Þjóðviljinn - 02.03.1984, Qupperneq 6

6 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN Föstudagur 2. mars 1984
forseta sem situr í embætti. Hann
er þekkt nafn, hann hefur verið
varaforseti, hann hefur stuðning
verkalýðsfélaganna (sá stuðningur
er reyndar metinn á 20 miljónir
dollara í stríðskostnað). Persónu-
leiki hans er sléttur og felldur og
hann mun því ekki beinlínis fæla
menn frá - hvorki svarta menn,
konur, íhaldsmenn eða frjálslynda.
En sem fyrrsegir: Sigurmöguleikar
hans eru litlir.
Persónan ekki stefnan
Nú eru góð ráð dýr. Fjölmiðlarn-
ir virðast einna helst hallast að því
núna, að reyna að einbeita sér að
fjasi um persónueiginleika forseta-
efna. Allt í einu er aftur farið að
skrifa heilmikið um aldur Reagans
og hnignandi andlegan þrótt, en
þetta er efni sem menn hafa sneitt
hjá að mestu að undanförnu. Var-
færnin i framkomu Mondales, sem
á að tryggja honum velvild á sem
flestum stöðum, er allt í einu orðin
tákn um að hann skorti pólitískan
kjark. Og um tíma er fjasað um
hrakfarir John Glenns, sem átti að
vera sönn bandarísk hetja og um
stöðu Jesse Jacksons og þar með
möguleika svarts stjórnmálamanns
á að krækja sér í atkvæði hvítra
manna.
En hvað um pólitísku málin? Þar
er að sjálfsögðu af nógu að taka ef
menn kæra sig um. Bilið milli ríkra
og fátækra hefur farið vaxandi.
Hernaðarútgjöld aukast með gífur-
legum hraða. Var skynsamlegt að
senda herlið til Líbanons og var
skynsamlegt að kalla það burt það-
an? Og svo framvegis. En allt
bendir til að öll þessi efni verði aft-
arlega á merinni hjá rekstrar-
stjórum kosningaiðnaðarins.
Franz Schurman, stjórnmálapró-
fessor í Kaliforníu, býst við því, að
þegar allt kemur til alls muni kosn-
ingabaráttan snúast um persónu-
lega eiginleika Reagans forseta. í
fyrsta lagi segir hann, hafa fram-
bjóðendur ekki sýnt sig baráttu-
fúsa að því er varðar hin stærri
vandamál. í annan stað finnst
mörgum Bandaríkjamönnum, að
Reagan sé pólitískt fyrirbæri sem
sé stærra en summan af einstökum
þáttum þess. „Persóna mannsins
inniheldur annað og meira en pó-
litík“ segir Schurman.
- áb.
1980
lýsti Mark að lokum yfir að rétt
væri að hann hefði farið til Óman
til að freista þess að afla Cement-
ation samningsins og honum
hefði líka verið greitt fyrir aðstoð
sína. Upphæð greiðslunnar
neitaði hann að láta í té.
Játningar Marks stönguðust á
við fyrri yfirlýsingar um að hann
hefði engin laun fengið og við
þetta þótti málafærsla mæðgin-
anna hafi tekið á sig skuggalegan
blæ. Peter Shore, sem sæti á í
skuggaráðuneyti Verkamanna-
flokksins, sendi því frú Margréti
bréf og bað um skýr svör við því,
hvort hún hefði vitað um tengsl
Marks við fyrirtækið þegar hún
fór til Óman, og hvort hún hefði
vitað að hann myndi fá umtals-
verðar upphæðir fyrir erindrekst-
1981
Svona sýndi eitt bresku blað-
anna hvernig velgengni Marks
Thatchers í fjármálaheiminum
hefur skotist uppávið eftir að
mamma stráks varð forsætis-
ráðherra Breta í kosningunum
1979.
urinn. Við þessu hefur Verka-
mannaflokkurinn fengið mjög
geðvonskuleg svör frá frú Mar-
gréti.
Mörg fordæmi eru fyrir því að
ráðherrar hafi í fyrndinni þurft að
gera grein fyrir tengslum ættingja
sinna við ýmis verkefni sem undir
þá hafa fallið, og Verkamanna-
flokkurinn vill nú að þetta sé
einnig gert í máli þeirra mæðgina.
Margir íhaldsmanna eru einnig
orðnir illir útí forsætisráðherra
fyrir hversu óhönduglega hún
hefur tekið á málinu og vilja
kveða það niður áður en það get-
ur skaðað álit flokksins enn meir.
Pykir því líklegt að málið verði
rannsakað af þingnefndum en
amk. þrjár þingnefndir hafa vald
til að taka málið upp.
Össur Skarphéðinsson
Of lítil spenna kringum forsetaefni:
Fróðlegt hneykslismál í Bretlandi:
1982
Walter Mondale með forseta verkalýðssambandsins AFL-CIO, Lane Kirkland: Sá stuðningur er metinn á 20
miljónir dollara í stríðskostnað.
Og svo eru það allir þeir sem fram-
leiða fána og merki: Fánum veifað í
þágu Reagans í Georgia
Sonur frú Thatcher
krækti sér í hag-
stæðan samning
Meint aðstoð Margrétar
Thatcher við fyrirtæki sem
sonur hennar starfar óopin-
berlega fyrir, hefur hlotið
harkalega umfjöllun á opin-
berum vettvangi hér í Bret-
landi. í opinberri heimsókn
til olíufurstadæmisins Óm-
an beitti forsætisráðherr-
ann sér fyrir að bresku fyrir-
tæki yrði úthlutaður gróð-
avænlegur byggingar-
samningur. Síðan hefur
komið í Ijós að Mark Thatc-
her, sonurfrá Margrétar, fór
til Óman á sama tíma og
hefur nú eftir mikinn þrýst-
ing viðurkennt að hafa farið
gagngert til að aðstoða fyr-
irtækið við að ná samningn-
um og þegið laun fyrir.
