Þjóðviljinn - 09.06.1984, Blaðsíða 8

8 SÍÐA - ÞJÓÐVILJINN' Helgin 9. - 10. júní 1984
Fréttaskýring
Þegar Sjálfstaeðisflokkurinn
myndaði ríkisstjórn Steingríms
Hermannssonar með Framsókn-
arflokknum fyrir ári hafði
augsjáanlega aðeins náðst
samkomulag um eitt; þrengja að
launafólki til að koma niður verð-
bólgu og stækka hlut fyrirtækj-
anna af arði vinnunnar.
Síðan hefur ríkisstjórnin gert
ýmis áhlaup til að leysa vandamál
sem upp hafa komið, en þá hefur
brugðið svo við, að samkomulag
hefur náðst um það eitt að fresta
viðkomandi vanda. Jafnvel innan
rfkisstjórnarinnar er mönnum að
verða það Ijóst að taka verður á
málum með margvíslegri hætti en
þrengja að kjörum almennings.
Forystumenn Sjálfstæðisflok-
ksins, þeir Friðrik Sóphusson og
Þorsteinn Pálsson, hafa því vísað
á endurskoðun stjórnarsáttmál-
ans í sumar og þannig búið til
skilyrði fyrir áframhaldandi
stjórnarsamstarfi.
Óánœgjan í Sjálf-
stœðisflokknum
Nú er það svo að Framsóknar-
mönnum er sama hvers konar pó-
litík er rekin í landinu, enda taka
þeir þá pólitísku kollhnísa, sem
til þarf til að vera í ríkisstjórn. Og
það er einmitt meinið; þeir vilja
vera í ríkisstjóm hvað sem tautar
og raular. Það em þeirra ær og
kýr - og allir sauðir einsog Fram-
sóknarmaðurinn sagði um árið.
Öðru máli gegnir um Sjálf-
stæðisflokkinn. Innan flokksins
hafa verið deiidar meiningar um
kalda markaðshyggju (frjáls-
hyggju) annars vegar og „félags-
lega markaðshyggju" hins vegar.
Ríkisstjómin hóf störf sín til að
byrja með í anda frjálshyggjunn-
ar einsog uppúr steftiuskrá Versl-
unarráðs íslands.
En þegar tímar liðu ffarn og
skoðanakannanir sýndu fram á
að meirihluti íslendinga vill sam-
neyslu og er félagslega sinnaður
um leið og fólk vill að fjármagnið
verði tekið í ríkara mæli af fyrir-
tækjum, þá breytti amk. forysta
Sjálfstæðisflokksinsumtón. Þor-
steinn Pálsson reyndi þannig að
festa frasann „félagsleg markaðs-
hyggja“ í sessi í sjónvarpsþætti og
flenniviðtali við Morgunblaðið.
Þegar hagsmunir ýmissa afla í
Sjálfstæðisflokknum, smáfyrir-
tækja og annarra sem em í sam-
keppni við SÍS og Framsóknar-
flokkinn rekast á, þá gerir mikil
óánægja vart við sig í Sjálfstæðis-
flokknum. Þannig gerðist það á
síðustu dögum þingsins að hvað
eftir annað sauð uppúr í stjórn-
arsamstarfinu. Ræða varafor-
manns Sjálfstæðisflokksins á
Seltjarnamesi, þarsem hann lýsti
stjórnarstefnuna gjaldþrota,
varð til þess að hann þótti taka
afgerandi forystu í samræmi við
vilja þorra Sjálfstæðismanna
Morgunblaðinu til sárrar skap-
raunar. Þeir hafa nefnilega enga
trú á, að Framsóknarflokkurinn
láti af varðstöðu sinni um kerfis-
hagsmunina. Yfirlýsingum Friðr-
iks Sóphussonar var því tekið
fagnandi og sýnt að fleira kæmi í
kjölfarið sem grefur undan
stjórnarsamstarfinu.
Sýður uppúr
Þannig hefur það gerst öðm
hvom að sýður uppúr innan
Sjálfstæðisflokksins og heiftar-
legar árásir á Framsóknarflokk-
inn og SÍS-veldið fylgja í kjölfar-
ið.
Einhverjir hafa haldið að eftir
að þingi lauk, myndu óánægju-
raddimar þagna, og þolgóðir
íhaldsmenn biðu eftir hinum nýja
málefnasamningi Steingríms og
Þorsteins. En nú er öðru að
heilsa.
Eyjólfur Konráð Jónsson al-
þingismaður reið á vaðið og lýsti
því yfir að óþolandi væri að SÍS
hefði þá sérstöðu að geta „vaðið í
bankakerfið og hirt þaðan þá
peninga sem því sýndist“. Guð-
mundur H. Garðarsson formað-
ur fulltrúaráðs Sjálfstæðisfélag-
anna í Reykjavík og varaþing-
maður fylgdi þessum ummælum
Eykons eftir með harðskeyttum
hætti. Guðmundur sagði í blaða-
grein í Morgunblaðinu að marg-
vísleg spillingarstarfsemi þrifist í
skjóli Framsóknarflokksins og
SÍS-veldisins. Hann kvað það
,JtfsspursmáI að Framsóknar-
flokkurinn sé settur til hliðar um
ófyrirsjáanlega framtíð“.
