Þjóðviljinn - 15.02.1984, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN Miðvikudagur 15. febrúar 1984
Sósíal-
isminn
á sigur-
göngu
um
landið
Hin nýkjörna stjórn Æskulýðsfylkingarinnar á Akureyri. Kristinn Torfason, Steingerður Kristinsdóttir oddviti stjórnar, Ingvi Kjartansson, Katr-
in Pálsdóttir og Jóhann Eiríksson. (Myndirnar tók Kristján G.).
Æskulýðsfylking stofnuð á Akureyri
Æskulýðsfylking Alþýðubanda-
lagsins á Akureyri var stofnuð sl.
laugardag á skemmtilegum fundi í
Lárusarhúsi.
Gestir fundarins voru Steingrím-
ur J. Sigfússon alþingismaöur og
Guðbjörg Sigurðardóttir og Óttar
Magni Jóhannsson úr stjórn Æsku-
lýðsfylkingarinnar í Reykjavík.
Um 30 manns voru á fundinum. Til
hans var boðað af áhugamönnum
um stofnun ÆFAB á Akureyri í
samvinnu við stjórnina í Reykja-
vík. Fundurinn hófst á því að gestir
fundarins reifuðu tildrög stofnun-
arinnar og ræddu um störf og
stefnu Æskulýðsfylkingarinnar í
heild. Síðan voru almennar um-.
ræður um Æskulýðsfylkinguna og
tengsl hennar við Alþýðubanda-
lagið. Margir tóku til máls og kom
skýrt fram í máli manna að eini
kosturinn, sem í boði væri og
spomað gæti af krafti við aftur- einmitt Alþýðubandalagið og Mikill hugur var í norðan-
haldsstefnu hægri aflanna, væri Æskulýðsfylkingin. mönnum um kröftugt starf í fram-
haldi af stofnfundinum. Fundinum
lauk með því að kjörin var stjórn
Æskulýðsfýlkingarinnar á Akur-
eyri og eru í henni eftirtaldir:
Kristinn Torfason, Steingerður
Kristinsdóttir sem jafnframt er
oddviti stjórnarinnar, Ingvi Kjart-
ansson, ÍCatrín Pálsdóttir og Jó-
hann Eiríksson.
Æskulýðsfylkingin á Akureyri
hefur ákveðið að hafa fastan fund-
artíma í Lárusarhúsi Eiðsvallagötu
18 á miðvikudögum kl. 20 þar sem
allir ungir og/eða hressir geta kom-
ið til að ræða málin, drekka kaffi og
taka þátt í stórum plönum.
Eftir stofnfundinn komu fimm
félagar úr Æskulýðsfylkingunni á
Húsavík til Akureyrar og sátu langt
fram á kvöld við spjall við fundar-
menn. Mikil gróska er í starfinu á
Húsavík og mikill hugur í
mönnum. -ó
í síoari heimsstyrjöldinni
Sveyk
Höfundur: Bertolt Brecht
Þýðing: Þorsteinn Þorsteinsson
og Þórarinn Eldjárn
Söngvara: Hanns Eisler
Leikstjóri: Þórhildur Þorleifsdóttir
Leikmynd og búningar:
Sigurjón Jóhannsson
Lýsing: Páll Ragnarsson
Hljómsveitarstjóri:
Hjálmar H. Ragnarsson
Á föstudagskvöld frumsýndi
Þjóðleikhúsið leikrit Bertolts
Brechts, „Sveyk í síðari heimstyrj-
öldinni“, í þýðingu Þorsteins Þor-
steinssonar (laust mál) og Þórarins
Eldjáms (bundið mál). Leikstjóri
var Þórhildur Þorleifsdóttir og hef-
ur í mörgum greinum skilað álit-
legri sýningu í náinni samvinnu við
Sigurjón Jóhannsson sem samdi
leikmynd og búninga. Sigurjón
hefur gert hakakrossinn að þunga-
miðju sviðsmyndarinnar og hag-
nýtir hann á hugkvæman hátt, jafnt
fyrir bjórskrána sem steppumar
við Stalingrad þarsem hann er þak-
inn hvítum dúk og verður ásýndum
einsog sköflum hrönnuð hjam-
breiða.