Samkvæmt heimildum
stórblaðsins Observer er
hér um mjög há umboðs-
laun að ræða, etv. 350 þús-
und sterlingspund.
Þykir ýmsum sem hér hafi
óeðlilega skarast hlutverk Mar-
grétar sem móður og forsætisráð-
herra.
Fyrirtækið sem um ræðir er
Cementation International Ltd.
og því tókst fyrir atbeina forsætis-
ráðherra að fá samning til að
byggja sjúkrahús og háskóla fyrir
stjórnina í Óman, fyrir 300 milj-
ón sterlingspunda.
Tvísaga
Samkvæmt heimildum Obser-
ver lét forsætisráðherra þess get-
ið við yfirmenn furstadæmisins
að sonur hennar, Mark, væri í
tengslum við fyrirtækið, og olii
með því nokkurri vanþóknun
bæði breskra og ómanskra emb-
ættismanna sem þótti ótilhlýði-
legt að svo náinn ættingi ætti fjár-
hagslegra hagsmuna að gæta í
fyrirtækinu sem forsætisráðherra
hélt fram.
Þegar Observer komst á snoðir
um málið harðneitaði Cementati-
on að Mark hefði nokkur tengsl
við fyrirtækið, og hefði ekki verið
ráðgjafi þess í förinni til Óman.
1Q7-4 1977
1972 1973 —
Þaðanafsíður hefði hann nokk-
urn tímann fengið fé frá fyrirtæk-
inu.
Bretar eru hins vegar mjög sið-
avandir, og þykir hin mesta
ósvinna ef lýðræðislega kosnir
fulitrúar fólksins eru að hygla
skylduliði sínu. Verkamanna-
flokkurinn skoraði því á Margréti
í fyrirspurnum í þinginu að svara
því afdráttarlaust, hvort sonur
hennar hefði hagnast á samn-
ingnum, en tóku hins vegar skýrt
fram, að á þessu stigi málsins
væru þeir ekki að ásaka forsætis-
ráðherra um ósæmilegt atferli.
Forsætisráðherra gaf óskýr svör,
og beindi með því enn frekar
kastljósi fjölmiðla að málinu.
Eftir þrýsting úr öllum áttum
Rýrt ár hjá banda-
rískum kosningaiðnaði
„Ef að það er nokk-
urnveginn öruggt að Walter
Mondale verður forsetaefni
Demókrata og Ronald Reag-
an á góða sigurmöguleika í
kosningunum í nóvember -
hvað verður þá um banda-
ríska kosningaiðnaðinn“?
spyr dálkahöfundur í Wall
Street Journal á dögunum,
Alexander Cockburn.
Cockburn (sem er Breti)
skemmtir sér við að stríða Banda-
ríkjunum á að nú horfi heldur
leiðinlega fyrir „innantómu en
gróðavænlegu helgihaldi sem kalla
mætti Stöðuga kosningabaráttu".
Hér er átt við það, að allt frá
dögum Kennedys hefur kosninga-
baráttan færst æ meira í hendur
sérfróðra hönnuða, sem „selja"
forsetaefnin með aðferðum og fyr-
irgangi sem líkjast brambolti í
kringum nýtt þvottaefni.
Miklir hagsmunir í húfí
Þetta þýðir meðal annars að
kosningaiðnaðurinn veltir hund-
ruðum miljóna dollara fjórða hvert
ár. Sjónvarpsstöðvar og blöð eru
full með vangaveltur, skoðana-
kannanir og skýrslur sem raðað er
á dýran útsendingartíma og halda
miklu liði við starfa einhverskonar.
Þegar allt er með talið - blaða-
menn, ljósmyndarar, kvikmyndar-
ar, auglýsingaráðgjafar, hótel-
eigendur, kosningasérfræðingar,
framleiðendur merkja og plakata,
peningasláttumenn og þar fram
eftir götum - sem og ailur sá mikli
her sem sífellt er á þönum í sam-
bandi við skoðanakannanir- þá er
ljóst að um meiriháttar atvinnu-
grein er að ræða. Og, ef ekki er
hægt að halda uppi spennu, ekki
einu sinni á kosningaárinu sjálfu,
og allt til síðustu stundar - þá vofir
yfir tap og atvinnuleysi.
Erfíð staða
Sumir vilja ganga svo langt að
halda því fram, að stjórnmál séu
með öllu horfin úr kosningaslagn-
um, og eftir standi sérfróðir hönnu-
ðir og fjölmiðlafól sem stjörni öllu
saman. Aðrir eru ekki svo svart-
sýnir á hið bandaríska pólitíska
kerfi. Þeir benda til dæmis á það,
að þegar menn reyni að gera það
upp við sig hvers vegna Carter tap-
aði fyrir Reagan árið 1980, þá
hijóti þeir að leiða hugann að ýms-
um veigamiklum pólitískum at-
burðum, sem voru handan við alla
möguleika skoðanasérfræðing-
anna og auglýsingasnillinganna.
En engu að síður: Það er vitað að
það skiptir máli að kunna að
„selja“ forsetaefni. Og þegar Re-
agan telst þessar vikurnar vinsæl-
asti forseti landsins síðan Eisen-
hower leið og þegar Mondale gerir
sig líklegan til að hrista mjög
auðveldlega af sér keppinauta sína
í Demókrataflokknum - þá eru góð
ráð dýr fyrir kosningaiðnaðinn.
Ekki síst vegna þess, að það er talið
ólíklegt að Mondale takist að ógna