Þjóðviljinn - 20.12.1983, Blaðsíða 10

10 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN JÓLABLAÐ ÞJÓÐVILJANS 1983
mhg ræðir við Vigfús Eiríksson
í Egilsstaðakauptúni um
uppvaxtarár hans og æsku,
nám á Eiðum, búskap og pólitík
Vigfús Eiríksson: „Sósíalistar eiga að breyta
aðstæðunum en aðstæðurnar ekki þeim“. Mynd: mm
Eiðar og er nú húsakosturinn allur annar og meiri en þegar Vigfús var þar við nám.
Frá Hallfreðarstöðum blasa Dyríjöllin við og
sólin kemur upp í dyrunum 9. september.
- Já, ég fór í Eiðaskóla haustið 1933. Það
var nú í svörtustu kreppunni og þröngt í búi
hjá alþýðufólki yfirleitt, hvort sem það bjó í
dreifbýli eða þéttbýli. Þetta bitnaði auðvit-
að á héraðsskólunum og það svarf t.d. svo
að Eiðum að horfur voru á því að kennsla
Iegðist þar niður vegna lítillar aðsóknar. En
svo gerðist það sumarið 1933 að haldið var
Eiðamót. Þá bundust gamlir Eiðamenn
einskonar samtökum um það að reyna að
telja ungt fólk í héraðinu, sem hygði á nám,
að fara í Eiða fremur en annað. Þetta bar
áreiðanlega árangur. Égætlaðit.d. íLauga,
en Eiríkur Stefánsson, frændi minn og fóst-
urbróðir, - hann ólst upp heima - öðlings-
maður mikill, hann taldi mig á að fara í
Eiða, og það varð.
En foreldrar mínir höfðu auðvitað ekki
efni á því að kosta mig til náms a.m.k. ekki
að öllu leyti. Því var það, að ég réði mig á
sláturhús niðri á Reyðarfirði hjá Þorsteini
kaupfélagsstjóra.
Óvæntar undirtektir
Þegar svo vinnu var lokið á Reyðarfirði
fór ég til kaupfélagsstjórans og spurði hvort
hann vildi ekki láta þessa aura, sem ég hafði
unnið fyrir, ganga upp í skólakostnað minn
á Eiðum. Svar hans var: þú færð ekki krónu
af þessu, það gengur allt í búið. Sjálfsagt
hefur pabbi skuldað kaupfélaginu. En
áreiðanlega var það ekki meining hans að
þessir aurar rynnu í búið, enda var það
auðvitað í samráði við hann að ég fór í þessa
vinnu til þess að afla mér peninga upp í
skólakostnaðinn.
Þetta var auðvitað mikið áfall og um
kvöldið lagðist ég bara útaf og hugsaði mitt
ráð, það er að segja, hafi ég nokkuð hugs-
að. Mér fannst það alveg óbærileg niður-
læging og skömm ef ég yrði nú að hætta við
skólann en sá þó ekki fram á annað en svo
yrði að vera. Eftir matinn kom einn góður
vinnufélagi minn til mín, Sigurbjörn
Snjólfsson frá Gilsárteigi, hefur víst séð
hvernig mér leið og spurði hvað amaði að.
Ég sagði honum sem var. Hann reyndi að
telja í mig kjark, ég skyldi bara fara í Eiða
og sjá til hvort ekki rættist einhvernveginn
úr. Og ég lét slag standa, fór í Eiða og
rakleitt á fund Páls Hermannssonar alþing-
ismanns, sem þá seldi nemendum fæði, og
sagði honum hvernig ástatt var.
- Við sjáum nú til, sagði Páll, - þú ert nú
kominn og þú skalt ekki fara strax.
Um veturinn var bændanámskeið á
„Svona eru ftök
sveitarmnar
rík í manni“
Foreldrar mínir, Halldóra Sigurðar-
dóttirog EiríkurSæmundsson,
voru Austur-Skaftfellingar, af Mýr-
unum. Sigurðurgamli, móðurafi
minn, var víst töluvert gildur karl.
Þótti söngmaður góður, forsöng v -
ari í kirkjunni og kirjaði hástöfum
uppúrGrallaranum.
Af Mýrunum bárust svo pabbi og
mammahingað norðuráJökuldal,
og hófu búskap á Grund, líklega
1904-1905. Frá Grund flytja þau að
Hallfreðarstöðum í Hróarstungu
árið 1911 og bjuggu þar meðan
ævin entist. Og þar fæddist ég 20.
júlí 1914.
Blaðamaður situr inni í stofunni hjá hon-
um Vigfúsi Eiríkssyni að Lagarási 12 í Egils-
staðakauptúni. Við erum að drekka morg-
unkaffið, sem konan hans, hún Sigríður
Jónsdóttir frá Litla-Steinsvaði, færði okkur
hingað inn.
Líklega hefur aldrei mikill auður verið í
garði þeirra hjóna. Vigfús hefur samt ýmis-
Iegt fémæti í kringum sig hér í stofunni.
Mest ber þó á bókunum en einnig allskonar
steinum og steingerfingum uppstoppuðum
fuglum og fleiri náttúrugripum.
Það var alltaf hugmyndin að rabba smá-
vegis við Vigfús en hann vildi nú láta annað
ganga fyrir. Og nú er hver að verða seinast-
ur því hugmyndin er að fljúga til Reykjavík-
ur í dag.
Tvö býli en
ein fjölskylda
- Á Hallfreðarstöðum bjó um þetta leyti
Ingibjörg dóttir sr. Jakobs Bendiktssonar,
en hann hefur líklega komið þangað þegar
Páll Ólafsson skáld fór, eða litlu síðar. Þeg-
ar hún svo flutti burtu fengu foreldrar mínir
alla jörðina. En þetta var ótrygg ábúð því
jörðin var aðeins leigð frá ári til árs. Ábú-
endur á Hallfreðarstaðahjáleigu - en jarð-
irnar Iiggja saman og er aðeins snertispölur
á milli íbúðarhúsanna - voru þá Kristín
Halldórsdóttir og Jón Sigfússon. Þau voru
áður á Kirkjubæ en fluttu þaðan þegar séra
Sigurjón Jónsson tók við jörðinni. Fólkið á
þessum tveim býlum var eins og ein fjöl-
skylda. Við systkinin vorum þrjú en börnin
í Hjáleigunni fjögur og mátti heita að við
værum öll á svipuðum aldri. Og samkomu-
Iagið var alveg einstakt. Við borðuðum t.d.
og drukkum á því heimili þar sem við vorum
að leika okkur hverju sinni. Ég held að börn
búi vel að því að alast upp í slíku andrúms-
lofti. Og við höfum reynt að rækja þetta
samband síðan eftir því sem tök hafa verið
á.
Eiðamaður
- Nú var það svo, Vigfús, að á þessum
árum þegar þú varst um og innan við tví-
tugt, að þá voru það héraðsskólarnir, sem
urðu athvarf ungs fólks - ekki síst úr
sveitunum - sem vildi afla sér einhverrar
menntunar. Fórst þú í héraðsskóla?