Framsóknar-
flokkurinn svarar
í fyrsta skipti um áratugaskeið
lét Framsóknarflokkurinn einsog
hann væri ekki geðlausasti flokk-
ur á Vesturlöndum að Búlgaríu
meðtalinni - og svaraði fyrir sig í
leiðara NT:
„Taki ráðamenn Sjálfstæðis-
flokksins undir skoðanir vara-
þingmann síns með þögninni eða
á annan hátt, verður að koma
fram skýring á því hvers vegna
flokkurinn sitji þá í stjórn með
spillingaröflunum“.
Frá því þessi leiðari Framsókn-
arflokksins birtist sl. miðvikudag
hefur þögnin ein ríkt af hálfu for-
ystu Sjálfstæðisflokksins, að öðru
íeyti en því að Friðrik Sophússon
varaformaður sagði í blaðaviðtali
að hann hefði orðað þetta öðru-
vísi (!). Þarmeð er komið að því
sem leiðari NT segir um málið
næst „og Framsóknarflokkurinn
hlýtur að endurskoða afstöðu
sína gagnvart Sjálfstæðisflokkn-
um“. Þegar svo er komið að
Framsóknarflokkurinn talar um
hugsanleg stjómarslit, þá er
veruleikinn áreiðanlega sá að
samstarfiðstendur ótraustari fót-
um en nokkm sinni áður.
Ástandið á
landsbyggðinni
Staðreyndin er sú að gífurleg
óánægja er með ríkisstjómina og
stefnu hennar í helstu atvinnu-
greinum þjóðarinnar, bæði land-
búnaði og sjávarútvegi.
Kaupránin hafa ekki bætt úr því
ástandi, að óttast er að komi til
fólksflótta af landsbyggðinni, ef
ekki verður steftiubreyting. Sjálf-
stæðir útgerðaraðilar óttast yfir-
töku SÍS á fleiri fyrirtækjum í
sjávarútvegi og að Framsóknar-
flokkurinn noti áfram aðstöðu
sína til að maka krókinn á kostn-
að minni fyrirtækja. Bændur á
landsbyggðinni hafa ekki síður en
aðrir fengið að kenna á stjómar-
samstarfinu - og hvergi á lands-
byggðinni ríkir ánægja með sam-
staifið. Það á jafnt við um smáat-
vinnurekendur og launafólk.
Máski voru ummæli Tómasar
Þorvaldssonar útgerðarmanns í
Grindavík á aðalfundi SlF dæmi-
gerð fyrir viðhorf atvinnurek-
enda úti á landi, en hann sagði að
verkafólk í sjávarútvegi væri orð-
ið lægst launaða fólkið í landinu
og „það sér hver maður að svona
getur þetta ekki gengið lengur“.
Annað
stjórnarmynstur?
Síðustu mánuði hefur öðm
hvoru komið upp kvittur af áhuga
ýmissa þingmanna Sjálfstæðis-
flokksins á nýrri ríkisstjóm án
þess að gengið yrði til kosninga.
Óskar
Guðmundsson
skrifar
Forystumenn Alþýðuflokksins
em sagðir hafa þrýst á þingmenn
Bandalags jafnaðarmanna um
sameiningu með það fyrir augum
að mynda meirihlutaríkisstjóm
með Sjálfstæðisflokknum. Þá
kom einnig upp kvittur um að Al-
þýðubandalagið hefði einhvem
áhuga á að mynda slíka stjóm
með Sjálfstæðisflokki. Svavar
Gestsson formaður Alþýðuband-
alagsins kvað þetta ekki vera til
neinnar umræðu á vegum þess,
en ekkert hefur heyrst frá krötum
eða Bandalagi jafnaðarmanna
um þetta mál opinberlega. Ekki
em neinar líkur á að komi til nýs
stjórnarmynsturs án undangeng-
inna kosninga.
Þó ágreiningur
Sjálfstæðisflokksins og Fram-
sóknarflokksins um ýmis grund-
vallarmál í endurskoðun land-
búnaðarmála, uppstokkun í sjá-
varútvegi og fleiru sé býsna mik-
ill, þá er ekki loku fyrir það
skotið að málefnasamningur
verði endumýjaður í sumar auk
þess sem smá mannabreytingar
verði á ríkisstjóminni. Þeir hanga
þó alla vega saman um sína sam-
eiginlegu hagsmuni: að halda
kjömm launafólks niðri og passa
uppá velferðarríki fyrirtækjanna.
Mun líklegra verður að teljast
að átökin á launamarkaði í haust
komi til með að veikja stjómina
svo hún neyðist til að segja af sér.
Og það er til marks um það
hversu veikt hún stendur í vitund
almennings, að ráðherramir
sjálfir skuli sí og æ að vera að tala
um kosningar.
