Þjóðviljinn - 14.03.1984, Blaðsíða 4

4 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN' Miðvikudagur 14. mars 1984
MÚOVIUINN
Málgagn sósíalisma, verkalýds-
hreyfingar og þjóðfrelsis
Útgefandi: Útgáfufélag Þjóöviljans.
Framkvæmdastjóri: Guörún Guömundsdóttir.
Ritstjórar: Árni Bergmann, Einar Karl Haraldsson.
Umsjónarmaður Sunnudagsblaðs: Guöjón Friðriksson.
Skrifstofustjóri: Jóhannes Haröarson.
Auglýsingastjóri: ólafur Þ. Jónsson.
Afgreiðslustjóri: Baldur Jónasson.
Afgreiðsia: Bára Sigurðardóttir, Kristín Pótursdóttir.
Blaðamenn: Auður Stvrkársdóttir, Álfheiður Ingadóttir Lúövík Geirsson, Magnús H. Gísla-
son, Ólafur Gíslason, Oskar Guðmundsson, Sigurdór Sigurdórsson, Valþór Hlöðversson.
íþróttafróttaritari: Víðir Sigurðsson.
Utlit og hönnun: Haukur Már Haraldsson, Þröstur Haraldsson.
Ljósmyndir: Atli Arason, Einar Karlsson.
Handrita- og prófarkalestur: Andrea Jónsdóttir, Elías Mar.
Auglýsingar: Sigríður Þorsteinsdóttir.
Skrifstofa: Guðrún Guðvarðardóttir.
Símavarsla: Margrét Guðmundsdóttir, Sigríður Kristjánsdóttir.
Húsmóðir: Bergljót Guðjónsdóttir.
Bílstjóri: Ólöf Sigurðardóttir.
Innheimtum.: Brynjólfur Vilhjálmsson
Pökkun: Anney B. Sveinsdóttir, Halla Pálsdóttir, Karen Jónsdóttir.
Utkeyrsla, afgreiðsla og auglýsingar:
Síðumúla 6, Reykjavík, sími 81333.
Umbrot og setning: Prent.
Prentun: Blaðaprent hf.
Niðurstöður
skoðanakannana
Þótt skoðanakannanir sýni ekki á nákvæman hátt
styrkleikahlutföll flokka og viðhorfa gefa þær skýrar
vísbendingar um meginstrauma. Reynslan hérlendis
hefur fallið í sama farveg og í öðrum löndum. Þess
vegna hafa skoðanakannanir hér orðið tilefni til álykt-
ana um stjórnmálaþróun. Raddirnar sem í fyrstu vís-
uðu niðurstöðum kannana á bug sem algerri markleysu
eru nú að mestu þagnaðar. Dómur sögunnar hefur sýnt
að straumar sem kannanir gáfu fyrst til kynna hafa
hlotið staðfestingu í kosningum.
Niðurstöður skoðanakönnunarinnar sem DV hefur
verið að birta undanfarna daga sýna líkt og hinar fyrri
meginstrauma sem gefa tilefni til víðtækari umræðna
um stjórnmálaþróunina á íslandi. Hvort sem niður-
stöðurnar líka betur eða verr verða allir sem á ábyrgan
hátt taka þátt í stjórnmálastarfi að vera reiðubúnir til
rökræðna um þær ályktanir sem draga má af úrslitun-
um.
í fyrsta lagi sýna þessar kannanir að kjaraskerðingar-
stefna ríkisstjórnarinnar er föst í sessi. Stuðningurinn
við ríkisstjórnina, afstaðan til ASÍ/VSÍ samninganna
og fylgi stjórnarflokkanna fela í sér þann boðskap að
ráðherrunum sé óhætt að halda áfram á skerðingar-
brautinni. Meirihluti kjósenda virðist reiðubúinn að
þola hina hrikalegu rýrnun kaupmáttarins. Þeir sem
eru að brotna undan skerðingunni og eiga varla fyrir
lífsnauðsynlegum útgjöldum eru í minnihluta.
í öðru lagi sýna niðurstöðurnar mjög sterka stöðu
Sjálfstæðisflokksins. Ágreiningur innan hans dregur
ekki úr fylgisstyrk. Það sýndi reynslan á ríkisstjórnarár-
um Gunnars Thoroddsen og sá dómur er á ný staðfest-
ur. Þessi útkoma mun líklega gera forystu flokksins
ákveðnari í stuðningi við hina hörðu hægri stefnu og
veita þeirri kenningu aukinn byr að Sjálfstæðisflokkur-
inn eigi að stefna að því að ná hreinum meirihluta á
Alþingi.
