Þjóðviljinn - 20.12.1983, Blaðsíða 15

JÓLABLAÐ ÞJÓÐVILJANS 1983 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15
óskum okkar hinna. Þeir gera ein-
faldlega þá kröfu að fá að eiga hlut-
deild í iífsvon okkar. Og sú krafa er
að réttu til styrktar okkar von.
Þann skilning eigum við að sýna í
verki. Einnig friðarhreyfingin.
Gegnum þraut
til frelsis
Friður er ekki aðeins ástand í
sambúð ríkja, friður er einnig ásig-
komulag þjóðlífs. Ásigkomulag er
reyndar dálítið misvísandi orð, því
það felur í sér óbreytanleika.
Þjóðlíf er ekki hið sanna óhefta líf,
nema það sé gróandi og þróandisk.
Semsé, í breytingu á hverri stund.
Einn helsti hvati breytinga og þró-
unar er barátta fólks fyrir lýðrétt-
indum. Fái sú barátta ekki fram-
gang á forsendum ríkjandi þjóðfé-
lagsreglu, brýtur hún sér leið í
gegnum hana. Fyrr eða síðar. Er þá
réttindasókn alþýðu andstæð bar-
áttu fyrir friði? Vitaskuld ekki, ætl-
um ekki neinn friðarsinna svo
þröngsýnan. Réttindasókn fólks
stefnir til lýðræðis, eða eftir atvik-
um, að umbreyta þjóðfél-
agsreglunni í átt til lýðræðis. Um
þetta skulum við ekki efast. En sú
lýðræðisþróun sem eitthvað á að
endast, hefir friðinn að forsendu. f
annan stað er lýðræðið frekari fors-
enda og raunar trygging friðar.
Friðsamleg lýðræðisþróun, það er
fagurt jafnvægi í því orðasamb-
andi.
Frá því fagra jafnvægi er raunar
skammt yfir í sósíalíska baráttu. Þá
erum við reyndar ekki með neitt
sovéskt form á sósíalismanum og
vísum „alræði öreiganna“ út í ystu
myrkur. Okkar sósíalismi er það,
þegar almenningur fer að stýra sín-
um eigin málefnum, sjálfum sér til
þroska og velfarnaðar. Slíkri sjálf-
stjórn lýðsins eru öll kúgunartæki
framandi eða að minnsta kosti
mjög til trafala. Það á við um öll
stríðstól og vopnavald.
Með þessum hætti eru sósíalistar
sjálfsagðir bandamenn friðarhreyf-
ingar. Það er að segja friðarhreyf-
ingar sem gerir meira en að ein-
blína á jafnvægislistir risanna
stóru. Og telja það hlutverk sitt að
tryggja að ekki hallist á. Nei, hér er
átt við friðarhreyfingu með sjálfs-
vitund, friðarhreyfingu sem þekkir
og yrkir jarðveg friðarins, lýðræð-
isöfl samfélagsins. Það fer svo eftir
afli og ágæti sósíalista í hverju
landi, hvort friðarhreyfingin telur
sér akk í Iiðveislu þeirra. Fer sem
vill um það. En hitt er verra, ef
sósíalistar gera sér ekki ljóst, hvers
vegna þeir eiga að veita hverri
þeirri friðarhreyfingu sem ber Iif-
andi blóm í barmi. En forðast þær
upplituðu gervijurtir sem stórveld-
in stilla út í glugga sína.
Eldur er uppi
Nýlega hefir heimurinn orðið
vitni að ljótu sjónarspili úti fyrir
ströndum Suður-Ameríku. Her-
skipafloti frá stærsta herveldi allra
tíma, Bandaríkjunum, kemur ös-
landi hinn heita sjó Golfstraumsins
um tvö þúsund kílómetra vegal-
engd. Svört eru segl, því hér er ekki
gleði, friður, fögnuður á ferð held-
ur ofbeldi og ógn. Það er lagst í lægi
úti fyrir lítilli eyju, eldbrunninni,
þar sem stöðuvögnin eru gamlir
gígar og fjöllin hafa hlaðist upp við
gos. Við ættum að þekkja þarna
ýmislegt skylt okkar landi, nema
hvað allt er grænt og gróðri vafið, -
landið er Grenada. Um aldamótin
síðustu voru jafnmargir íbúar á
þessum hitabeltishólma sem á okk-
ar hrjóstruga landi, - og lutu hvorir
tveggja erlendu forræði. Nú hefur
Grenadamönnum fjölgað um
þriðjung en okkur þrisvar sinnum.
Skyldi það ekki segja sitt um að-
stöðumuninn? En vígdrekarnir
bandarísku skeyta ekki um þetta
heldur vaða fram og það stendur
eldur úr kjöftum þeirra. Óvígur
her marsérar á land, 5 eða 6 þúsund
manns, og dreifir sér um allt á
nokkrum klukkustundum. Landið
er lítið og hermennirnir standa í
reynd þétt saman þótt dreifðir séu,
- Rússar þyrftu að senda 10 miljón-
ir hermanna til Afganistans til að
hver þeirra hefði jafn stóran flöt að
„frelsa“ og þessir landgönguliðar á
Grenada. Ætlunarverkið tókst líka
fljótt og vel: drepa svosem 100
innfædda á móti hverjum einum
sem féll af þeim sjáifum (þetta
hlutfall er þekkt úr nýlendustyrj-
öldum allra alda).
Hver var nú orsök þessa mikla
herhlaups? Sú nauðsyn að koma
þarna á fyrra ástandi, „vestrænni
reglu", „vestrænni upplýsingu“.
