Þjóðviljinn - 12.11.1983, Qupperneq 5

Helgin 12.-13. nóvember 1983 ÞJÓÐVILJINN — SÍÐA 5
Kapphlaup
Amundsens
og Scotts
Kapphlaupið heitir heimilda-
skáldsaga sem fjallar um ferðir
Amundsens og Scotts og félaga
þeirra til Suðurskautsins 1911-
1912. Sagan er vel rituð og uppfyll-
ir jafnframt kröfur sem gerðar eru
til spennusagna. Æskan gefur út.
- Norðmaðurinn Roald Amuns-
en hefur undirbúið ferð á skipinu
Fram til að freista þess að komast á
Norðurheimskautið. Meðan á
undirbúningi stendur berst frétt
um að doktor Cook hafi komist á
Norðurpólinn - og síðar einnig Ro-
bert Peary. Amundsen ákveður þá
að fara til Suðurskautsins. Eng-
lendingurinn Robert Scott er for-
ingi leiðangurs sem stefnir þegar
þangað. - Þeir hafa aldrei sést. En
á milli þeirra verður mikil keppni
um að komast fyrstur á pólinn. Sál-
rænt álag setur mark sitt á sam-
skipti þeirra við félaga sína og ferð-
irnar í heild. í kynningu segir m.a.
„Bókin varð umdeild í Noregi
enda dregur höfundur ekkert
undan, felur ekkert, fegrar engan.
Hún er ágeng, jafnt hvað varðar
efnistök höfundar sem skírskotun
hennar til lesenda - og lætur engan
ósnortinn."
Káre Holt hefur samið yfir 30
bækur. Margar þeirra eru sögulegs
eðlis. Hann hefur hlotið margs
konar verðlaun í Noregi.
Þáttasafn
Jóns ísfelds
Hörpuútgáfan á Akranesi hefur
sent frá sér þriðja bindi bóka-
flokksins Leiftur frá liðnum árum
sem Jón Kr. ísfeld hefur safnað. f
bókarkynningu segir ma.:
Sagt er frá margháttuðum þjóð-
legum fróðleik, reimleikum, dul-
rænum atburðum, skyggnu fólki,
skipsströndum, skaðaveðrum, sér-
stæðum hjúskaparmálum ofl. Nöfn
eftirtalinna þátta gefa hugmynd
um hið fjölbreytta efni:
Erfiðleikar á Atlantshafi, Fóta-
lausa Gunna, Örlagadraumur, ■
Köld er sjávardrífa, Álfkonuberg,
Var það Sólheimamóri? Svona fór
um sjóferð þá, Fyrsta símaskákin
mín, Réttvísandi kompás, Hrakn-
ingar hjá Skálanesbjargi, Ein-
kennilega notkun kaffis, Læknast í
svefni, Leiði ókunna sjómannsins í
iSelárdal.
Samvinnan
Okkur hefur borist 3. hefti Sam-
vinnunnar í ár. Ritstjórinn, Gylfi
Gröndal, skrifar þar forustugrein
sem hann nefnir: „Eitt hið versta
gönuhlaup þjóðanna“. Er þar vitn-
að til orða Péturs frá Gautlöndum í
grein, sem hann ritaði í Búnaðar-
ritið árið 1893 og segir þar m.a.:
„Eitt hið versta gönuhlaup þjóð-
anna er misskipting auðsins, ekkert
hefur meiru illu til leiðar komið en
hún“.
Sagt er frá þróun Sambandsiðn-
aðarins í 60 ár og rætt við Þorstein
Davíðsson, sem unnið hefur við
hann frá uphafi. Sigríður Haralds-
dóttir skrifar um neytendamál.
Sambandið efndi til ritgerðarsam-
keppni í vetur meðal nemenda í
grunnskólum og framhaldsskólum.
Er nú birt sú ritgerð, sem hlaut 1.
verðlaun og er hún eftir Helga Har-
aldsson frá Jaðri í Reykjadal S-
Þing. Þá er sagt frá nýju húsnæði
Landflutninga og birtir kaflar úr
ræðu Jóns Sigurðssonar, skóla-
stjóra í Bifröst við skólaslit í vor.
Valgeir Sigurðsson ritar greinina
Skógarteigur í Nýpsmó. Sagt er frá
síðasta aðalfundi SÍS og birtir kafl-
ar úr ræðum, sem þar voru fluttar.
Smásögur eru í ritinu eftir Oddnýju
Guðmundsdóttur og Frank Jæger
og kvæði eftir Pálma Eyjólfsson og
Sigfús Kristjánsson.
- mhg
Vatn og vellíðan
Þýðandinn, Sigurður Gunnars-
son fv. skólastjóri, las söguna í út-
varp haustið 1979. Bókin er 215
síður.
Eftirfarandi bréf fekk blaðið
sent utan úr bæ:
„Gaukur úr Hlíðunum galaði
þessa sögu í eyra mér:
Ráðherra nokkur (sem nú hefir
raunar misst þá vegtyllu) lét glepj-
ast af auglýsingu sem lofar fólki
vatni og vellíðan og koma slíkum
tólum fyrir í baðherberginu.