í þriðja lagi kemur enn í ljós að langvarandi íhalds-
samvinna lamar fylgisgrundvöll Framsóknarflokkinn
þótt sveiflurnar geti verið upp og niður frá einni könn-
un til annarrar. I kosningunum 1978 varð Framsóknar-
flokkurinn minnsti flokkurinn í landinu en náði sér upp
með afdráttarlausum vinstri kjörorðum í kosningunum
1979. íhaldskenningarnar sem forystan tók upp 1982-
1983 höfðu svo tap í för með sér og síðan núverandi
stjórn var mynduð hefur Framsóknarflokkurinn ekki
náð sér upp úr þeirri fylgislægð. Staða hans sem næst-
stærsta flokksins er því í verulegri hættu.
í fjórða lagi fela niðurstöður könnunarinnar í sér
alvarlegar viðvaranir fyrir stjórnarandstöðuna. Barátta
fjögurra flokka gegn ríkisstjórninni hefur ekki skilað
árangri. Sú fylking sem nú berst gegn umturnun hægri
aflanna og atvinnurekenda á íslensku þjóðfélagi verður
að taka vinnubrögð og viðhorf til gagnrýninnar um-
ræðu. Skoðanakönnun sýnir að gamla lögmálið um að
sundruð föllum við á einnig við á þessu sviði.
í fimmta lagi kemur í ljós að nýju framboðin sem
náðu fótfestu í síðustu kosningum eru líklega sama
marki brennd og aðrir smáflokkar sem skotist hafa inn í
íslensk stjórnmál en horfið aftur á fáeinum árum.
Bandalag jafnaðarmanna virðist nú þegar vera komið á
þessi hættumörk. Kvennalistinn á við erfiðleika að etja.
Þótt fylgisgrundvöllur hans kunni að vera eitthvað
traustari þá virðast stórir ávinningar ekki vera í augsýn.
Að lokum fela niðurstöður könnunarinnar í sér marg-
víslega lærdóma fyrir Alþýðubandalagið. Stjórnar-
andstaðan reynist ekki vera sigurbraut og sjálfs-
gagnrýninn flokkur fær í úrslitum þessarar könnunar
margvísleg brýn umræðuefni.
klippt
Ofnotkun á 1984
Nú er árið 1984 og blaðales-
endur verða í hverri viku varir við
tilburði skrifandi fólks til að
tengja alla skapaða hluti við
skáldsögu Orwells sem kennd er
við þetta ár okkar. Kveður svo
rammt að þessu, að ekki má gefa
út meinleysislega reglugerð til
dæmis um bílbelti án þess að
menn rjúki upp til handa og fóta
og fari að blanda Stóra bróður í
málið. Ofnotkunin á skáldsögu
Orwells verður svo mikil, að helst
minnir á úlfinn fræga sem smal-
inn hafði svo oft varað við, að
enginn tók eftir honum þegar
hann loksins kom og tók að
bryðja í sig lömbin.
/ hvaða átt?
Elín Pálmadóttir vaggar sér á
gárum Morgunblaðsins um helg-
ina og hefur hugann mjög við
Stóra bróður. Hún spyr hvort ís-
lendingar séu ekki komnir langt á
leið inn í heim sögunnar 1984 og
vísar til þess, að við höfum lög um
kvikmyndaeftirlit, sem er verið
að yfirfæra á myndbönd einnig.
Eins og Elín veit vel er hér um að
ræða gamla og nýja umræðu um
það hvar eigi að hola niður klámi
og ofbeldi í prentuðu máli eða í
filmum - en sú umræða hefur
mjög eflst eftir að í Ijós kom að
myndbandavæðingin hefur þýtt
mikla gullöld hryllingsmynda af
sérstaklega viðbjóðslegu tagi og
hafa unglingar víða um lönd gert
sér þær að einskonar mann-
dómsprófi.
Samlíkingin erfáránleg. Mcðal
annars vegna þess, að hvað sem
líður kvikmyndaeftirliti þá er
ljóst, að á árinu 1984 er viðhöfð
margfalt takmarkaðari ritskoðun
en á öllum öðrum tímum, hér á
landi og í nálægum löndum. Hver
sem getur og nennir að rifja upp
til dæmis kvikmyndaheiminn
fyrir svosem tuttugu árum veit,
að hann var - nokkurnveginn
hvar sem var í heiminum - undir
miklu sterkari ritskoðun að því er
varðar „bannhelga" hluti en nú.
Við erum því ekki á leið til „Stóra
bróður“ í þessum skilningi, held-
ur ganga menn í allt aðra átt.