Hvað skal okkur Grenada! í
haust hefði ég varla vitað hvar ég
ætti að leita þess á landabréfi, ef
ekki hefði verið fyrir eftirgreint
atvik. Það var fyrir 5 árum, ég sat á
allsherjarþingi Sameinuðu þjóð-
anna í New York og einn daginn
var ekki fundur í féiagsmálanefnd-
inni minni á eðlilegum tíma. Ein-
hver sagði: það er vísindalegur
fyrirlestur og myndasýning. Hvað
gat verið svo brýnt að umræður um
mannréttindi í Chile yrðu að víkja?
Fáum okkur einn, sagði Tómas
sendiherra, og förum svo og hlust-
um á ruglukollinn frá Grenada,
það má hafa gaman af greyinu.
Hann gengur með þá grillu að frá-
sagnir af fljúgandi diskum séu
sannar og vill fá geimverunum
þegnrétt hér hjá Sameinuðu þjóð-
unum. Þannig var þetta. Samko-
munni svipaði víst til skyggnilýs-
ingarfundar hjá miðli, nerna hér
vantaði áheyrendur trúna. Maður
fékk á tilfinninguna að hæstvirtur
forsætisráðherra Grenada væri al-
mennt talinn sinnisveikur en hann
ætti sér volduga forsvarsmenn,
nefnilega sjálfa gestgjafa Samein-
uðu þjóðanna, Bandaríkjamenn.
„Þeir eru víst ánægðir með hann
þarna suðurfrá, þeir vita ekki betur
en hann sé viðurkenndur vísinda-
maður. Þetta er frumstætt fólk“.
Smáorðið „þeir“ hafa víst ýmsar
merkingar í þessu hjali.
Svo gerðist það einn góðan
veðurdag að „hið frumstæða fólk“
fékk nóg af „vísindamanninum" og
steypti honum af stóli - í friðsam-
legri stjórnarbyltingu. Ungur, geð-
ugur og menntaður maður,
Maurice Bishop, tók að sér að vera
leiðtogi sinnar fátæku þjóðar.
Hann var róttækur og boðaði sam-
hjálp í sósíalískum anda. Og lagði
mikla áherslu á að fólk yrði að læra
að verða bjargálna. í þessu skyni
fékk hann atfylgi erlendis frá,
framhjá „verndarenglurn" svæðis-
ins, frá Sovét og Kúbu, frá Bret-
landi og öðrum Efnahagsbanda-
iagslöndum. En Bishop amaðist
ekki við bandaríska læknaskólan-
um á eynni, og hann vonaðist til að
nýi flugvöllurinn mundi laða að
bandaríska ferðamenn með fullar
pyngjur.
Bandaríkin gátu hins vegar ekki
séð það í friði að fákænt fólk losaði
sig undan forsjá þeirra með
friðsamlegum hætti, kæmu á sam-
böndum við ríkisstjórnir og fyrir-
tæki að þeim fornspurðum og
drægju að hún fána félagslegra
framfara. Hættulegt fordæmi!
Hvað færi fólkið í E1 Salvador að
hugsa? Það mætti kannske líka! Og
Sandinistum í Nicaragua fyndist
þeir ekki standa einir. Hvílík vá!
Þess vegna var flotinn mikli bú-
inn út. Ekki þar fyrir, vitanlega
væri unnt að skipa málum á Gren-
ada í kyrrþei með ýmis konar þrýst-
ingi og diplómatí. Tilaðmynda í
samvinnu við fyrrverandi nýlendu-
herra í London og járnfrúna. En þá
hefði glæsileikinn verið fyrir bí, á-
hrifin engin á meginlandi rómön-
sku Ameríku. Auk þess sem|
flotinn kvartaði yfir skorti á æfing-
averkefnum. Friðartímabilið eftir
Víetnam var orði helstilangt.
Það dunar í eyrum
Hér er skyit að minnast á þann
óvænta happadrátt sem Banda-|
ríkjastjórn fékk eftir að flotinn ó-
sigrandi var kominn á stað til að
„leysa Grenadamenn undan
áþján": morðið á Maurice Bishop.
Vel má raunar vera að útsendarar
bandarísku leyniþjónustunnar hafi
hér eitthvað um vélað, en opinbera
skýringin er ein nægileg og
fullkomlega trúverðug. í stjórn-
málaflokki Bishops voru menn sem
höfðu komist undir áhrif sovéskrar
stj órnmálahugsunar, lenínismans.
Þeim fannst Bishop ekki temja sér
nægilega samsæriskennd vinnu-
brögð, hann treysti um of á dóm-
greind almennings en minna á lög-
regluvald. Þessir sovétvinir sáu að
„flokkurinn“ gæti ekki tekið sér al-
ræðisvald, nema Bishop væri rutt
úr vegi. Því var hann skotinn. En
hvellurinn af því skoti hlýtur að
hafa heyst æði vel í herbúðum ým-
Sjá næstu síðu1
Ny barnabók
sem vakið hefur mikla athygli
Hvaða augum lítur barnið dauðann?
Hvernig bregst sex ára drengur við þegar
pabbi hans deyr?
Hver er skilningur hans á að lífið haldi áfram?
r
Sagan lýsir á raunsæjan hátt hvað hrærist 1
huga sex ára drengs, sem missir pabba sinn í
bílslysi. Efnið vekur okkur til umhugsunar
um hvaða augum við lítum á dauða náinna
ástvina.
Saga sem allir hafa gott af að lesa. ^
Haslahf-O ,