Þjóðviljinn - 13.12.1983, Síða 10

Þjóðviljinn - 13.12.1983, Síða 10
10 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Þriðjudagur 13. desember 1983 Nato-fundur í Bruxelles Agreiningur um stefnu í samningum og skiptingu kostnaðar til vamarmála Á fundi varnarmálaráð- herra Nato-ríkjanna í Bruxel- les í síðustu viku kom fram ágreiningur um framlag Evr- ópuríkjanna annars vegar og Bandaríkjanna hins vegar til sameiginlegra varna. Þá kom einnig upp ágreiningur um þá hugmynd að slá saman viðræðum um takmörkun langdrægra og meðaldrægra vopna tii þess að rjúfa þann vítahring sem myndast hefur í afvopnunarviðræðunum, en Bandaríkin eru andvíg slíkum samningaviðræðum. Ráðherrarnir sameinuðust hins vegar í að lýsa allri ábyrgð á því að slitnað hefur upp úr samningavið- ræðunum í Genf á hendur Sovét- stjórninniogværi framferði hennar „óverjandi“ og óábyrgt. Sum Evr- ópuríkin lýstu sig fylgjandi þeirri hugmynd að samningum um með- aldræg og langdræg vopn yrði slegið saman. Bandaríkin hafa hins vegar lýst sig hugmyndinni andvíg, og gæti ástæðan hugsanlega Iegið í því að þá kæmi heildarjafnvægið í vopnabúnaðinum skýrar í ljós. Deilur risu einnig á milli Banda- ríkjanna og Evrópuríkjanna vegna minnkandi framlags Evrópuríkja til sameiginlegra hervarna Nato, en nýjustu tölur sýna að hlutfalls- lega hefur hlutur Evrópuríkjanna minnkað úr 40 í 30% frá 1982 á meðan hlutur Bandaríkjanna hefur aukist að sama skapi. Það eru hin geigvænlegu hervæðingaráform Carrington lávarður, fyrrverandi utanríkisráðherra Breta mun taka við framkvæmdastjóraembætti Nato af Jósef Luns sem er á myndinni til hægri. Reagans sem þessu valda, en full- trúar Bandaríkjanna létu greini- lega í ljós óánægju sína yfir óvilja margra Evrópuríkja við að deila hinum sameiginlegu byrðum bandalagsins. í þessu sambandi er því haldið fram að einungis Noreg- ur, Bretland og Luxemburg hafi staðið við fyrri fyrirheit um 3% aukningu á fjárveitingum til varn- armála. Á fundinum var mikið rætt um nauðsyn þess að gera varnir Nato í Evrópu óháðari kjarnorkuvopnum með því að efla hefðbundnar varnir bandalagsins. f þessu sambandi hefur það einnig valdið Evrópu- ríkjunum áhyggjum að Bandaríkin eru nú að leggja út í afar kostnaðar- sama tæknilega endurnýjun hefð- bundins vígbúnaðar sem einmitt á að gegna þessu hlutverki: að gera bandalagið minna háð kjarnorku- vopnunum. Innan Nato er sú tækni sem þarna er verið að innleiða kölluð „E.T.“, sem stendur fyrir „Emerging Technology". Evróp- uríkin óttast að mikil fjárfesting Bandaríkjanna í þessari nýju tækni muni gera þau ósamkeppnisfær á vopnamarkaðinum innan Nato. Þrátt fyrir tilraunir Caspars Weinbergers varnarmálaráðherra Bandaríkjanna til þess að sannfæra hina evrópsku starfsbræður sína um að framleiðsla hinna nýju vopna yrði sameiginleg, þá er sú skoðun ríkjandi meðal ráðamanna í V-Evrópu að vopnaframleiðslan muni í auknum mæli færast til Bandaríkjanna. Eina andsvar Evr- ópuríkja við slíkri þróun væri aukin samvinna V-Evrópuríkja á sviði vopnaframleiðslu til þess að mæta slíkri samkeppni, var