Ráðherrann áttaði sig þó ekki á því
að öldruð rörakerfi í Hlíðunum
búa yfirleitt ekki yfir því töfratæki
einstefnulokanum. Það tól er krani
sem kemur í veg fyrir að heitt vatn
renni inn í kaldavatnskerfið og
öfugt þar sem þessir straumar
koma saman, t.d. í blöndunartækj-
um.
Þessi lítilvæga yfirsjón varð
meiri örlögvaldur en við mætti bú-
ast að óreyndu. Þannig er nefnilega
mál með vexti að nágranni ráðherr-
ans hafði um áratugaskeið haft
þann hollustusamlega sið að teyga
svalandi gvendarbrunnavatnið
beint af stút. Þetta væri svo sem
ekki í frásögur færandi nema vegna
þess að í þann sama mund sem fjöl-
skylda ráðherrans kepptist um að
dásama þetta tækninnar undur,
hitastýrð sturtutæki, þá uppgötv-
aði nágranninn að í stað svalandi
veiga Gvendar góða spratt nú úr
vatnskrananum eiturfúlt, sjóðheitt
sull úr iðrum jarðar.
Gaukurinn færði þetta í búning
rímsins en þess ber að geta að kröf-
ur skáldskaparins og formsins eru
metnar meira en smásmugulegt
raunsæi og sannfræði:
Grohe er vatn og vellíðan
- það vildi prófa ráðherrann -
en tengdi vitlaust vatnshanann
svo vatnið brenndi nágrannanln.
Ncepuhvítur nágranninn
nuddað’ á sér kjaftvikin.
Illa brenndur auminginn
œpt’ og skyrpt á formanninn.
- en þetta síðasta er auðvitað
hreinn skáldskapur."
Væntanleg næstu daga
Benjamin Eiríksson. Háskólanám í Berlín og Moskvu 1932-38. Fil.kand.
í hagfræði og slavneskum málum og bókmenntum við háskólann i Stokk-
hólmi 1938; Meistaragráða í hagfræði og stjórnmálafræði við ríkisháskól-
ann í Minnesota 1944. Doktorsgráða i hagfræði frá Harvard 1946. Starfs-
maður Alþjóðagjaldeyrissjóðsins, Washington DC 1946-51. Ftáðunautur
ríkisstjómarinnar í efnahagsmálum 1951 -53. Bankastjóri Framkvæmda-
bankans 1953 - 1965.
eftir
Dr. Benjamín Eiríksson
EG ER eftir dr. Benjamin Eiríksson, er mikil bók að vöxtum. á fimmta hundrað blaösiður.
Dr. Benjamín stundaði öll algeng störf, eyrarvinnu og sjómennsku framan af ævi meðfram
glæstum námsferli við sex erlenda háskóla, og þessi víðfeðmu kynni af lífi eigin þjóðar og stór-
þjóða móta öll efnistök hagfræðingsins; hann horfir á þjóö sína undan mörgum sjónarhornum, og
er þó allra manna íslenskastur. Meðal efnis bókarinnar eru hin stórsnjöllu skrif hans um þjóðmálin
siðustu þrjú ár. Doktornum er gefin su gáfa að reiða fram flókin málefni á svo Ijósu og kjarnyrtu
alþýðumáli, og raunar meinfyndnu. að auöskiljanleg verða hverju mannsbarni. Meira en helming-
ur bókarefnisins er áður óbirt, með fjölbreyttu ívafi endurminninga frá ýmsum skeiðum ævinnar,
en dr. Benjamín dvaldi við háskóla i Berlín og Moskvu á umbrotatimum nasisma og kommún-
isma. Á þeirri dvöl reisir hann kynngimagnaða úttekt sína á nasismanum (Hefndin og endurkom-
an) og kommúnismanum (Dýrið), og skipar í guðfræðilegt samhengi, en yfirburðaþekking dr.
Benjamins á guðfræði, ein sér, er allrar athygli verð. Nokkrar kaflafyrirsagnir gefa hugmynd um
fjölbreytni efnisins: Þaö er fleira súrt en súrál. Af sjónarhóli manns, Af sjónarhóli Guös. Rettlæti.
Menntaður skrill, Ljóðaóhljóð, Gullkranarnir, Hásæti Satans, Mál og málnotkun. Meðal óbirts
efnis eru eldfim skrif gegn guðfræði þriggja höfuðklerka. Sigurbjörns Einarssonar, Jakobs Jóns-
sonar og Þóris Kr. Þórðarsonar: og hann tekur Halldór Laxness rækilega í karphúsiö, og það ekki
með einni atlögu, heldur mörgum. Þungur áfellisdómur dr. Benjamíns yfir sósialismanum.
sírennsli lyginnar i Þjóðviljanum, dauðri hönd embættismannarekstrarins á fyrirtækjum. óstjórn
efnahagsmála þjóðarinnar, og þvi stórfljóti lyginnar, sem hann kveður Einar Olgeirsson og félaga
hafa veitt yfir þjóðina í hálfa öld, er sá rammislagur sem seint mun liða lesandanum úr eyrum.
Ríkulegt myndefni úr einkalífi og náms- og starfsferli doktorsins eykur mjög á ævisögulegt gildi
bókarinnar. Ef einhver rödd getur kallast rödd hrópandans í eyðimörkinni í íslensku samfélagi um
þessar mundir, þá er það rödd dr. Benjamíns Eiríkssonar.
Jóhannes Helgi
Armúli 36, sími 83195