Ævintýralega margir sögðust í
skoðanakönnun DV nú í byrjun
júní verða reiðubúnir í hörð átök
í haust. Albert Guðmundsson
fjármálaráðherra sagði af þessu
tilefni í viðtali við D V: „Ef ákveð-
ið verður að boða til verkfalla tei
ég að ríkisstjórnin eigi umsvifa-
laust að láta boða til kosninga
þarsem kosið verði um stefnu
ríkisstjórnarinnar og uppþot Al-
þýðubandalagsins innan verka-
lýðshreyfingar innar. “
Þorri launafólks fær nú ekki
meira en dugir fyrir brýnustu
nauðþurftum á mánuði og fólk
sér tæpast annan veg en þann, að
koma ríkistjórn og atvinnurek-
endum í skilning um hvernig á-
standið er.
Hitt er og athyglisvert í þessu
ástandi að mörgum kapítalistum
og forsvarsmönnum fyrirtækja
blöskrar hversu hlægilega lágt
verð er greitt fyrir vinnuafl í
landinu.
Áður hefur verið minnst á um-
mæli Tómasar Þorvaldssonar og
Morgunblaðið hefur greint frá
því að Hampiðjan sem fram að
þessu hefur verið annálað fyrir-
tæki vegna láglauna og lakra
kjara verkafólks, hafi nú hækkað
laun einhliða við launafólið hjá
fyrirtækinu. Æ fleiri sjá að svona
getur þetta ekki gengið lengur.
Ef ríkisstjómin kúvendir ekki i
afstöðu sinni til launamála og
efnahagsmála yfirleitt, á hún ekki
langt líf fyrir höndum. - úg.
Flæðir undan
ríkisst j órninni
Ráðherra boðar kosningar í haust
ritstjórnargreí n
Listahátíð í Reykjavík
Listahátíð í Reykjavík hefur
nú um fjórtán ára skeið verið
mönnum tilhlökkunarefni. Að
vísu er það svo, að sjaldan eða
aldrei verður sett saman dagskrá
slíkrar hátíðar sem allir verði
sáttir við. En hitt er jafnvíst, að
Listahátíð hefur verið þarft fyrir-
tæki, hún hefur flutt hingað
marga prýðilega erlenda lista-
menn og hún hefur verið tilefni
góðra tíðinda í íslenskum listum.
Fyrir og eftir hátíðimar er hægt
að sjá hér og þar í blöðum nöldur
um að Listahátíð sé alltof dýrt
spaug og vafalaust munu slíkar
raddir magnast nú á þeim dögum,
þegar markaðshyggja er í tísku og
allfyrirferðarmiklir í umræðunni
þeir menn sem segjast vera á móti
„niðurgreiðslum á menningu" og
þar fram eftir götum. Engin á-
stæða er til að taka undir slíkt
raus: listalíf verður sjaldan arð-
bært í þessu litla landi, og ef við
emm ekki reiðubúin til að sýna
listum nokkurt örlæti, þá leggst
menningarstarfsemi smám sam-
an af hér á landi og eftir verður
dapurleg eyðimörk myndbanda-
leiganna.
Á liðnum ámm hafa margir
ágætir menn komið við sögu List-
ahátíðar, byggt hana upp, mótað
vissar hefðir að því er varðar fjöl-
breytileika og metnað. í þessari
þróun hefur Listahátíð orðið
ágæt menningareign sem við ekki
megum án vera. Það er því ljóst
að forráðamenn hátíðarinnar á
hverjum tíma bera mikla ábyrgð
á því að sem best sé að öllum
undirbúningi og framkvæmd
staðið. Og það er best að segja
hverja sögu eins og hún gengur: á
þessu ári hefur of margt farið úr-
skeiðis, kynningarstarfsemi hef-
ur bersýnilega ekki tekist sem
skyldi. Einhverskonar kauða-
skapur hefur fengjð um of að
setja svip sinn á hátíðahaldið nú.
í því sambandi má strax vísa til
sjálfrar opnunarhátíðarinnar sem
öll var undir merkjum undanláts-
semi við þægilegheitin og ein-
staklega metnaðarlaus. Þegar
fyrsta Listahátíð var sett árið
1970 flutti Halldór Laxness ágæta
ræðu og frumflutt voru ný verk
eftir tvö ung tónskáld - það átti
ekki að fara á milli mála að þetta
væri í raun og veru listahátíð og
íslensk hátíð.
En semsagt: við skulum vona
að allt fari á hinn besta veg og að
kreppuástandið og önnur slík ytri
skilyrði haldi ekki fólki frá því að
sýna Listahátíð áhuga, sækja sýn-
ingar og tónleika. Nú er verið að
frumsýna nýtt íslenskt leikverk,
mikil hljómsveit úr Lundúnum
leikur tvisvar um helgina og mörg
önnur ágæt tækifæri bjóðast til
þess að leyfa listrænni upplifun
að stækka tilveruna.