skoðun nokkurra evrópskra aðila. Sérálit Dana og Grikkja í sameiginlegri yfirlýsingu ráð- herranna var uppsetning nýrra meðaldrægra kjarnaflugvopna í Evrópu staðfest. En heldur ekki þar réði eining: bæði Grikkland og Danmörk lýstu sig andvíg uppsetn- ingu þessara vopna og var afstaða Danmerkur staðfest með sérstakri neðanmálsathugasemd við yfirlýs- ingu fundarins. Er það í fyrsta skipti sem slíkur ágreiningur um grundvallarstefnumótun kemur fram í sameiginlegri yfirlýsingu varnarmálaráðherra Nato-ríkj- anna. Joseph Luns framkvæmdastjóri Nato lætur af störfum á næsta ári. Var Carrington lávarður, fyrrver- andi utanríkisráðherra Bretlands útnefndur eftirmaður hans. Þess má að lokum geta að Morg- unblaðið hafði það eftir Geir Hall- grímssyni s.l. föstudag að „mikill einhugur hafi komið fram á fundin- um“, en Geir sat fundinn sem full- trúi ríkisstjórnar Steingríms Her- mannssonar og lagði þar blessun sína yfir uppsetningu hinna nýju kjarnorkuvopna í Evrópu fyrir hennar hönd. ólg. Kvikmyndin „The Day After“ hafði ekki mœlanleg áhrifá afstöðu Bandaríkjamanna til þess hvernig bœgja œttifrá hœttunni á kjarnorkustyrjöld Bráðadauði af völdum geislunar eins og hann var sýndur í kvikmyndinni „The Day After“: Er nærtækara að fjalla um þau áhrif sem kjarnorkan hefur á líf okkar nú þegar? Hryllingsmyndir ánvalkosta Sprengjan springur: Eru slíkar sýnir vekjandi til pólitískrar athafnar eða verka þær cins og hvert annað klám á innilokaða veröld sjónvarps- herbergisins? Þrátt fyrir að 100 miljónir Bandaríkjamanna hafi horft á kvikmyndina „The Day After“ hjá ABC-sjónvarps- stöðinni virðast áhrif henn- ar hafa orðið minni en búist var við. Myndin virðist ekki hafa náð að vekja þau við- brögð sem friðarhreyfingin hafði vænst - hún virðist öllu frekar hafa skilið fólk eftir ósnortið eða enn dýpra sokkið í þá lamandi tilfinn- ingu áhrifaleysis sem nær- vera kjarnorkuvopnanna veldur. Og skoðanakann- anir sýndu að myndin hafði ekki mælanleg áhrif á af- stöðu manna til þess hvern- ig ætti að afstýra kjarnorku- styrjöld. Kvikmyndin var sviðsetning á áhrifum kjarnorkuárásar á bæinn Lawrence í Kansas. Hún lýsir því hvernig blindandi ljósið frá hin- um hrollvekjandi kjarnorku- sveppi truflar daglegt líf borgar- anna, hvernig menn verða að log- andi kyndlum og leysast upp í hita eldsins og hvernig afskræmd afkvæmi styrjaldarinnar heyja sína vonlausu lífsbaráttu. Viðbrögðin við myndinni vekja þá spurningu, hvort hryll- ingsmyndir af þessu tagi, sem fyrst og fremst hafa það markmið að hræra upp í tilfinningum áhorfandans án þess að bjóða upp á nokkra lausn á vandamál- inu, þjóni tilgangi sínum. Sér- staklega ef tekið er tillit til þess mikla magns hryllingsmynda af almennu tagi sem eru á sjón- varpsskermum og myndbanda- bönkum hvarvetna í kringum okkur og þá ekki síst í Bandaríkj- unum. Hægt er að mata menn svo með hryllingi að notkun hans í heiðarlegum tilgangi hætti að verka eða verki í besta falli sem hvert annað klám. Styrjöldin verður leikur á sjónvarpsskerm- inum þar sem manneskjan er leyst upp