjóða-gjaldeyrissjóðsins) fyrir lán-
veitingum til landsins.
Mér er satt að segja óskiljanlegt, að fjöl-
skylda geti lifað af 11.000 pesoum á mán-
uði, hvað þá 8.500. Tímakaupið á lægri
taxtanum mun vera um 50 pesoar og þessi
upphæð nægir fyrir 1 1/2 brauðhleif eða 1
lítra af mjólk. Fyrir kílói af kjöti þarf hins
vegar að vinna tæpa 3 tíma. Allur þorri
Bólívíumanna getur því hvorki leyft sér að
borða kjöt né kaupa mjólk handa börnum
sínum. Enda eru hrísgrjón, kartöflur, maís,
quinua, baunir og annað grænmeti auk
ávaxta, aðaluppistaðan í fæðu mikils hluta
landsmanna. Bót í máli, að sum þessara
fæðuefna eru auðug að vítamínum og í
mörgum tilfellum má notast við sojamjólk
til næringar ungabörnum. Samt er tölu-
verður hluti indíána þeirra, sem byggir
hásléttuna - „altiplano” vannærður sökum
fábreyttrar og ónógar fæðu.
Erlend aöstoð.
Viðbrögð umheimsins við stjórnarskipt-
unum voru afar jákvæð. Blöð í Ecuador og
Perú keppast við að bjóða bræðraþjóðina
velkomna í hóp hinna lýðræðiselskandi
þjóða álfunnar og loforðum um efnahags-
lega aðstoð rignir yfir stjórnvöld frá Frakk-
landi, V-Þýskalandi, Svíþjóð og víðar að.
Jafnvel Bandaríkjastjórn heitir stuðningi,
þrátt fyrir að kommúnistaflokkurinn eigi
tvo ráðherra í stjórninni (atvinnumál og
námurekstur). Stuðning þennan skal skoða
í ljósi þess, að hluta hans skal varið til að
fyrirbyggja kokaínframleiðslu og smygl á
Bandaríkjamarkað.
Eftirmáli:
Síðan grein þessi var rituð hafa breyting-
ar orðið í Bólivíu. MÍR (Movimiento Izqui-
erda Revolucionario), sem er róttækari en
flokkur forsetans, UDP,dró til baka ráð-
herra sína í stjórninni eftir harðar deilur um
efnahagsstefnuna. Forsetinn skipaði í stað
þeirra ráðherra úr eigin flokki, en þótt
stjórnarkreppan hafi verið leyst, lofar þetta
ekki góðu um stöðugleika í stjórnmálum
Bólivíu. Það hlýtur að teljast mikilvægt að
forðast að veita hernum átyllu til þess að
grípa í taumana enn einu sinni. Hættan á
slíku hefur samt sennilega minnkað, eftir
að miklar hreinsanir voru gerðar innan
hersins um áramót og fjöldi liðsforingja og
annarra yfirmanna lækkaður í tign eða rek-
inn úr hernum fyrir spillingu og „andlýð-
ræðislega" hegðun.

Götuvígi hlaðin gegn kókaínstjórninni.