Hinn ósýnilegi
sannfœrandi
Gárur Elínar eru dæmi um að
hrollvekju Orwells er óspart beitt
til að gera ríkið og pólitik að ein-
hverju óhugnanlegu skrímsli -
líka þar sem þessi hjú eru tiltölu-
lega meinlaus flón. Þessu fylgir
og að menn hafa tilhneigingu til
að gleyma því valdi í hugsanastýr-
ingu sem mest sækir fram í okkar
hluta heims. Enda tekur það
aldrei á sig neina þá mynd sem
líkist Stóra bróður. Par er til í ótal
smámyndum af elskulegu fólki
með seiðandi raddir sem brýnir
fyrir okkur hvað það er sem við
þurfum lífsnauðsynlega að
kaupa, hvað það er sem við get-
um ekki verið án ef við viljum
fólk heita.
Skýrslan sem hvarf
í sama Morgunblaði var
fróðleg klausa um skýrslu sem
gerð hefur verið á vegum WHO,
Alþjóða heilbrigðisstofnunarinn-
ar, um „uppáþrengjandi áróður“
nokkurra stórra áfengisfram-
leiðanda, sem eru búnir að metta
Evrópu og Norður-Ameríku og
ætla nú að beita peninga- og
áróðursvaldi sínu til þess að
kenna fátækari þjóðum að
drekka og margfalda neyslu
þeirra sem byrjaðir eru. Þetta er
mikið alvörumál: ótal dæmi eru
um það úr þriðja heimi, að
brennivínið hefur haft þar afleið-
ingar á við þjóðarmorð.
En starfsmenn WHO, segir
Morgunblaðið, liggja á skýrsl-
unni eins og ormur á gulli, þora
ekki að gefa hana út. Og hvers
vegna? Vegna íhlutunar eins
Stóra bróðursins enn. Blaðið hef-
ur það eftir heimildum, að WHO
hafi hætt við að gefa út skýrslu
„um áróður áfengishringanna“
og afleiðingar hans fyrir heilsufar
í Þriðja heiminum „vegna þrýst-
ings frá bandarískum embættis-
mönnum“.
Hugsanalögregla er vitanlega
djöfullegt appírat. En það er
hollt að hafa það í huga að til eru
aðrar aðferðir en hennar til að
stýra hegðun fólks í smáu og
stóru - og kannski enn virkari
þegar til lengdar lætur.
-ÁB.
Heilrœði til
Porsteinn Pálssonar
Hugmyndir um að færa starf-
semi Lánasjóðs íslenskra náms-
manna í það horf að þar verði um
fjárfestingarlán að ræða sem
menn áræði ekki að taka nema
þeir séu vissir um að hafa „arð“
(miklar tekjur, hátt kaup) af
námi sínu síðar, hafa að vonum
vakið athygli og ugg. Eins og
minnst hefur verið á í þessum
pistlum er hér um að ræða einn
angann af þeirri markaðstrú sem
hægriliðið hefur verið að magna
sig upp í að undanförnu. Einna
skýrast kemur sú stefna að því er
menntun varðar fram í orðsend-
ingu Hannesar Gissurasonar til
Þorsteins Pálssonar í DV
snemma á árinu, en þar segir m.
a.:
„Stórhækka má innritunar-
gjöld í Háskólann svo þau nægi
fyrir að minnsta kosti allveru-
legum hluta námskostnaðar þar
(til dæmis í 25 þús. kr., en sjálfur
greiði ég sem svarar 140 þús. kr.
árlega í innritunargjöld í háskóla
í Bretlandi). Hvaða réttlæti er í
því, að hafnarverkamaðurinn
greiði með sköttum sínum fyrir
menntun læknisdótturinnar?"
Hinir útvöldu
Það væri reyndar ekki úr vegi
að snúa dæminu við og spyrja:
hvers vegna ætti læknirinn með
sköttum sínum ekki að greiða
fyrir menntun sonar hafnar-
verkamannsins? - ef menn á ann-
að borð vilja iðka lýðskrumslega
fimleika. En sem sagt: hér er fjár-
festingarsjónarmiðið nakið. Og
25 þús. kr. í innritunargjöld ein er
forgöngumanni markaðsmennt-
unar bersýnilega ekki nóg. Hann
er ekki að nefna sín 140 þúsund
króna skólagjöld í Bretlandi ti!
þess að stæra sig af því hvað hann
er ríkur eða hefur öfluga fjárfe-
stingaraðila á bak við sig, eins og
einhver kynni að hyggja. Nei. I
lok hollráða til formanns Sjálf-
stæðisflokksins um menntamál er
talað um að það að gera nám
miklu dýrara en það er, sé „skref í
þá átt að gera háskólann að
einkafyrirtæki“. Og þá rennur
einmitt upp sú dýrðarstund, að
ekki stundi aðrir háskólanám
heldur en þeir sem geta borgað í
skólagjöld það sama og Hannes
Hólmsteinn og aðrir útvaldir
Hinnar Ósýnulegu Handar í
Bretlandi Margrétar Thatcher.
-ÁB