í frumagnir sínar án þess að það trufli friðhelgi sjón- varpssófans eða matarlystina á því frauðmeti sem fylgir sjón- varpsglápinu að jafnaði. Danskur heimspekingur og starfsmaður við friðarrannsókna- stofnunina í Lundi í Svíþjóð, Jan 0berg, segir í nýlegri grein í Dag- ens Nyheter að endalausar skýrslur um hinar hryllilegu af- leiðingar kjarnorkustyrjaldar geti hugsanlega haft tvíeggjuð áhrif: hugsanlegt sé að þessi ein- hliða upplýsingamötun verði til þess að menn fari að heimfæra óhugnaðinn upp á ímyndaðan eða raunverulegan óvin og nota óhugnaðinn sem röksemd fyrir hertu vígbúnaðarkapphlaupi. Að slík upplýsingamötun geti orðið vatn á myllu hernaðarsinnanna og þeirra sem hann kallar „nuc- lear use theorists" (skammstafað NUTs). Jan 0berg segir að almenningi megi skipta í tvennt: annars vegar þá sem hafa þá sálrænu umfram- orku sem er nauðsynleg að um- breyta hryllingsáhrifum af þessu tagi yfir í pólitísk viðbrögð og hins vegar þá sem ekki hafa slíka sálræna umframorku en loki sig þess í stað inni í sínu híði, þar sem þeir bæli niður angist sína og ein- beiti sér að því að vernda börnin sín án þess að hætta sér út á götur og torg og tala út. Síendurtekin lýsing hinna hryllilegu áhrifa kjarnorkustyrjaldarinnar verkar öfugt á þessa tvo hópa, segir 0berg, og því meira sem hún er stunduð, þeim mun meiri er hætt- an á að slíkar myndir fái óæskileg áhrif á uppbyggilega umræðu um friðarmálin, þar sem áhrif vopn- anna eru tekin til umfjöllunar áður en þau hafa sprungið en ekki eftirá. Hvaða áhrif hefur kjarnorkuvígvæðingin á lýðræðið sem hún á að verja? Hvaða áhrif hefur kjarnorkuvígvæðingin á sálræna líðan fólks eða virðingu manna fyrir mannréttindum? Hvaða áhrif hefur kjarnorkuvíg- væðingin á hugmyndir okkar um gott og vont, rétt og rangt, og hvernig samræmist hún eða mótar það réttarfar og þann al- þjóðarétt sem við viljum búa við? Hvernig stendur á því að svo virðist sem fjölmiðlar hafi meiri áhuga á því hvernig hugsanlega muni líta út á jörðinni eftir kjarn- orkustyrjöld en staðreyndum eins og þeim, þegar tæknileg mis- tök eiga sér stað í meðhöndlun þessara vopna? Er ekki réttara að beina athygl- inni frekar að því hvaða mögulegt samfélag sé til án kjarnorku- vopna, og hvernig það eigi að líta út, heldur en þeirri heimsslita- mynd sem sífellt er verið að hamra á? 0berg vitnar í bandarísku kvenréttindakonuna og sagn- fræðinginn Elise Boulding sem sagði að stærsta hindrunin í vegi afvopnunar lægi í því að menn gætu ekki lengur séð fyrir sér hvernig heimur án vopna liti út. „Og það sem menn geta ekki séð fyrir sér verður þeim aldrei tilefni til baráttu“. Hin stóru verkefni í friðarstarf- inu á næstu árum liggja ekki í því að benda á fáránleik kjarnorku- vopnanna og þá áhættu sem þau hafa í för með sér eða festa sig í þeim hryllingssýnum framtíðar- innar sem hér hefur verið fjallað um, heldur í því að móta og sýna fram á aðra möguleika, mögu- leika sem geta orðið fólki tilefni til baráttu, segir Jan 0berg. ()|g

x

Þjóðviljinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.