Fyndnustu og áhrifamestu þættir
sýningarinnar voru tvímælalaust
atriðin með Hitler og þremur
helstu kumpánum hans, og var Sig-
urður Sigurjónsson vemlega
magnaður í gervi Adolfs, þó hann
bæri ákveðinn keim af frægri skop-
gervingu Chaplins. í þessum at-
riðum féllu sviðsmynd og kóreó-
grafía frábærlega hvort að öðru, en
nasistasöngurinn og tónlist Ric-
hards Strauss mögnuðu stemmn-
inguna. Þar lánaðist leikstjóranum
það tvennt sem Brecht stefndi að
með öllum sínum verkum: að
skemmta áhorfendum og vekja þá
til umhugsunar og gagnrýni. Gervi
þeirra fjórmenninga og látæði allt
var hæfilega ýkt til að vera bráð-
fyndið og mátulega nálægt veru-
leikanum til að vekja þann ótta-
blandna óhugnað sem valdabrölt
og heimsvaldastefna nasista hljóta
að gera í brjóstum heilbrigðra
manna.
Þegar sögunni víkur að því sem
[fram fór á kránni var einsog vant-
aði einhvern innri þrótt og
leikgleði í það sem sagt var og gert.
Hér réð ferðinni hin gamla góða
raunsæistúlkun með „innlifun" og
öðru tilheyrandi, sem er íslenskum
leikurum svo töm, en var eitur í
beinum Brechts og á ákaflega illa
við texta hans.
Þessi tvískinnungur í túlkunar-
hætti klauf sýninguna í rauninni í
tvo ólíka parta og stóð henni mjög
fyrir þriftim á löngum köflum,
einkanlega í atriðunum á kránni.
Þarvið bættist og kann að hafa
valdið miklu um heildarblæ sýning-
arinnar, að nokkrir leikendur sem
mikið mæddi á kunnu texta sinn
illa, sem að sjálfsögðu skapaði
taugatitring og herping í allri túlk-
un. Ég sá bæði frumsýningu og
aðra sýningu á sunnudagskvöld og
var satt að segja furðu lostinn yfir
fálmandi textameðferð sumra
leikenda. Er hér um að kenna of
stuttum æfingartíma eða hvað er
það sem amar að?
Af þessu kann að hafa leitt þann
þreytublæ sem mér fannst hvfla yfir
sýningunni og lýsti sér meðal ann-
ars í því að verulegur hluti þeirra
gullkorna, sem Brecht leggur pers-
ónum sínum í munn, féll í grýttan
jarðveg og vakti lítil sem engin við-
brögð. Slíkt hlýtur fyrst og fremst
að mega rekja til þess að ekki er
lögð nægileg rækt við hrynjandi
samtala og rétta áherslupunkta.
Var sannkölluð raun að þessari
sóun á mergjuðum texta sem ekki
skilaði sér nema til hálfs. Svipaða
sögu var að segja um söngvana við
tónlist Hanns Eislers: þeir rufu að
vísu framvindu sýningarinnar eins-
og Brecht ætlaðist til, en sársjaldan
fengu þeir lyft henni uppúr drung-
anum.
Siguður A. Magnússon
skrifar um
leikhús
Brecht byggði leikrit sitt á víð-
kunnri og vinsælli sögu tékkneska
rithöfundarins Jaroslavs Haseks
um góða dátann Sveik (sá heitir
ekki Sveyk einsog ranglega segir
alstaðar í leikskrá, heldur er Sveyk
söguhetja Brechts, og hendir hann
gaman að þessum ólíka rithætti í
leikritinu). Brecht notar að sjálf-
sögðu einungis frumhugmynd sög-
unnar og ákveðna höfuðdrætti f
fari eldri söguhetjunnar, en lætur
verk sitt fjalla um tékkneskan
veruleik í seinni heimsstyrjöld og
herför Þjóðverja austurábóginn.
Verður sú umfjöllun honum tilefni
til ýmissa beittra skeyta á samlanda
sína og reynda ráðamenn Vestur-
veldanna sem seldu frelsi Tékkósl-
óvakíu fyrir frið sem reyndist táldr-
aumur einn. Einhvernveginn hef
ég á tilfinningunni að mátt hefði ná
fram vissum undirtónum í sýning-
una sem vísuðu til þess sem er að
gerast í heiminum núna eða hefur
verið að gerast að undanförnu með
fáfróðan og kjaftforan kúreka í
Hvíta húsinu og undirförulan
njósnaforingja í Kreml.Ég skal
ekki segja til um hvernig slíkum
tilvísunum verður best fyrir komið
í svona sýningu, en í Hitlers-
atriðunum var þeim beitt með góð-
um árangri þarsem fjórmenning-
arnir stóðu allir með hendur á pung
að hætti kappanna í Vörðu landi,
og vakti kátínu leikhúsgesta. Svo
mikið veit ég, að þetta er einatt
gert, jafnvel í verkum sem komin
eru talsvert til ára sinna einsog for-
ngrískum leikritum, bæði gaman-
sömum og hörmungum, og verður
jafnan til að ydda þau og færa nær
áhorfendum. Ég hygg að slíkt’fra-
mferði sé mjög í anda Brechts, sem
lagði alla áherslu á lifandi leik, en
lét sér fátt finnast um helgi hins
skráða texta.
Einsog sagði í upphafi voru
margir góðir bjórar í sýningunni og
snarpir sprettir, til dæmis var loka-
atriðið á hjarnbreiðunni áhrifaríkt,
en samt var einsog þróttur hennar
fjaraði út eftir því sem á leið.
Mikill fjöldi leikenda kemur
fram í þessari viðamiklu og metn-
aðarfullu sýningu, og fráleitt að
telja þá upp hér, enda hlutverk
þeirra flest smá. Þó verður ekki hjá
því komist að geta Bessa Bjarna-
sonar sem fór með hlutverk Sveyks
og mest mæddi á. Útfrá hefð-
bundnum raunsæissjónarmiðjum
var túlkun Bessa heilsteypt og
hugtæk: Sveyk var í meðförum
hans ákaflega geðfelldur og hæfi-
lega slóttugur meðaljón, gæddur
ríkum hæfileika til að laga sig að
þeim aðstæðum sem upp koma
hverju sinni og lifa af, hvernig sem
allt veltist. En með þessum túlkun-
armáta fellur skuggi á tvíræðið sem
Brecht stefnir að í persónumótun
sinni, því Sveyk er í aðra röndina
auvirðilegur tækifærissinni sem fáu
fær bjargað þegar öll kurl koma til
grafar. Hann á það sammerkt við
ýmsar aðrar minnisverðar per-
sónur Brechts, svosem Galileo,
Mutter Courage og Matta vinnu-
mann, að í eðli hans og öllu dagfari
eru ósættanlegar mótsagnir, þann-
ig að hann bæði laðar menn að sér
og hrindir þeim frá sér. Þessar eig-
indir er afartorvelt að túlka nema
með þeim meðulum sem Brecht
lagði sífellt áherslu á: leikarinn á að
sýna persónuna frá sem flestum
hliðum, en ekki vera persónan;
hann á að lýsa atferli hennar á sama
hátt og tilfallandi vegfarandi
mundi gera eftir að hann hefur orð-
ið vitni að slysi á gatnamótum og
þarf að lýsa því fyrir lögreglu eða
dómara. Um þessa hluti skrifaði
Brecht langt og mikið mál og skal
ekki rakið hér, en mikið hefðu at-
riðin á kránni orðið líflegri og
hnýsilegri ef meiri rækt hefði verið
lögð við þá þætti túlkunarinnar
sem Brecht var óþreytandi að út-
lista.
Þýðing Þorsteins Þorsteinssonar
í lausa málinu var áheyrileg og
hnyttin, en naut sín ekki til fulls
einsog fyrr segir. Söngtextaþýðing-
ar Þórarins Eldjárns voru hagorðar
og kankvísar, en skiluðu sér ein-
hvernveginn slælega í sýningunni.
Lýsing Páls Ragnarssonar var ör-
ugg og átti sinn þátt í skemmti-
legheitum Hitlers-atriðanna.
Hljómsveitarstjórnin fór Hjálmari
H.Ragnarssyni vel og fagmannlega
úr hendi.
Ef þessi umsögn kynni að þykja í
neikvæðara lagi eftir lofsyrðin í
upphafi, þá er rétt að taka það fram
til að forðast hugsanlegan misskiln-
ing, að sýningin er fyllilega einnar
kvöldstundar virði og margt í henni
bráðvel gert. Vafalaust lagast með-
ferð texta þegar framí sækir og
kannski færist þá meira fjör í
leikinn. Og ekki skal því gleymt að
Sveyk karlinn á erindi inní þá friða-
rumræðu sem nú er sem óðast að
ryðja sér til rúms í landinu.